Buitenpost De Wereld 

Dinsdag 6 januari 2015 

Wordt Sheka leider van een nieuw M23?

Ze haalden Kasereka van zijn taxi en hakte zijn hoofd af. Daarna staken ze zijn hoofd op een stok en liepen er triomfantelijk mee door het dorp Pinga dat ze zojuist hadden veroverd. Ze zongen: ‘Wij gaan ze uitroeien, die Hunde.’ We schrijven augustus 2012. Al een jaar loopt er een arrestatiebevel tegen mai mai rebellenleider Sheka, maar niemand krijgt hem te pakken in het slecht toegankelijke mijngebied Walikale, ongeveer zo groot als Rwanda. In een vandaag uitgebracht rapport van Human Rights Watch worden de gruweldaden van Sheka nog eens op een rij gezet en zijn allianties onder de loep genomen.

Zo blijkt Sheka, aldus HRW, nog steeds geld te krijgen van Rwanda. De betalingen zouden zijn begonnen nadat hij een voormalige FDLR-bondgenoot vermoordde, aldus Sheka zelf tijdens een bijeenkomst in een kerk. De FDLR is al sinds de genocide in 1994 de vijand van Rwanda en het instrument om ongestoord te kunnen rondwandelen in buurland Congo. Volgens bronnen van HRW reist de Tutsi-vrouw van Sheka regelmatig naar Rwanda, zij fungeert als een soort ‘liaison-officier’. Volgens voormalige rebellen worden er vanuit Rwanda regelmatig wapens en ammunitie Goma ingesmokkeld verstopt in zakken met bonen, door motortaxi’s.

Herinnert u zich nog M23? Juist, rebellen gesteund door Rwanda die twee jaar Noord-Kivu in hun greep hielden, Goma plunderden en vorig najaar werden verslagen door het Congolese leger gesteund door een speciale brigade van de VN-vredesmacht. Waarop onze eigen minister Ploumen deze zomer besloot de steun aan Rwanda weer te hervatten. M23 bestond immers niet meer en de steun van Rwanda aan deze rebellen was de reden geweest om het geld maar even niet over te maken aan Rwanda.

Dat M23 dus. Volgens HRW sluiten zich nu voormalige rebellen van M23 aan bij Sheka. Daarnaast krijgt Sheka steun van offcieren uit het Congolese leger. Waardoor de kans bestaat dat zijn groep kan uitgroeien tot een nieuw M23. Zullen we alvast een naam bedenken? M27 misschien?

Rwanda houdt niet van drones bij haar grens

Vandaag gaat de eerste drone (onbemand verkenningsvliegtuig) in Oost-Congo de lucht in. Monusco is blij, op die manier kunnen ze alle rebellen en ander gespuis veel beter in de gaten houden, zonder dat de mannen en vrouwen gevaar lopen. Buurland Rwanda is minder blij. Dat is bang dat de drones niet alleen rebellen in de gaten houden, maar ook een kijkje nemen op hun grondgebied. Het zou betekenen dat Rwanda, toch al niet zo groot, haar grensgebied niet langer kan gebruiken voor trainingskampen of om troepen samen te trekken: der feind seht mit.

Het lijkt zeer waarschijnlijk dat de drones ook het grensgebied van Rwanda in de gaten zullen houden. De FDLR (Hutu-rebellen) wandelt volgens haar eigen zeggen makkelijk de grens over. Ik spraak in augustus met een FDLR leider en hij vertelde, dat als het moeilijk werd in Oost-Congo, zei zich terug zouden trekken in de heuvels op Rwandees grondgebied. Volgens hem hadden ze daar al kampen. Dan zouden ze het Rwandese regime vanaf eigen bodem bestrijden en geen Rwandese soldaat die hen zou kunnen vinden.

Het is overigens nog maar de vraag hoe efficiënt de drones zullen zijn. Grote delen van Oost-Congo bestaan uit dichte bossen. Vanuit de lucht zie je echt niet wat er op de grond gebeurt. Zelfs als je op de grond bent, zie je vaak niet eens wat er voor je neus plaatsvindt. Zo wandelden we afgelopen augustus op weg naar een rebellenleider, door een dorpje. We werden hartelijk ontvangen in een klein hutje door mannen in burger, die zich bij een vuurtje zaten te warmen. Pas na een poosje kreeg ik door dat dit rebellen waren, een voorpost van de leider naar wie we op weg waren. Ik kreeg het door niet omdat ze geweren droegen, maar omdat de andere dorpelingen zich het vuur uit de sloffen renden als de mannen iets vroegen. Zo kreeg ik in een mum van tijd prachtig witte kaplaarzen aangereikt. De rebellen wilden niet dat ik op mijn sandalen door de modder zou waden. Een kilometer verder, toen het modderwater tot aan mijn kuiten reikte, was ik ze zeer dankbaar voor hun zorgen.

DRC: M23 blog uit de lucht, twittervogeltjes vliegen nog

De website van M23 is uit de lucht, al wordt er nog luchtigjes net gedaan alsof men elk moment de site weer kan opstarten. 

Getwitterd wordt er nog wel door M23. Zeer filosofisch zelfs:

Aristotle:“It is more dficult 2 organise a peace than 2 win a war,The fruits of victory wil b lost if the peace is not organisd, #DRC #M23

“While revolutionaries as individuals can be murdered, you cannot kill ideas” said Thomas sankara #CONGO #M23 #Makenga #DRC

Ook Bertrand Bisimwa, de politiek leider van M23 twittert er nog lustig op los:

Is this a joke? DRC spokesperson said:"there is no point for Kinshasa to sign anything with a rebellion that ceased hostilities by itself"

Vrijdag 29 november 2013

Vrede in Oost-Cong? Mwah …

Er klinken voorzichtig optimistische geluiden als het gaat om vrede in Oost-Congo. Zelf ben ik niet zo positief. Een van de voorwaarden tot vrede is namelijk dat Rwanda zich niet meer bemoeit met deze regio. En dat lijkt mij, zeker zolang Paul Kagame nog president is, een brug te ver. De afgelopen 17 jaar is Rwanda de facto niet weggeweest uit Oost-Kivu, de laatste jaren met de hartelijke (geheime) toestemming van president Kabila. Overigens is Kabila nu met een charme-rondreis bezig en komt vandaag aan in Goma. 

De afgelopen 17 jaar was Rwanda zelf in Oost-Congo, eerst op zoek naar genocidairs (Interahamwe), later op jacht naar de FDLR, de Hutu-rebellenbeweging die voortkwam uit voortvluchtige Interahamwe. Als Rwanda niet zelf in Oost-Congo was, dan steunde ze rebellengroepen. Het begon in 1996 met de AFDL, (de Alliance des Forces Democratiques pour la Liberation de Congo-Zaire), van 1998 tot 2003 kreeg het de naam RCD (Rassemblement Congolais pour la Democratie), van 2004 tot 2009 was het de CNDP (Congres National pour la Defense du Peuple) en vanaf voorjaar 2012, M23. In Rwanda wonen ook nog wat voormalige rebellenleiders, al of niet zogenaamd onder huisarrest zoals Laurent Nkunda, Jean Marie Runiga en Jules Mutebusi. 

Wel wordt het Rwanda wat moeilijker gemaakt dankzij een opgekalefaterd Congolees leger dat gesteund wordt door de speciale brigade van de Verenigde Naties. Vraag is of het Congolese leger structureel is gereorganiseerd en hoe lang de speciale brigade blijft. Zolang Congo een corrupt bestuur heeft dat wegloopt voor elke verantwoordelijkheid, ligt Oost-Congo met al haar rijkdom, wijd open voor iedereen die haar hebben wil.

Woensdag 24 Juli 2013

Zoals het in een echte moderne oorlog betaamt, wordt deze ook deels in de media uitgevochten. Dit keer wordt er gestreden om een rapport van Human rights watch (HRW) van 22 juli. Onbetrouwbaar vanwege valse getuigen en getuigen die zijn betaald door HRW, roepen Rwanda en M23. Hartstikke betrouwbaar roepen onder meer de VS. Dat land vroeg gisteren aan Rwanda nou eindelijk eens te stoppen met steun aan M23, naar aanleiding van het rapport van HRW. VS-minister John Kerry, die de afgelopen weken mooie dingen deed in het Midden Oosten gaat zich morgen aan het Grote Merengebied wagen. En in de aanloop van de conferentie dus alvast de oproep aan Rwanda. Het wijst op de verder afbrokkelende steun van de VS.

Dinsdag 23 Juli 2013

Het vechten gaat door in de buurt van Goma. Maandagnacht viel -volgens M23 - een combi van het Congolese leger en de Hutu-rebellen FDLR, hen in de rug aan. Alweer volgens de rebellen, kreeg de combi geen poot aan de grond en moest met de staart tussen de benen afdruipen. Of er doden en gewonden vielen, meldde M23 niet. Het Congolese leger en M23 vechten weer met elkaar sinds 14 juli. Monusco blijft angstvallig stil. Waar M23 honderduit twittert, heeft Monusco 1 tweet en die gaat over Bukavu waar ze een of ander centrum hebben geholpen. Tja. 

Inmiddels ligt mijn paspoort, samen met een verklaring van goed gedrag, een accreditatie van het ministerie van Communicatie, een garantverklaringsbrief, een kopie van een recent bankafschrift, het gele-koorts boekje en twee pasfoto's bij de Congolese ambassade in Brussel. De mevrouw van het visumburo keek me ongelovig aan toen ik me er meldde. Ik was toch die mevrouw die was gearresteerd. En nou ging ik er weer naar toe? Brrr. Ze was veel tijd kwijt aan een vasthoudende ondernemer die heel snel naar Rusland wilde en zelf zijn paspoort naar de russische ambassade wilde brengen. Dat gaat niet, zei de mevrouw. Dat gaat wel, zei de ondernemer. Dit hielden ze beiden wel een kwartier vol. De ondernemer won. Ik duim dat mijn paspoort mét visum morgen weer terug is in Den Haag, want overmorgen heb ik het weer nodig als we naar Frankrijk terugvliegen. Inderdaad, wat vliegt zo'n week.

Vrijdag 19 juli 2013

Gruwelijk beeld (zie laatste foto) op de site van M23, de Tutsi-rebellen in Noord-Kivu.Soldaten van het officiële leger 'spelen' met twee twee dode rebellen. Het duurde even, maar nu reageert ook Monusco, de VN-vredesmacht. Dier werkt samen met het leger en kan natuurlijk niet geassocieerd worden met dit soort vreselijkheden. Ze gaan het dus onderzoeken, zodat ze hun steun kunnen onttrekken aan de afdelingen die hieraan schuldig zijn. Mooi staaltje van symboolpolitiek. Ik hoop dat ze achter de schermen de commandanten alle hoeken van de kamer laten zien, maar ik ben bang dat zulks niet het geval zal zijn. 

Soms beloven dingen meer dan ze in werkelijkheid zijn. Dat heb je met mensen, dieren, planten én natuurlijk alles wat zich op internet en in de winkel aanbiedt. Zo kocht ik een oplader voor iPhone met zonnecellen. Superhandig in Afrika, zo was de gedachte. Overal zon, lang niet overal elektriciteit. Zojuist las ik de gebruiksaanwijzing. Het duurt 12-16 uur voor de accu in de zon is opgeladen. Dan geeft-ie één uurtje stroom aan de iPhone. Dat schiet lekker op. Dan heb je meer dan 1 dag zon nodig om je iPhone een klein beetje op te laden. Zegt de gebruiksaanwijzing. Ik ben nu aan het onderzoeken op de gebruiksaanwijzing gelijk heeft. Ben bang van wel. Ben zelfs bang dat het allemaal nog veel erger is. Via de computer zou hij in 2 uur moeten zijn opgeladen.Hij hangt er nu al drie uur aan …. wordt vervolgd.

Donderdag 18 Juli 2013

Vandaag even terug naar Nederland. Vliegen. Tegen een spotprijs. Mijn geweten weegt zwaar, maar mijn beurs lacht. Mijn principes zijn zo zacht als boter wanneer het gaat om harde euro's. Ik wieg mijn geweten in slaap door de mantra: Ik eet nooit plofkip, ik koop altijd biologische groenten, maar helemaal helpen doet het niet, mijn geweten blijft half wakker en knagend. Veel afspraken in een paar dagen, zo hoort het, alles zo efficiënt mogelijk, vertel ik tegen mijn geweten. Dat draait het hoofd om en zwijgt. 

In Noord-Kivu gaat het vechten door. Volgens Rwanda vechten de Hutu-rebellen (FDLR) nu zij aan zij met het Congolese leger. Ze hebben gedetailleerd bewijs, zegt Rwanda, over besprekingen tussen VN-vredeskorps Monusco, Congolese leger en de FDLR. Volgens Rwanda zijn er ook bommen gevallen in Rwanda en vluchten Congolese soldaten in paniek naar Rwanda. Zoals het hoort in een oorlog klinken van de andere kant geheel andere geluiden: het Congolese leger dringt M23 steeds verder terug, er wordt steeds meer terrein teruggewonnen en M23 lijdt zware verliezen. M23 zegt dat de Zuid-Afrikanen van de speciale brigade inmiddels ook meevechten, Zuid-Afrika ontkent.

Zelfs mijn eigen bronnen spreken elkaar diametraal tegen. De een zegt dat hij M23 elk moment in Goma verwacht, de ander bevestigt het officiële standpunt van de regering dat M23 wordt teruggedrongen. Over een maand kan ik het allemaal met eigen ogen zien. Of het dan duidelijker wordt is de vraag: zodra je ergens dicht op staat, zie je misschien wel het detail, maar verlies je het overzicht. Toch is zelf zien wat er gebeurt, de enige manier om écht te leren wat er gebeurt in het gebied.

Dinsdag 16 Juli 2013

Hevige gevechten bij Goma

Er is gisteren hevig gevochten op 8 kilometer van Goma tussen het Congolese leger en de rebellen van M23. Volgens de Congolese overheid zijn er 120 rebellen gedood en 12 gevangen genomen. Bij het leger zouden 10 doden zijn gevallen. M23 ontkent het aantal doden.  Ze twitteren: Il n y a pas eu 100 mos dans le camp du M23, nous continuons à garder nos positions de Mutaho. (Er zijn geen 100 doden in het kamp van M23, we handhaven onze posities bij Mutaho).

De VN-vredesmacht hield zich afzijdig bij de gevechten maar twitterde gisteren wel dat als M23 het zou wagen dichterbij de Goma te komen, ze alle mogelijke middelen zullen gebruiken om M23 tegen te houden. Dat zou dus betekenen dat de speciale anti-rebelbrigade wordt ingezet die mag aanvallen en doden voor ze zelf aangevallen worden.

De gevechten gaan nog steeds door. Vanmorgen om half negen twitterde M23: Congo govt/s ar shelling Our Psitions in Kanyarucinya 8KMSof #Goma.Calm in Muja and And #Mutaho We wil chasse these Rapists in fewHours #DRC

Ondertussen zijn de inwoners van Goma doodsbenauwd. Er wordt geschoten met zwaar geschut en de knallen zijn luid en duidelijk in Goma te horen.

Half juni brak de Congolese regering de vredesbesprekingen af in Kampala. Volgens de de woordvoerder van M23 omdat de regering bezig was met de voorbereiding van aanvallen op M23. Daarin lijken de rebellen dus gelijk te krijgen.

Vrijdag 12 juli 2013

Stel je dorp wordt aangevallen door een gewapende bende. Ze steken wat huizen in de fik, ze jatten wat ze kunnen vinden en ze verkrachten wat vrouwen om te laten zien wie de nieuwe baas is. Je belt met het alarmnummer van de politie. Maar daar wordt niet opgenomen. De politie koos het hazepad met de burgemeester voorop. Je belt met je laatste beltegoed naar het ministerie van Defensie. Daar nemen ze wel op en luisteren beleefd naar je verhaal. Goh, wat erg. We zullen zien wat we kunnen doen. Als de verbinding is verbroken gaan ze verder met de orde van de dag en daar hoort jouw dorp niet bij. Dan bedenk je dat er niet zo heel ver bij je vandaan een post is van de VN-vredesmacht. Je leent de brommer van je buurman en probeert ongezien weg te komen. Dat lukt. Bij de post van Monusco word je beleefd ontvangen met een kopje thee uit India. Ja, ja, ze kennen het probleem zeggen ze. Het is verschrikkelijk. Of ik weet hoeveel doden er zijn? Gewonden? Uit hoeveel leden de bende bestaat? Ze schrijven het allemaal keurig op in hun notitieblokje. Ze beloven het allemaal scherp in de gaten te houden. En natuurlijk gaan ze er iets aan doen. Vanzelfsprekend. Alleen eh … wanneer … ja, dat weten ze nog niet. Je moet begrijpen dat dat van heel veel factoren afhangt. Je knikt gaat weer terug op de geleende brommer. Halverwege is de benzine op. Bij een tolpost word je gedwongen je buurmans brommer af te geven. Je bent allang blij dat je het er levend vanaf brengt. Als je terugkomt is je dorp leeg, op wat lijken na. Je keert om en loopt de bush in. Je hebt wel een idee waar je familie zich schuilhoudt. Het is niet de eerste keer dat de bende je dorp overvalt. 

De laatste week van juni is een deel van Walikale (het mijngebied in Noord-Kivu) veroverd door twee groepen Mai Mai (lokale milities). De lokale overheid is weggevlucht. Negentig hutten werden in brand gestoken, 3500 mensen sloegen op de vlucht. De twee groepen hebben zich naast een van de belangrijkste wegen genesteld (Route nationale 2, die loopt van Bukavu naar Kisangani) en heffen daar tol. Iedereen die langskomt wordt aangehouden, volgens berichten zijn de laatste dagen zo'n 50 motortaxi's en hun klanten beroofd. Monusco heeft beloofd actie te ondernemen, maar heeft nog geen datum genoemd. 

Woensdag 10 Juli 2013

Nkunda is terug!

Laurent Nkunda, de voormalig militair leider van de Tutsi-rebellen CNDP, is terug in Nord-Kivu. Niks huisarrest in Rwanda, niks doodziek vanwege kanker. Nkunda is er hoogstpersoonlijk door president Paul Kagame van Rwanda op uitgestuurd, zo wordt gezegd, om M23 een handje te helpen. Dat is danig verzwakt na gevechten van de afgelopen weken en honderden deserties. Nkunda moet leider Sultani Makanga vervangen die ernstig gewond raakte tijdens gevechten. 

Psychologiestudent Nkunda (Tutsi, geboren in Noord-Kivu) meldde zich tijdens de genocide in 1994 bij de RPF van Paul Kagame om mee te vechten tegen de Hutu's. Hij ging terug naar Congo en vocht met Laurent Kabila om dictator Mobutu af te zetten. Dat lukte, Kabila werd president in 1997 (en vermoord in 2001). 

Daarna vocht Nkunda mee met de RCD (Rassemblement Congolais pour la Democatie), een rebellenbeweging die sterke steun kreeg van Rwanda. De RCD speelde een grote rol in de Tweede Congo-oorlog. In 2003, met het einde van deze oorlog, werden de rebellen geïntegreerd in het Congolese leger. Nkunda werd generaal. Hij weigerde echter naar Kinshasa te vertrekken, zoals was bevolen. Samen met gelijkgezinden uit de RCD bleef hij in Noord-Kivu (Masisi), om, zoals hij zelf verklaarde, de belangen te behartigen van de Tutsi-minderheid in het gebied. Zijn voornaamste tegenstanders: de FDLR, Hutu-rebellen uit Rwanda en Joseph Kabila die inmiddels zijn vermoorde vader was opgevolgd. In 2004 neemt hij even de hoofdplaats in van de provincie Zuid-Kivu, Bukavu. Hij haalt daarmee even de voorpagina's van de internationale pers. In 2006 beschuldigt Burundi hem ervan een staatsgreep voor te bereiden, samen met de huidige rwandese minister van Defensie, James Kabarebe.

In 2007 richt Nkunda zijn eigen beweging op: het CNDP (Congrès National pour la Défense du Peuple).Zijn tweede man wordt Bosco Ntaganda die nu in Scheveningen zit, in afwachting van zijn proces bij het Internationaal Strafhof.  In 2008 staat Nkunda op de stoep van Goma en dreigt de provinciehoofdstad met behulp van Rwanda in te nemen. Dan sluiten Rwanda en Congo een (niet-officiële) overeenkomst: Rwanda wordt gedoogd op Congolees grondgebied om te jagen op de FDLR, Rwanda maakt Nkunda onschadelijk. In 2009 wordt Nkunda dus gearresteerd en krijgt hij -naar zeggen- huisarrest in Rwanda. Nkunda zou worden berecht door een Rwandese militaire rechtbank, maar heeft nooit terecht gestaan. Congo vroeg om uitlevering, maar dat weigerde Kagame.

Nu is Nkunda dus terug in Masisi, waar hij jarenlang zijn hoofdkwartier had en een waar schrikbewind uitoefende. Volgens lokale NGO's heeft hij inmiddels al weer enkele bijeenkomsten gehouden met de traditionele chefs (chef coutumier), waardoor enkele dorpen hun steun hebben toegezegd. Dat heeft weer tot gevolg dat de bevolking van die dorpen bezig is en masse weg te trekken naar Goma. Met name in de gebieden Rutsuhuru en Nyiragongo is M23 nog sterk aanwezig. Volgens VN-vredesmacht Monusco is dat ook te merken aan het aantal verkrachtingen en plunderingen. 

Masisi. Achter de bosjes ligt de residentie van Laurent Nkunda. Foto: Anneke Verbraeken

Vrijdag 5 juli 2013

Afgelopen woensdag, tijdens de wekelijkse persconferentie van Monusco, de VN-vredesmacht in RDC, zei militair woordvoerder kolonel Abdoul N’diaye: 'Wat zich afgelopen november in Goma heeft afgespeeld zal niet nog eens gebeuren. Het Congolese leger is op alles voorbereid om Goma te beschermen. Ons verdedigingsplan is al op dit moment operationeel.' 

Ik herinner me Bunagana, het grensplaatsje bij Rwanda en Oeganda nog geen jaar geleden. We werden daar naar toe meegenomen door Monusco. Die wilde aan alle journalisten laten zien, hoe stevig ze wel niet in hun schoenen stonden en hoe goed ze samenwerkten met het neusje van de zalm van het Congolese leger.

Speciaal voor ons waren er een paar witte tanks neergezet op strategische punten. Daarin zaten twee smetteloze blauwhelmen voor zich uit te staren. Ze bewogen niet eens met hun ogen. Heerlijk plaatjes schieten. Vervolgens kwam er een generaal (of zoiets) ons vertellen hoe de situatie er uitzag en dat zij nooit, maar dan ook nooit, Bunagana uit handen zouden geven. Twee weken later was Bunagana in handen van M23, de tutsi-rebellen. Monusco en het Congolese leger hadden niet eens geprobeerd het plaatsje te verdedigen.

Wanneer nu dus weer een hoge ome van Monusco roept dat Goma nooit meer zal worden ingenomen, dan krijg ik de kriebels. Het is natuurlijk de gebruikelijke oorlogsretoriek. M23 roept dat als ze willen, ze Goma zomaar in kunnen nemen. De andere partij roept dat ze dat nooit zal lukken. Twee herten die met hun geweien dreigen. Wie heeft de grootste?

Ondertussen wordt M23 volgens het VN-rapport kleiner: volgens de laatste berichten hebben zich de afgelopen vier maanden ongeveer 300 M23-deserteurs bij Monusco gemeld. Volgens dezelfde VN heeft M23 nu nog zo'n 1500 mannen in het veld. Daarmee heeft het evenveel manschappen als tegenpool FDLR (hutu-rebellen). Ook zij beschikken nog over zo'n 1500 soldaten. 

Volgens de vluchtelingenorganisatie van de VN, de UNHCR, zijn er op dit moment 2,2 miljoen ontheemden in Oost-Congo. Daarvan worden er 150.000 door de UNHCR geholpen. Dat zijn er dus niet zo heel veel. TWEE MILJOEN mensen die huis en haard hebben moeten verlaten, moeten maar zien hoe ze zich redden. Geld verdienen kunnen ze niet: hun velden zijn onbereikbaar. Hun kinderen gaan niet naar school. 

In 2010 werd er, voorafgaand aan de tijdelijke sluiting van de mijnen, in 8 maanden tijd OFFICIEEL voor ongeveer 100 miljoen dollar aan grondstoffen geëxporteerd uit Noord- en Zuid-Kivu. Hoeveel er aan illegale grondstoffen de grens met Rwanda en Oeganda over gingen, daarover zijn natuurlijk geen cijfers beschikbaar. 

wordt vervolgd 

Woensdag 3 Juli

Het gelekte rapport van de groep VN-experts staat op internet. En wel op de site van de gouverneur van Noord-Kivu, Julien Paluku. Of het werkelijk een rapport van de VN-experts is, moet nog blijken. Er is geen enkele officiële stempel op het document te vinden, noch is er briefhoofd of logo van de VN. Als het dus werkelijk het rapport is, dan zou de tekst rechtstreeks uit de PC van een van de groepsleden kunnen komen. 

Het kan dus ook zijn, dat dit wel de tekst is, maar dat er nog aan gesleuteld wordt. Een vaak beproefde methode: als je bang bent dat er te veel geschrapt moet worden, vanwege belangen van alle betrokkenen, dan lek je gewoon het nog niet gecensureerde concept. Dat gebeurde ook met het veelbesproken mapping rapport van de VN, waarin Rwanda beschuldigd werd van genocide in Oost-Congo. 

Verder is er een website waarin Human Rights Watch wordt zwartgemaakt door een Amerikaans politicus die al een paar jaar niet meer in het land der levenden is. De Rwandese oppositie ligt bulderend van het lachen onder tafel. Die domme propagandamachine van Rwanda kon niet eens even controleren of de politicus die ze gebruikten, nog wel in staat was om een blog te schrijven. Het roept bij mij een andere vraag op: stel dat de man nog wel zou hebben geleefd. Dan zou hij toch wel hebben gehoord, op enig moment, dat zijn naam misbruikt werd. Hij zou als invloedrijke Amerikaan voor een hoop negatieve publiciteit hebben kunnen zorgen. 

Zo bezien is het dus niet zo gek dat Rwanda kiest voor een dode. Die kunnen niet protesteren als hun naam gebruikt wordt voor andermans propaganda. En dan maar duimen dat niemand het in de gaten heeft…..

Maandag 1 Juli 2013

En weer schijnt er een rapport te zijn over steun van Rwanda aan de rebellen van M23. Het VN-rapport, officieel nog niet gepubliceerd, werd afgelopen vrijdag aan Reuters gelekt. Volgens het rapport recruteert M23 nieuwe soldaten in Rwanda, met behulp van Rwandese militairen. Als het rapport klopt dan handelt Rwanda in strijd met de overeenkomst van afgelopen februari. Daarin kwamen alle betrokken landen overeen geen steun te geven aan de rebellen. De groep VN-experts schreef op 14 juni een brief aan de Rwandese president waarin ze om uitleg vraagt. Rwanda ontkent nog steeds in alle toonaarden dat het steun geeft.

In tegenstelling tot eerdere VN-rapporten, konden de experts geen bewijs vinden van steun door Oeganda aan M23.

De M23-rebellen wijzen op de volgens hen dubieuze samenstelling van de VN-experts groep. Bernard LeLoup en Marie Plamadiala zouden anti-Rwandese sentimenten hebben. Bij voorgaande rapporten over steun aan M23 beweerde Rwanda dat Steve Hege, een van de samenstellers, samenwerkte met de Hutu-rebellen van de FDLR (Forces Démocratiques de Libération du Rwanda).

De rebellen wijzen op een andere conclusie van het gelekte rapport: namelijk dat het Congolese leger niet alleen zou samenwerken met de FDLR, maar hen ook zou steunen. Ook dat is niet volgens het vredesakkoord dat in februari werd gesloten. M23 heeft het ook over e-mails van Monusco die in die richting wijzen. Monusco ontkent en zegt dat de emailberichten vals zijn.

Ik ga op zoek naar het rapport en naar de valse e-mails. Wordt vervolgd.

Hier alvast een annex die bij het rapport schijnt te horen. Een reactie van de Oegandese regering op twee eerdere VN-rapporten waarin zij beschuldigd werden van steun aan M23. 

Maandag 24 juni 2013

De situatie in Noord-Kivu volgens SMSjes

23 juni: 16 Rwandese Studenten zijn de grens over gevlucht naar Oeganda, omdat ze niet door Rwanda gedwongen wilden worden mee te vechten met M23. Zoveelste bewijs van agressie van Rwanda in DRC, volgens minister Mende (woordvoerder Congolese regering).

20 juni: Onze universiteit is in rouw. Een van onze kameraden van ISTA (Technische School in Kinshasa) is doodgeschoten. Alle activiteiten zijn opgeschort.

20 juni: Gisteravond zijn Tanzaniaanse terreinwagens op het vliegveld gearriveerd. Ze zijn bestemd voor de speciale brigade die de rebellen moeten gaan uitroeien. Geen mens gelooft er in. Iedereen is bang voor nog meer geweld.

19 juni: Nyatura (lokale rebellen, Mai Mai) hebben gisteren in Rutsuhuru-centrum posities van M23 aangevallen. Het is een van de vele aanvallen deze dagen. Er vallen doden bij M23. De bevolking is doodsbang.

18 juni: APCLS (lokale rebellen, Mai Mai) vechten nu tegen FARDC (Congolese leger) bij Sake/Kimoka op 27 kilometer van Goma. uitkomst: 2 FARDC-soldaten dood, 1 Mai Mai dood.

18 juni: Vannacht wilden bandieten ons huis beroven. Ze forceerden de deur. Ik kon de buren waarschuwen. Die kwamen met grote stokken. Daarop renden de bandieten weg. Maar wat verderop begonnen ze toch te schieten. Een kogel zit nu in mijn arm. 

 Woensdag 22 mei 2013

In Noord-Kivu, niet ver van Goma, wordt sinds eergisteren weer gevochten tussen de rebellen van M23 en het het Congolese leger. Volgens de woordvoerder van de regering, minister Lambert Mende, kostten de gevechten het leven van 15 rebellen en 4 Congolese soldaten. Mende benadrukte nog eens de hulp die  M23 ontvangt. Zo verklaart Mende dat maandagavond zware wapens en verschillende kisten met munitie langs de controleposten van het Congolese leger zijn gesmokkeld richting M23. Ook zouden buitenlandse soldaten zijn gesignaleerd binnen de gelederen van M23. Volgens de Congolese regering, de VN en mensenrechtenorganisaties wordt M23 gesteund door Rwanda en Uganda. Rwanda ontkent in alle toonaarden.

Volgens mijn bronnen zijn de gevechten hebben de gevechten een strategische bedoeling. Op deze manier laten de rebellen zien dat de extra VN-troepenmacht, met extra zwaar mandaat (ze mogen dodelijk aanvallen), geen soelaas biedt. Het Tanzaniaanse contingent van deze vredesmacht is inmiddels in Goma gearriveerd en bestaat volgens de rebellen uit 50-plussers. 'De bevolking in Goma wist niet of ze moest lachen of huilen, toen ze de Tanzaniaanse oudjes zagen', aldus het blog van M23. 

In het verlengde van dit al dreigt M23 ook weer met inname van Goma. Het zou het duidelijkste signaal zijn dat ze zich niets aantrekken van de VN-vredesmacht, met of zonder zwaar mandaat. Toch is het de vraag of ze het echt aandurven: M23 dat  de VN-vredesmacht belachelijk maakt lijkt natuurlijk veel op dat jongetje dat zijn eigen angst voor het donker probeert te overschreeuwen.

De situatie in Noord-Kivu is extra gespannen vanwege het bezoek van VN-secretaris generaal Ban Ki-Moon vandaag. Hij gaat praten met de regering over de situatie in Oost-Congo. De bevolking van Noord-Kivu gelooft het wel: al dat gepraat heeft nog geen millimeter vrede en nog geen stuiver in hun portemonnee gebracht.

Donderdag 2 mei 2013

De rebellen van M23 hebben een kamp op zo'n 800 meter van VN-vredesmacht Monusco. Volgens Radio Okapi, het radiostation van Monusco, is dat vooral om soldaten van M23 te verhinderen zich te melden bij Monusco. Nu de extra troepenmacht van 3000 man er aan komt, is niet iedereen bereid het leven te geven voor de goede zaak. Van alle kanten komen berichten over deserterende rebellen. Afgelopen dinsdag meldden zich in Goma twee hoge M23-officieren bij het officiële Congolese leger (FARDC). Daar werden zij -naar hun zeggen- warm aan de borst gedrukt en getoond aan de pers. Beide heren maakten van de gelegenheid gebruik om hun voormalige M23-collega's uit te nodigen zich ook aan te sluiten bij het FARDC. 'De verantwoordelijken van M23 belazeren ons en laten ons zinloos andere soldaten doden. Er is geen enkele toekomst in deze beweging … Jullie moeten M23 verlaten en jullie ook aansluiten, zodat we samen ons land kunnen opbouwen', aldus kolonel Nzala Ngomo. Volgens een van mijn bronnen zijn er inmiddels meer dan 500 rebellen uitgestapt, waarvan meer dan 100 terugkeerden naar Rwanda, omdat daar hun huis ligt. Hoe betrouwbaar deze getallen zijn, kan ik niet zeggen. 

Zorgelijk is de benoeming van twee administrateurs voor de gebieden Rutsuhuru en Nyiragongo. Dat wil zeggen dat M23 bezig is een paralelle lokale overheid op te zetten. Dat is ze niet vreemd. Hun voorganger, het CNDP, deed precies hetzelfde. En wie er wat van zei, werd bedreigd, ontvoerd en gemarteld, zoals mensenrechtenactivist Sylvestre Bwira. De voormalige baas van het CNDP, Bosco Ntaganda, meldde zich vorige maand bij de VS-ambassade in Kigali en zit nu in Scheveningen. Hij wacht op zijn proces bij het Internationaal Strafhof. Hij wordt onder meer beschuldigd van het inlijven van kindsoldaten. M23 viel in maart uiteen in twee facties: pro- en contra Ntaganda. Met Ntaganda in Scheveningen is wel helder wie op dit moment de overhand heeft. Volgens de Rwandese autoriteiten passeerden in de nacht van 14 op 15 maart maar liefst 682 M23-rebellen de grens, voornamelijk aanhangers van Ntaganda. Die meldde zich op 18 maart bij de Amerikaanse ambassade (zie hieronder bericht van 19 maart). Volgens sommigen bevond Ntaganda zich bij de 682 rebellen. Volgens anderen is Ntaganda door een speciale Rwandese eenheid naar Kigali gebracht. Het een hoeft echter het ander niet uit te sluiten.

Ondertussen ook zijn er steeds meer stemmen die roepen dat een militaire oplossing (het zenden van de extra 3000 VN-soldaten met extra groot mandaat) niet de juiste is. De bevolking van Noord-Kivu vindt dat ook. Zij zijn bang voor extra geweld, dichtbij hun huizen en wellicht een nieuwe bezetting van Goma. Want daarmee dreigt M23  opnieuw.

Woensdag 10 april

Kritiek op Zuma, mandaat en extra troepenmacht

Vrachtvliegtuigen vol wapens landen op dit moment in Entebbe, Oeganda. De wapens zijn bestemd voor de 1000 Zuid-Afrikaanse soldaten die daar gestationeerd zullen worden. Entebbe is de uitvalsbasis van de VN-vredesmacht Monusco voor Kivu. De rebellen van M23 waarschuwen president Zuma van Zuid-Afrika. Zij zijn heel anders dan de rebellen van de Centraal Afrikaanse Republiek. Daar verloren vorige maand 13 Zuid-Afrikaanser soldaten het leven toen de rebellen de president verdreven. Dat kwam hard aan en Zuma krijgt forse kritiek te verduren vanuit zijn eigen land. De rebellen en Zuid-Afrika voeren hun oorlog voorlopig nog via twitter. Zo meldde een Zuid-Afrikaanse militair: 'Rebels here we come'. 

De 1000 Zuid-Afrikaanse soldaten gaan deel uitmaken van de extra VN-vredesmacht met uitgebreid mandaat. Ook op dat zware mandaat komt veel kritiek. Nergens voor nodig, zei bijvoorbeeld een Nederlandse militair in de Volkskrant van afgelopen zaterdag, die in het gebied had gewerkt. Hij heeft helemaal gelijk en dat weten ze bij Monusco ook. Die pochten een jaar geleden tegen me dat hun mandaat alle mogelijkheden bood om zelf in te grijpen als dat nodig was. Ze mochten immers -volgens dat mandaat- alle middelen gebruiken om de burgers te beschermen

Ook Pakistan, India en Bangladesh hebben kritiek op de extra troepenmacht. Zij vrezen het doelwit te worden van aanslagen van M23. Een anonieme soldaat van de VN haalt echter zijn schouders op. 'Het is bekend dat deze soldaten zich meer zorgen maken over hun eten dan over de bescherming van de Congolese bevolking.' Hij heeft gelijk. De VN-soldaten uit die regio hebben helemaal geen zin om hun leven te geven voor de Congolezen die ze diep in hun hart als inferieur beschouwen. Dat vertelde een Indiase generaal me zelf. Die generaal kon er trouwens ook wat van: hij kon heel druk zijn met tripjes  voor journalisten, maar was onbereikbaar toen de rebellen Goma binnenstormden. 

Vrijdag 5 april

Een simpele hartenkreet uit Goma: 'We zijn doodsbang. De rebellen van M23 zijn bezig zich te versterken. Het wemelt van de rebellen. Ze zijn van plan Goma in te nemen vóór de extra VN-troepen arriveren op 15 april. Er is sprake van een echte angstpychose bij de mensen.'

De angst van de mensen in Goma is begrijpelijk. M23 heeft de komst van de extra VN-macht met verstrekkend mandaat 'een oorlogsdaad' genoemd en het Congolese leger is bezig meer troepen te sturen naar gebieden die M23 in bezit heeft, zoals Rutsuhuru in Noord-Kivu. Als de rebellen Goma innemen, dan kunnen die extra VN-troepen in ieder geval niet landen op het vliegveld van Goma. Tenzij ze zich schietend een weg willen banen. Het is natuurlijk wel een binnenkomer op die manier en je laat zien dat het je ernst is, maar dit lijkt me geen reëel scenario. 

Morgen is het 6 april en herdenken Rwandezen overal ter wereld dat 19 jaar geleden het vliegtuig met daarin de presidenten van Rwanda en Burundi werd neergeschoten. Het 'startschot' van de genocide, die ongeveer een miljoen Rwandezen het leven kostte. Die genocide bepaalt nu, 19 jaar later, nog steeds het leven van alledag, in Rwanda en daarbuiten. Kagame gebruikt bijvoorbeeld de genocide om critici van zijn regime monddood te maken en een maatschappij te creëren waar iedereen elkaar wantrouwt. Iedereen kan een spion zijn van het regime.  Zelfs in het buitenland leven Tutsi's en Hutu's apart, ze durven elkaar niet te vertrouwen. 

Zondagmiddag ga ik naar de Eerste Heilige Communie van een Rwandees meisje. Zij kent de gruwelen van de genocide alleen maar uit de verhalen van haar familie. Zou ze terug willen naar Rwanda als ze groot is? En zou ze, pak hem beet over tien jaar, terug kunnen?

Zaterdag 16 maart

Noodkreten uit Noord-Kivu

Noord-Kivu blijft het toneel van strijd. Was het vorig jaar vooral een strijd tussen de rebellen van M23 en het Congolese leger, de laatste weken vechten pro-Ntaganda en contra-Ntaganda facties elkaar de tent uit. Volgens Rwandese bronnen zijn zo'n 300 pro-Ntaganda-soldaten de grens over gevlucht met Rwanda. Onder hen de voormalige voorzitter van M23, de bisschop Runiga (pro-Ntaganda). Ook zouden pro-Ntaganda rebellen zich overgeven aan Monusco, de VN- vredesmacht. Ntaganda zou zich ergens in de heuvels verschuilen, samen met 400 soldaten.

De leider van de contra-Ntaganda factie en officeel nog opperbevelhebber van M23  is Sultani Makenga. Hij veroverde vrijdag het stadje Kibumba, zo'n 30 kilometer van hoofdstad Goma. Makenga is nog steeds trouw aan voormalig rebellenleider Laurent Nkunda (CNDP). Het CNDP was de voorloper van M23. Nkunda werd voorjaar 2009 gearresteerd, naar Rwanda gebracht en heeft officieel huisarrest. Makenga beschuldigt Ntaganda er van op 1 maart zijn kamp te hebben aangevallen om hem te vermoorden. Die aanval is een keerpunt: het toonde hoe groot de kloof was tussen de twee facties binnen M23.

De onderhandelingen tussen Kabila en de rebellen in Kampala (Oeganda) liggen stil, nu Kabila vorige week de onderhandelingstafel verliet. Geen zin om te praten met een club die elkaar de hersens in slaat. Disschop Runiga echter beschuldigt de leider van M23, Makenga, samen te spannen met Kabila om de vredesbesprekingen te torpederen. Makanga zou ook plannen hebben om te integreren in het officieel Congolese leger (FARDC).

Woensdag 3 april 2013

'Wij bekijken met veel argwaan de komst van die extra VN-troepenmacht. We hebben zoveel ellende achter de rug. We geloven niet dat 2000 of 3000 extra VN-soldaten ons nu opeens wel kunnen beschermen.' De jonge student-agronoom klinkt treurig. De afgelopen dagen berichtte hij me over doden op zijn campus, doden in zijn geboortedorp Kitchanga, en verkrachtingen in een wijk in Goma. Allemaal verschrikkingen en allemaal zaken die zó gebruikelijk zijn in Noord-Kivu, dat geen krant er meer over bericht. Het verbod van de gouverneur van Noord-Kivu voor motor-taxi's om 's avonds en 's nachts te rijden, krijgt ook de pennen niet op papier. Dat motortaxi's worden gebruikt om mensen te vermoorden, huizen en winkels te beroven en mensen te bedreigen, zien alleen de mensen die in Goma wonen en werken. 

De extra troepenmacht van de VN wordt onderdeel van de al bestaande vredesmacht Monusco. Die stond het afgelopen jaar te kijken naar de opmars van de rebellen van M23, zonder een vinger uit te steken. Dat konden ze niet, omdat ze moesten samenwerken met het Congolese leger dat met de staart tussen de benen wegvluchtte en omdat hun mandaat het niet toeliet, zo legitimeerde de bevelhebber het gedrag van zijn mannen. En dus krijgen de extra 2000 - 3000 soldaten een verstrekkend mandaat: ze mogen zelf aanvallen en ze mogen dat doen zonder het Congolese leger. Wel geldt dit mandaat uitdrukkelijk voor één jaar. Maar dat zegt niets. De laatste jaren krijgt Monusco steeds mandaat voor een jaar. Op dit moment telt de troepenmacht zo'n 18.000  mensen.  

De rebellen van M23 stuurden een persbericht de wereld in. Hierin stond dat zij het een slecht gebaar vonden van de VN. Een ware oorlogsdaad van de VN, terwijl er in Kampala nog onderhandeld wordt. Dat klinkt nou weer veelbelovend, want die extra brigade is speciaal bedoeld om rebellen onschadelijk te maken.

Dinsdag 2 april 2013

'Nee, ik kan niet naar huis terug'. Mensenrechtenactivist Sylvestre Bwira schudt zijn hoofd. 'Mijn ontvoerder Bosco Ntaganda is dan wel mijn 'buurman' geworden, maar de leider van M23, Sultani Makenga loopt nog gewoon in Noord-Kivu rond. Ook hij kan mijn bloed wel drinken. Wij, de lokale organisaties komen op voor de rechten van de bewoners. We willen een vreedzame oplossing. We willen geen rebellen die ons uitpersen en uitmoorden.' 

Volgens Bwira betekent de arrestatie van Ntaganda ook niet dat het nu snel goed gaat met de vrede in het gebied. 'Natuurlijk, het is een goede zaak dat Ntaganda zich moet verantwoorden voor zijn daden. Maar het probleem gaat veel verder dan het gevangenzetten van rebellenleiders. We hebben bijvoorbeeld een overheid die het af laat weten.  Sommigen pleiten daarom voor Balkanisatie -het opdelen van Congo in een aantal onafhankelijke staten. Maar je begrijpt, de mensen in Kinshasa zijn daar niet enthousiast over. Als Oost-Congo onafhankelijk wordt, dan verliezen ze een groot deel van hun grondstoffen. En voor de mensen in Oost-Congo geldt dat ze beslist niet willen worden geannexeerd door Rwanda.'

Volgens Bwira heeft Congo een groot gebrek aan leiders met visie. 'In 2017 zijn er weer presidentsverkiezingen. Ik zie geen sterke kandidaten. Etienne Tshisekedi heeft geen visie, die zegt het ene moment dit, het andere moment dat. Daarbij komt hij oud is. Vital Kamerhe heeft ook geen vastomlijnde ideeën over de toekomst van Congo. Over de huidige president hoeven we het niet te hebben, die kan zich niet kandidaat stellen voor nog een termijn. Er is gewoon niemand.'

Bwira denkt dat een coup tot de mogelijkheid zou behoren als leger sterke mensen zou hebben. 'Maar dat is niet het geval. Zelfs de hoogste officieren hebben nauwelijks een opleiding gehad.' 

Hoe moet dat dan met de verkiezingen? Bwira heeft er wel een oplossing voor: 'Laat alleen lokale verkiezingen houden. Daar gebeurt het, dat is allemaal te hanteren. Landelijke verkiezingen kosten een vermogen, zijn een organisatorische ramp en vragen om fraude. Ze leveren geen enkele bijdrage aan de versterking van de democratie. Lokale verkiezingen wel! 

27 maart 2013

Ntaganda pleit 'onschuldig' voor zichzelf en Kagame?

De Tutsi-rebellenleider Bosco Ntaganda stond afgelopen maandag voor het eerst voor zijn rechters in Den Haag. Hij leek aangeslagen en hield zijn hoofd de hele tijd naar beneden. Toen hij begon te vertellen dat hij onschuldig was, werd hij hardhandig onderbroken door zijn rechters. Daar ging het hier niet om. Pas september mag hij gaan vertellen dat hij onschuldig is.

De afgelopen dagen is het er bij hem ingeramd dat hij moet zeggen onschuldig te zijn, zo schrijft de uit Rwanda gevluchte journalist Gasasira. Hij kwam met een opmerkelijke artikel over Bosco Ntaganda en president Paul Kagame. Hij vertelt wat er -volgens zijn bronnen- is gebeurd voorafgaand aan Ntaganda's aanbellen bij de Amerikaanse ambassade. Het hiernavolgende is een samenvatting van het artikel.

Ntaganda en de Rwandese president Kagame  spraken elkaar op 16 april. Ntaganda zou uit Congo zijn gehaald door een speciale legerafdeling om een nieuwe strijd aan te gaan, ditmaal op het internationale juridische toneel, zo vertelde Kagame de rebellenleider. Niet alleen Kagame sprak met Ntaganda, ook twee hoge militairen waren bij het gesprek aanwezig.

Ntaganda werd opgedragen naar het Strafhof te gaan om zijn president van alle blaam te zuiveren. Hem werd op het hart gedrukt zijn president niet te verraden, zoals Tomas Lubanga toen hij werd ondervraagd door de rechters van het Strafhof. Lubanga bekende alles te hebben gedaan omdat hij directe orders had ontvangen van Paul Kagame. Lubanga, de eerste die door het strafhof werd veroordeeld, kreeg 14 jaar cel vanwege oorlogsmisdaden en omdat hij kindsoldaten heeft geronseld.

Ntaganda werd uitdrukkelijk opgedragen zijn mond te houden over steun van Kagame wat betreft transport, ammunitie en training van kindsoldaten. Om te voorkomen dat Ntaganda niet zal doorslaan tijdens de ondervragen door de rechters van het strafhof, krijgt de rebellenleider tijdens het proces alle steun van Rwanda. Kosten noch moeite op het politieke en juridische vlak worden geschuwd, zo werd Ntaganda beloofd.

De volgende dag, op 17 maart, werd de rebellenleider uitgebreid gebriefd door niet de minste van de Rwandese inlichtingendienst, namelijk luitenant generaal Emmanuel Karenzi Karake, de directeur generaal van de Nationale Veiligheids Dienst (national Security Services). Die legde uit wat de beschuldigingen inhielden en hoe hij zich het beste kon verdedigen tijdens de ondervragingen.

Daarna mocht de rebellenleider het geleerde in de praktijk brengen: hij kreeg training in het antwoorden.

Op 18 maart klopte Ntaganda op de deur van de Amerikaanse ambassade, met de vraag of hij door mocht naar het Strafhof in Den Haag. 

Dinsdag 19 maart 2013

Alle media staan er bol van en mijn #DRC timeline ontplofte bijna, Bosco Ntaganda heeft zich overgegeven aan de US, en verblijft nu in hun ambassade in Kigali. Hij prefereert de Scheveningse gevangenis boven een leven van opgejaagd wild in de Oost-Congolese heuvels. Ntaganda wordt opgeofferd door president Kagame en President Kabila, zoals eerder al zijn rebellenvoorganger, Laurent Nkunda werd opgeofferd. Die werd in 2009 gearresteerd. Ntaganda kreeg nergens steun meer, behalve van een handjevol soldaten. 

Het is wel de vraag hoe dat moet met die uitlevering aan het Internationaal Strafhof in Den Haag. Noch Rwanda, noch de Verenigde Staten hebben een uitleveringsverdrag met het ICC. Maar misschien is het anders als je vrijwillig wilt gaan. Dan is uitlevering niet nodig.

Ooit, in 1990, begon Ntaganda zijn carrière naast de toenmalige bevelhebber van de rebellenclub RPF. De RPF is nu de leidende partij in Rwanda en hun leider president. Ntaganda en Kagame zijn nooit zo bevriend geweest als Kagame en Nkunda. Dat heeft te maken met hun etnische achtergrond, zo legde een vriend me uit. Daarom zit Nkunda nu gezelligjes in Rwanda en moet Ntaganda naar Scheveningen. Door Ntaganda de VS-ambassade te laten binnenwandelen, denkt kagame te voorkomen dat de spotlichten op zijn partij en Nkunda gericht worden. Dan zou de internationale wereld ook om de uitlevering van Nkunda kunnen vragen. 

Of het gevolgen zal hebben voor de oorlog in Noord-Kivu? Waarschijnlijk niet. Zowel Rwanda als Oeganda vinden dat ze beter af zijn met een chaotische buurregio, zolang ze denken dat zij de regisseur zijn van de onrust. 

Zaterdag 16 maart

Noodkreten uit Noord-Kivu

Noord-Kivu blijft het toneel van strijd. Was het vorig jaar vooral een strijd tussen de rebellen van M23 en het Congolese leger, de laatste weken vechten pro-Ntaganda en contra-Ntaganda facties elkaar de tent uit. Volgens Rwandese bronnen zijn zo'n 300 pro-Ntaganda-soldaten de grens over gevlucht met Rwanda. Onder hen de voormalige voorzitter van M23, de bisschop Runiga (pro-Ntaganda). Ook zouden pro-Ntaganda rebellen zich overgeven aan Monusco, de VN- vredesmacht. Ntaganda zou zich ergens in de heuvels verschuilen, samen met 400 soldaten.

De leider van de contra-Ntaganda factie en officeel nog opperbevelhebber van M23  is Sultani Makenga. Hij veroverde vrijdag het stadje Kibumba, zo'n 30 kilometer van hoofdstad Goma. Makenga is nog steeds trouw aan voormalig rebellenleider Laurent Nkunda (CNDP). Het CNDP was de voorloper van M23. Nkunda werd voorjaar 2009 gearresteerd, naar Rwanda gebracht en heeft officieel huisarrest. Makenga beschuldigt Ntaganda er van op 1 maart zijn kamp te hebben aangevallen om hem te vermoorden. Die aanval is een keerpunt: het toonde hoe groot de kloof was tussen de twee facties binnen M23.

De onderhandelingen tussen Kabila en de rebellen in Kampala (Oeganda) liggen stil, nu Kabila vorige week de onderhandelingstafel verliet. Geen zin om te praten met een club die elkaar de hersens in slaat. Disschop Runiga echter beschuldigt de leider van M23, Makenga, samen te spannen met Kabila om de vredesbesprekingen te torpederen. Makanga zou ook plannen hebben om te integreren in het officieel Congolese leger (FARDC).

Zondag 10 maart 2013

DRC: Mai Mai veroveren Kitchanga

Sinds 24 februari is Kitchanga, een stadje (120.000 inwoners) in Noord-Kivu, het strijdtoneel van het Congolese leger (1000 man) en een Mai Mai rebellengroep die zich De alliantie voor een vrij en onafhankelijk Congo noemt (600 man). De Franse afkorting is APCLS. Hun commandant is Janvier Bwingo Karairi, een man waarvoor mijn vrienden in Goma huiveren. ‘Geen vriendelijke man’, fluisteren ze. De APCLS gelooft dat ze –door hun haar op een bepaalde manier te kammen- onkwetsbaar zijn voor kogels. Ook besprenkelen ze zich met heilig water voor ze gaan vechten. De APCLS is zeer anti-Tutsi. Mijn vrienden in Masisi (over het algemeen Hunde) vinden hem een vrijheidsstrijder, niet gek. Janvier komt uit Masisi, is zelf Hunde en het merendeel van zijn manschappen eveneens.

Vorig jaar augustus was er sprake van dat Janvier het Congolese leger (FARDC) zou helpen om M23 te neutraliseren. ‘Maar’, zo zei Janvier, “Ik wil niet samengevoegd worden met het Congolese leger, want dat is geinfiltreerd door soldaten uit Rwanda.” Hij is niet de enige die hiervan is overtuigd. Het is een reden voor veel rebellengroepen niet te integreren in het Congolese leger.

En dit is nou typisch Congo: Begin januari begonnen gesprekken om Janvier en zijn mannen te integreren in het Congolese leger. Datzelfde leger dus dat Janvier voor geen meter vertrouwt, want het krioelt er van Tutsi-spionnen. Er was dus niet veel voor nodig om de onderhandelingen weer af te breken. Nou ja, niet veel ... De APCLS –zeer anti-Tutsi-, viel een groep Tutsi’s in een vluchtelingenkamp aan omdat ze dacht dat deze daklozen wapens verborgen. Niet lang daarna werd een APCLS-officier vermoord. En boem, plots staan de onderhandelaars lijnrecht tegenover elkaar en besluiten ze geen woorden in de mond, maar geweren in de hand te nemen. Op 3 maart veroverde de APCLS het stadje Kitchanga op het Congolese leger.

Het gevolg van de gevechten: meer dan 80 doden, honderd gewonden, verbrande hulpgoederen, platgebrande huizen, en een nieuwe stroom vluchtelingen waarvan er 5.000 een plaatsje vonden op de Monusco-basis nabij Kichanga.

Masisi is altijd een gebied geweest waar de spanningen hoog konden oplopen, maar zo hoog als afgelopen jaar, is het sinds de oorlogen in de jaren 90 niet meer geweest. De opkomst van de Tutsi-rebellen M23 zorgde voor veel geweld, doden en chaos, culminerend in de verovering van Goma, november 2012. In december leek het even goed te gaan, toen er een staakt-het-vuren werd overeengekomen. Er werd dus zelfs gesproken over integratie van verschillende Mai Mai groepen onder het bevel van Janvier.

Masisi is een gebied ook waar de scheidslijn loopt tussen relatief ‘jonge’ Congolezen met Rwandese voorouders (Banyarwanda) en ‘echte’ autochtone stammen als Hunde, Nande en Tembo. Hoewel er meer aan de hand is dan een strijd tussen verschillende bevolkingsgroepen, is ethnicitiet wel dominant en wat er nu aan de hand is in Kitchanga kan zich als een vuurtje verspreiden.

Zoals gezegd, de Mai Mai wantrouwen de Rwandese officieren in het Congolese leger. Congo onderhandelt nu met de Tutsi-rebellen van M23 over een vredesakkoord en daarbij hoort integratie in het Congolese leger. Naar nu blijkt worden niet alle hoge M23-officieren automatisch uitgenodigd voor een plaatsje in het leger. Of het helpt het wantrouwen weg te nemen bij de Mai Mai, valt zeer te betwijfelen.

Wie echt vrede wil in Noord-kivu doet er goed aan te kijken waar de belangen liggen als het gaat om de mijnen en de grondstoffen

Zaterdag 9 maart 2013

DRC: Motortaxi's verboden

Vanavond mogen de motortaxi's in Goma niet meer rijden. Die worden namelijk gebruikt door mannen om rotzooi te trappen. Ze dienen als transportmiddel voor snelle roofpartijen, maar ook voor moordaanslagen. De burgemeester mag denken dat hij hiermee de criminaliteit kan indammen, voor veel mensen in Goma is het een ramp. Het is betaalbaar voor velen en voor bijna evenzovelen een manier om een boterham te verdienen. Morgen meer over de situatie in Noord-Kivu die meer en meer de trekken heeft van een etnische strijd.

Vrijdag 8 maart 2013

De rebellen van M23 hebben al weer snel een vervanger voor hun afgezette voorzitter-bisschop gevonden.Voormalig woordvoerder van M23, Bertrand Bisimwa mag gaan bewijzen dat hij meer betrouwbaar is en competenter dan de bisschop. Officieel werd de bisschop als politiek leider ontslagen omdat hij geen leiding kon geven. Maar de eigenlijke reden dat de bisschop er uit vloog was dat hij geld van M23 stiekem gaf aan Ntaganda, die er op zijn beurt weer wapens van kocht en zijn mannen wat geld kon toestoppen.  

Overigens schijnt er een akkoord in de lucht te hangen. M23 zou dan weer officieel deel gaan uitmaken van het Congolese leger. Wanneer hebben we dat eerder gezien? Juist. Bij het akkoord van 23 maart 2009. Toen werd overeengekomen dat de Tutsi-rebellen van het CNDP gingen integreren in het leger. Echter, voorjaar 2012 deserteerden de voormalige rebellen van de CNDP, omdat ze vonden dat Kabila die overeenkomst niet nakwam. Ze gingen zichzelf M23 noemen. Het CNDP was de ware machthebber in Goma en Noord-Kivu, eerst onder leiding van Laurent Nkunda, later onder Terminator Bosco Ntaganda. Dat bleef zo toen ze officieel deel uitmaakten van het Congolese leger. Als vele anderen waren de rebellen uit op de grondstoffen in het gebied.

Het akkoord zou Bosco Ntaganda verder isoleren. Die zit, naar verluidt, in de bossen ten noorden van Goma. Ntaganda, eigenlijk een vriendje van de Rwandese president, hoeft waarschijnlijk niet op zijn steun te rekenen. Ntaganda is niet goed voor het toch al zo gebutste imago van Kagame en vorig jaar zijn Kabila en Kagame al overeengekomen dat Ntaganda gearresteerd kan worden. Ntaganda die wordt gezocht door het Internationaal Strafhof zal daar echter niet naar toe worden gestuurd, maar worden berecht in de DRC. 

Woensdag 6 maart 2013

Engeland geeft geen directe steun meer aan overheid Rwanda 

Engeland gaat 16 miljoen pond steun aan Rwanda anders uitgeven. Normaal gaat het bedrag naar de Rwandese schatkist, nu gaat het geld rechtstreeks naar organisaties in het veld. Best slim. Op die manier wordt de bevolking gesteund en weet Engeland dat het geld goed terecht komt en niet gebruikt wordt voor bijvoorbeeld de bouw van kantoren in Kigali of steun aan de rebellen van M23 in Oost-Congo. 

In Rwanda woedt de discussie over de derde termijn van hun president volop. De New Times heeft een oplossing: laat hem weer vice-president worden. Hij was vice-president voordat hij president werd, dus wat is er logischer dan dat. Op die manier hoef je het winnende team niet te veranderen. Een beetje à la Rusland dus, waar Poetin ook zoiets deed. 

En in Congo heeft minister Mende, de woordvoerder van de regering, gezegd dat ze nu toch echt Bosco Ntaganda willen oppakken, maar dat dat best lastig is omdat de rebellenleider zich niet in gebied bevindt dat onder controle staat van Congo. Dat is dus een gratuite opmerking die zeker niet toevallig is gemaakt. M23 is sinds een paar weken openlijk bezig uiteen te vallen in twee facties: pro- en contra Ntaganda. 

Vrijdag 1 maart 2013

Het gerommel in de gelederen van M23 duurt voort. De afgezette bisschop voorzitter Runiga wordt beschuldigd van corruptie, diefstal, gebrek aan professionalisme en divisionisme. Maar zijn belangrijkste wandaad is het recruteren en betalen uit M23-gelden van soldaten voor Bosco Ntaganda.

Ntaganda is kwetsbaar vanwege het arrestatiebevel van het Strafhof in Den Haag. Hij zou kinderen hebben gerecruteerd. Voorjaar 2012 begon de internationale gemeenschap te vragen om zijn gevangenneming, mede dankzij het filmpje over  boef Koni. Kigali en Kinshasa hebben zich al min of meer neergelegd bij zijn arrestatie, zij het dat hij niet naar Den Haag wordt gestuurd, maar in DRC zelf zal worden berecht. Voor Ntaganda staat er veel op het spel en vrede in Noord-Kivu helpt hem niet. Integendeel, als er echt vrede komt in het gebied komt, is hij extra kwetsbaar.

De tweespalt tussen de twee facties dateert eigenlijk al sinds de arrestatie van Laurent Nkunda, de leider van het CNDP. Die werd begin 2009 gearresteerd en afgevoerd naar Rwanda als gevolg van het vredesakkoord. Dat Ntaganda hem vervolgens opvolgde, viel niet bij iedereen in goede aarde. Ntaganda was immers gelieerd aan Thomas Lubanga, vorig jaar als eerste veroordeeld door het internationaal strafhof voor het recruteren van kindsoldaten. Voor mensen als Makenga, de huidige opperbevelhebber van M23 was Ntaganda niks meer dan een verrader.

Op het moment dat Goma werd ingenomen, kregen pro-Ntaganda officieren zoals Boudouin meer macht, mede dankzij de invloed van de bisschop-voorzitter Runiga.

Makenga, maakte sinds voorjaar 2009 officieel deel uit van het Congolese leger. Afgesproken was immers dat het CNDP deel zou gaan uitmaken van dat leger. Uit die tijd dateert zijn vriendschap met Joseph Kabila, de president. Naar het schijnt is de vriendschap weer gegroeid sinds de vredesbesprekingen in Adis Abeba. Een akkoord –zij het niet op korte termijn- is niet ondenkbaar. Dat zou Ntaganda verder isoleren.

In Rutsuhuru, Noord-Kivu wordt het schisma uitgevochten, met de  hutu-rebellen van de FDLR als nieuwsgierige derde. Die doet ook af en toe een duit in het zakje, door gebruik te maken van de zwakke plekken die ontstaan door de interne schermutselingen binnen M23; zo zouden ze nu Rutsuhuru-centrum in handen hebben. Het Congolese leger staat er bij en kijkt toe. Nou, niet helemaal. Volgens meerdere bronnen heeft de FARDC (het Congolese leger) huisgehouden in Kitchanga, op het kruispunt Masisi/Rutsuhuru. Ze staken huizen in brand en verkrachten en passant wat vrouwen.  

Waar is Monusco trouwens?

Donderdag 28 februari 2013

DRC: Voorzitter-bisschop wordt uit M23 gegooid

Soms gebeuren dingen heel erg snel. Zoals het bijwerken van Wiki bijvoorbeeld. De Engelse versie had vanochtend al de tekst dat '…. sinds 28 februari 2013 generaal Makenga Sultani fungeert als voorzitter van M23, na de afzetting van bisschop Jean-Marie Runiga Lugero. Runiga zou de visie van M23 niet goed uitdragen. 

De Franse versie van Wiki is nog niet zo ver. Bij hen is Runiga nog steeds voorzitter.

De bisschop was lid van de CNDP (National Congres for the Defense of the People), de voorloper van M23, die onder leiding stond van Laurent Nkunda (nu met huisarrest in Rwanda) en Bosco Ntaganda. Het rommelde al langer tussen de bisschop als politiek leider en Makenga, de opperbevelhebber. Daarnaast blijven de spanningen tussen Makenga en Boudoin oplopen (zie 26 februari).

Overigens is de officiële website van M23 al een poosje uit de lucht. Benieuwd wat dat te betekenen heeft. 

Dinsdag 26 februari 2013

M23 met elkaar in gevecht: minstens 8 doden

De rebellen van M23 zijn onderling aan het vechten geslagen in Rutsuhuru, Noord-Kivu. Gevolg: acht doden waaronder 5 burgers, 1 journalist van een lokaal radiostation en 2 rebellen. Het gaat om twee facties: de een is aanhanger van Makenga Sultani de huidige leider van M23, de andere factie steunt de tweede man van M23, Boudouin Ngaruye. Van hem wordt gezegd dat hij achter Bosco Ntaganda staat. 

De twee facties bakkeleien al weken met elkaar in Rutsuhuru. Volgens een van mijn bronnen is de spanning daar te snijden. Dit gevecht om de macht zou er op kunnen duiden dat Rwanda meer grip wil krijgen op M23 of dat Makenga onafhankelijk(er) van Rwanda wil opereren. Ntaganda is immers gelieerd aan de president van Rwanda. 

Maandag 25 februari 2013

Elf landen tekenden gisteren in Addis Abeba een vredesovereenkomst over de Democratische Republiek Congo. Een van de onderdelen van deze overeenkomst is de oprichting van een Monusco-interventiemacht. Die moet veel meer bevoegdheden krijgen dan de VN-vredesmach Monusco. Het verschil zit hem in één woord. De VN vredesmacht moet de vrede handhaven, de nieuwe interventiemacht mag de vrede ook afdwingen. Da's natuurlijk flauwekul. Nog afgelopen zomer vertelden de mannen van Monusco dat ze van alles mochten om de burgers te beschermen. Dat kon breed worden uitgelegd. Dus ook gewapende actie ondernemen om bijvoorbeeld een strategische brug te beschermen. Maar toen de rebellen uiteindelijk Goma innamen, verwezen ze naar de afspraak met het reguliere Congolese leger. Ze konden alleen maar iets doen samen met dat leger. Omdat het leger was gevlucht, moesten ze lijdzaam toezien hoe M23 de stand innam. Het gaat dus niet alleen om het mandaat, ook om de afspraken die worden gemaakt. Maar het allerbelangrijkste is natuurlijk dat de VN-vredesmacht helemaal geen zin had het eigen hachje in gevaar te brengen.

In het bosje ligt de luxueuze residentie van de voormalige rebellenleider Laurent Nkunda. Hij werd gearresteerd in 2009 en zit nu met huisarrest in Rwanda. Volgens sommigen heeft hij kanker. Volgens anderen is hij goede maatjes met president Kagame.

Het akkoord behelst meer dan een interventiemacht. Ook beloven de landen plechtig dat ze geen rottigheden zullen uithalen in Congo, zoals het steunen van rebellengroepen als M23. Ook Rwanda en Oeganda ondertekenden het akkoord. In achtereenvolgende rapporten van de VN werd aangetoond dat zij die rebellen steunen met geld, wapens en manschappen. De nieuwe interventiemacht moet die rebellen juist gaan aanpakken. Vraag is of dat werkelijk kan. Nog afgezien van de werkelijke belangen van landen die gaan deelnemen aan die interventiemacht (grondstoffen), is een guerrillastrijd altijd lastig voor soldaten van een vreemde legermacht. Zij kennen het land niet, de cultuur niet, de mensen niet. De rebellen daarentegen voelen zich als een vis in het water en worden niet gehinderd door lastige mandaten en regels. Noch de interventiemacht (die waarschijnlijk wordt opgebouwd uit Afrikaanse landen zoals Zuid-Afrika en Tanzania), noch de 8.000 soldaten van Monusco in Oost-Congo zijn afkomstig uit het gebied. Al zullen de Afrikanen wel meer affiniteit hebben met Congo dan de Indiers en Pakistani die nu onderdeel uitmaken van Monusco.

Volgens de VN-leider Ban-Ki Moon is een nieuwe oorlog in Congo niet ondenkbaar. Hij ziet dat M23 zich weer aan het versterken is. Er gingen overigens veel stemmen op dat bij de inname van Goma, de rebellen werden gesteund door goed getrainde soldaten uit Rwanda. De rebellen waren veel sterker dan voorheen en vochten opeens op een meer gestructureerde manier. En volgens mijn bronnen is M23 nog steeds in Goma. Ze dragen alleen geen uniformen!

Bevreemdend is natuurlijk dat dit akkoord tot stand komt zonder de rebellen van M23. Die zitten officieel te onderhandelen met de Congolese regering in Kampala, onder de hoede van de Commissie van het Grote Merengebied. Over die onderhandelingen wordt niet veel gemeld. Die zitten in het slop!

maandag 18 februari

Op 24 februari moet een vredesakkoord worden getekend in Addis Abeba, zo zeggen de Verenigde Naties. Nee, niet door Congo en de rebellen van M23 maar door de 11 andere Afrikaanse landen uit het gebied en een aantal landen van SADC, waaronder Zuid-Afrika. SADC is een economische ontwikkelingsorganisatie van een 15-tal Afrikaanse landen. Een aantal Afrikaanse landen wordt namelijk verantwoordelijk voor een extra neutrale vredesmacht van 4000 soldaten. In Oost-Congo zit al een neutrale vredesmacht van de Verenigde Naties, Monusco, maar die heeft laten zien de afgelopen maanden, dat ze weinig kan uitrichten tegen de rebellen. Haar taak, het beschermen van de burgerbevolking, heeft ze niet waar kunnen maken.

Grote vraag is natuurlijk of die extra 4.000 man wel de veiligheid van de burgerbevolking kunnen garanderen. Er is nu al gesteggel over wie de leiding krijgt. De VN vindt natuurlijk dat de 4000 soldaten moeten opereren onder de leiding van haar eigen vredesmacht, Monusco. Zuid-Afrika, Tanzania en Mozambique die een groot deel van de 4000 soldaten zullen leveren, vinden dat hun mannen onafhankelijk van Monusco moeten opereren. Het belooft niet veel goeds.

Inmiddels gaat het moorden, verkrachten en plunderen in Oost-Congo gewoon door. De ogen van de internationale gemeenschap  zijn allang ergens anders op gericht. De situatie in DRC is ‘business as usual’. Een paar smsjes die ik dit weekend kreeg wil ik u niet onthouden:

In Pinga, een dorp bij het kruispunt van Walikale en Masisi is Cheka actief. Hij moordt, plundert, verkracht en dwingt jongens om mee te doen met zijn rebellen. Ook legt hij hoge belastingen op.

Cheka is al lange tijd actief in dit gebied. De mijn Bisie is de grootste attractie. Soms werkt hij samen met de Hutu-rebellen van de FDLR, nu wordt gezegd dat zijn mannen sinds mei vorig jaar worden getraind door Rwanda en hij dus los vast deel uitmaakt van de Tutsi-rebellen van M23.  Cheka en zijn mannen zijn boeven en terroriseren op een gruwelijke manier de bevolking.

Een ander smsje: De mai mai van Kyunga Mutanda Gedeon zaaien paniek in een gebied zo’n 250 kilometer van Lubumbashi (de tweede stad van Congo en hoofdstad van de provincie Katanga). Ze plunderen, moorden en verkrachten en zitten nu in een kerk, waar ze de kelken gebruiken om uit te drinken.

 Vooruit, nog een:

Park Upemba (zo’n 100 km van Lubumbashi) stroomt nu vol met vluchtelingen. Op 16 februari werd er iemand in hun dorp vermoord en ze kregen de boodschap dat ze hun dorpen moesten verlaten. Het is een psychologische oorlog, waarbij de bevolking steeds meer terrein verliest.

Maandag 21 januari

In Kampala onderhandelen nog steeds de Congolese overheid en de rebellen van M23 zonder al te veel vooruitgang te boeken. Deze week komt in Kinshasa  de commissie van het Grote Merengebied van de Afrikaanse unie bijeen. Die commissie bestaat uit 12 landen (DRC, Rwanda, Burundi, Oeganda, Kenia, Angola, Centraal Afrika, Soudan, Zuid-Soudan, Tanzania en Zambia) en al naar gelang de belangrijkheid van de bijeenkomst wordt er vergaderd door ambtenaren, ministers of presidenten. Ofwel, de besluiten worden voorbereid in een vergadering van ambtenaren, de ministers gaan amenderen en uiteindelijk zijn het de presidenten in de slotbijeenkomst die de knopen doorhakken. 

Het is de vraag hoe belangrijk de besluiten en adviezen van deze commissie zijn. Echte middelen om zaken door te duwen zijn er natuurlijk niet. Toch is het, net als bij andere politieke organen, interessant om te volgen wat er gebeurt en wie welke standpunten inneemt. Het gaat om de signalen die worden afgegeven en dus vooral om welke signalen NIET worden afgegeven. Het is zowel politiek op macro niveau, als op microniveau. Wie zegt wat en waarom zou hij/zij dit zeggen. Het is zoals vroeger de Pravda en de Chinese staatscourant werden gelezen: tussen de regels was de meeste informatie te vinden. 

Goma, juni 2012. Chauffeurs wachten op hun bazen die vergaderen in het huis van de gouverneur van Noord-Kivu. 

Ik kreeg er wat van mee toen ik afgelopen zomer in Addis Abeba was, waar zo'n vergadering werd gehouden. Best grappig om te zien dat Rwanda en DRC een standpunt innamen dat weinig verrassing bood. Daarmee wist je eigenlijk direct dat die paar dagen vergaderen, volstrekt nutteloos zouden zijn. Het enige spannende was of president Kagame en president Kabila samen zouden praten over de situatie in Oost-Congo in een achterkamertje of niet. 

Uiteindelijk kwam uit die vergadering in juli het advies van een neutrale troepenmacht. Dat was de kluif waar iedereen zich op stortte. Prima politiek, want zo verplaats je de aandacht. Nog steeds wordt er gehakketakt over die troepenmacht. Benieuwd wat daar de komende dagen in Kinshasa over wordt gezegd. Maar ik ben nog benieuwder over wat er allemaal NIET wordt gezegd. 

Wordt vervolgd dus!

Vrijdag 18 januari 2013

HONGER!

Er zijn gevolgen van een oorlog waar bijna niemand het over heeft. Want hoe spectaculair is het als mensen langzaam ziek worden omdat ze niet het eten kunnen kopen wat ze nodig hebben? In Goma, noord-Kivu zijn sinds de komst van de rebellen van M23 de prijzen van bijvoorbeeld mais en aardappelen verdubbeld. M23 heft belastingen op alle goederen die over de weg worden getransporteerd. Voor een zak mais of een zak manioc van 100 kilo betaal je nu 60 dollar, een zak bonen van 100 kilo kost 80 dollar. Let wel, dit zijn inkoopprijzen, geen marktprijzen. In Goma ligt het gemiddelde inkomen op minder dan 1 dollar per dag.  Op de markt betaal je al snel een paar dollar voor een kilo groenten, voor de meeste mensen dus onbetaalbaar.

Voor de komst van de rebellen, waren er al families die hun kinderen niet elke dag te eten konden geven, maar om de andere dag. Op maandag, woensdag, vrijdag krijgen Jean en Simone een maaltijd, op dinsdag, donderdag en zaterdag is het de beurt van Baptiste en Sylvana. Op zondag gaan ze naar de kerk, dan hoeft niemand te eten. We hebben het dus over één maaltijd in twee dagen. Bijna niemand in Goma kent de luxe van drie maaltijden per dag.  Sommige families kunnen zelfs die ene maaltijd in twee dagen niet meer bij elkaar scharrelen. Hun kinderen hebben altijd honger. Net als de kinderen die in de vluchtelingenkampen zitten. Niet verwonderlijk dat hun kleine handen naar alles grijpen wat maar enigszins eetbaar lijkt. Hun moeders zijn al ver voorbij de wanhoop. Zij moeten aanzien hoe hun kinderen verkommeren, terwijl ze zelf doelwit zijn van soldaten en rebellen. Er is verdriet dat nooit meer uit iemands ogen zal verdwijnen.

Vrijdag 11 januari 2013

In  Kampala (Oeganda) zijn deze week de vredesonderhandelingen weer begonnen tussen de Congolese regering en de rebellen van M23. Veel schot zit er nog niet in.

Met de voortgang rondom de neutrale Afriaanse vredesmacht gaat het wel plots hard volgens het Congolese dagblad Le potentiel. Het is nog een slechts een kwestie van enkele dagen voor die vredesmacht in Oost-Congo wordt gestationeerd. De vredesmacht staat onder leiding van Tanzania, maar zal opereren onder het gezag van VN-vredesmacht Monusco. Het is de uitkomst van beraad tussen de ministers van Buitenlandse Zaken uit het Grote Merengebied in Addis Ababa (Ethiopie) deze week.

De VN-vredesmacht 'bewaakt' grensplaats Bunagana, in Noord-Kivu. Twee weken na het nemen van deze foto was Bunagana in handen van M23. Foto: Anneke Verbraeken, 24 juni 2012.

Le Potentiel zet grote vraagtekens bij de komst van deze vredesmacht. Niet alleen omdat nog volstrekt onduidelijk is in welke vorm en onder welk mandaat deze vredesmacht gaat opereren, maar ook omdat ze niet aan de grens met Rwanda en Oeganda, maar meer in het binnenland van Kivu wordt gestationeerd:  in Walikale, Masisi, Beni en Lubero bijvoorbeeld. 

Maandag 6 januari 2013.

DRC: Loyaliteit en de schoenen van mevrouw Marcos

Geheel rechts Albert Kahasha, juni 2012, Noord-Kivu. Foto: Anneke Verbraeken

In Kivu wisselen rebellen net zo makkelijk van loyaliteit als de Filipijnse Imelda Marcos van schoenen.  Zo hebben we kolonel Albert Kahasha, ook wel Foka Mike genoemd. In januari 2012 was hij nog een commandant in het reguliere Congolese leger. Maar Kahasha is niet tevreden met zijn positie en het leger; hij besluit te deserteren, met medeneming van mannen en materieel. Vanaf dan is hij een zogenaamde Mai Mai commandant, leider van een van de talrijke rebellengroepen in Oost-Congo. In mei sloot hij zich aan bij de door de wol geverfde Mai Mai rebellenleider Lafontaine. Kahasha werd de nummer 2; ze bedachten een militaire tak en een politieke.

In juni 2012 ontmoette ik beide heren ergens bij Rutsuhuru in Noord-Kivu. Op dat moment was nog niet duidelijk of zij zich hadden aangesloten bij de rebellen van M23. Een vraag daarnaar werd ontwijkend beantwoord, Twee dagen later verscheen een persbericht dat Lafontaine zich had aangesloten.  Dat persbericht werd onmiddellijk weer ontkent. Kahasha ging daarop zijn eigen weg, sloot zich aan bij M23 en was betrokken bij de inname van grensplaats Bunagana in juli. Maar er stond Kahasha een onaangename verassing te wachten: hij moest via de media horen dat M23 een nieuw bestuur had en dat terwijl hij zichzelf toch beschouwde als een van de belangrijkste leiders van M23. Volgens een van mijn bronnen voelde hij zich zwaar gepasseerd en verraden door Rwanda. Hij kreeg daarop het verzoek van de Rwandese minister van Defensie, James Kabarebe om even gezellig te komen babbelen in Kigali. Dat deed Kahasha. De minister van Defensie (nog steeds volgens mijn bron), besloot hem nieuwe troepen te geven. Die extra manschappen bestonden grotendeels uit voormalige FDLR-rebellen, die in Rwanda een heropvoeding en heropleiding kregen. Kahasha, afkomstig uit Zuid-Kivu, zou samen met een andere bekende Mai Mai rebellenleider Raia Mutomomboki moeten zorgen voor chaos en destabilisatie. Dat zou uiteindelijk moeten leiden tot de afscheiding van Noord- en Zuid-Kivu.

Maar Kahasha ging niet met Mutomboki samenwerken. In plaats daarvan stapte hij naar de gouverneur van Zuid-Kivu en beloofde alle plannen van Rwanda omtrent noord- en Zuid-Kivu te openbaren. Kahasha meldde zich weer bij het reguliere Congolese leger, waar hij nog geen jaar geleden uit deserteerde.

Lang heeft Kahasha het niet uitgehouden bij het Congolese leger. Mijn bron zegt dat Kahasha druk bezig is kindsoldaten te werven in Zuid-Kivu, inderdaad, nu weer voor M23.

Oh ja en Lafontaine, waarmee Kahasha even een samenwerkingsverband had? Die is bezig te integreren in het reguliere leger. Onder andere door in Butembo de gevangenisdeuren open te zetten. In die gevangenis zaten nogal wat vriendjes van hem. Die kun je niet in de gevangenis laten zitten nietwaar?

Of neem Mbusa Nyamwisi. Hij bewijst dat het in Congo mogelijk is zowel rebel als parlementslid te zijn. Niks ongebruikelijks. Met de parlementsverkiezingen in november 2011 probeerden tal van rebellen-kolonels en -generaals zich verkiesbaar te stellen voor een eerbiedwaardige positie in het parlement.

Nyamwisi was al bezig met het organiseren van rebellengroepen eind jaren negentig. Nadat er een einde kwam aan de Tweede Congolese Oorlog in 2002 met het akkoord van Sun City, mocht Nyamwisi minister van Buitenlandse Zaken worden onder Joseph Kabila.

Maar Nyamwisi kreeg ruzie met Kabila toen hij probeerde te bemiddelen tussen Rwanda en Rwandese rebellen in Oost-Congo. Kabila, goede vriend van de Rwandese president Kagame en zijn minister van Defensie James Kabarebe, had andere plannen en sloot het akkoord Umoja Wetu. Daarmee mocht Rwanda op Congolees grondgebied jacht gaan maken op Rwandese rebellen, zoals de FDLR.

Nyamwisi was zwaar teleurgesteld. Ook de voorzitter van het parlement, Vital Kamerhe, zag niks in Rwandese aanwezigheid in Kivu en trad af. Kamerhe is afkomstig uit Bukavu, de hoofdstad van Zuid-Kivu. Zowel Nyamwisi als Kamerhe besloten mee te doen met de presidentsverkiezingen in november 2011. Zoals bekend waren die verkiezingen een aanfluiting, waardoor Joseph Kabila zichzelf opnieuw tot president kon uitroepen.

Nyamwisi besloot daarop weer terug te keren naar het vak van rebel en sloot zich aan bij M23. Die rebellenstatus betekent overigens niet dat hij zijn officiële status als parlementslid heeft opgegeven. 

Kerstmis in Congo

Maandag 24 december 2012

Met de relatieve rust nu in Oost-Congo kan een voorlopige treurige balans worden opgemaakt. En nee, niet alleen de rebellen van M23, met steun van Rwanda en Oeganda, zijn schuldig aan het plunderen, verkrachten en ‘per ongeluk’ doodschieten van mensen. Het Congolese leger dat geacht wordt zijn burgers te beschermen doet het net zo goed. Ik zei het hier al vele malen eerder: wat kun je verwachten van een leger dat niet is opgeleid, niet te eten krijgt, geen onderdak heeft en niet wordt betaald? Wat kun je verwachten van een leger dat slechts bazen heeft die er op uit zijn zichzelf te verrijken en hun eigen positie te versterken? Lees hier verder.

Monusco heeft natuurlijk ook een lading boter op het hoofd. Dat deed voorkomen alsof het samen met de FARDC, het officiele Congolese leger, de bewoners van Kivu kon beschermen. Met Monusco steunde het FARDC met materieel, geld, opleiding én voedsel en met gewijzigd mandaat (ALLES mocht om de burgerbevolking te beschermen), zou er voor de rebellen geen doorkomen aan zijn. De realiteit was geheel anders. De rebellen, deels goed opgeleid in Rwanda, goed bewapend door Rwanda en goed betaald door Rwanda, marcheerden keurig én georganiseerd door naar Goma. Daar trokken ze na een ruime week weer weg, om net buiten de stadsgrenzen (bij het vliegveld in de buurt) te blijven hangen. Monusco stond er bij en keek er naar. Een flinke deuk in het toch al niet zo blinkende blazoen van de VN-vredesmacht en natuurlijk wordt er nu binnen de VN gesproken over een mogelijke reorganisatie en een mogelijke verandering van mandaat. De bevolking, toch al geen fan van Monusco omdat de meeste soldaten geen Frans spreken en volstrekt niet geinteresseerd zijn in het land waar ze zijn gelegerd, heeft nu geen enkel vertrouwen meer. Monusco had toch kunnen weten dat de FARDC als het er op aan zou komen, het hazenpad zou kiezen. Verkrachte vrouwen en geplunderde huizen in hun kielzog achterlatend.

Ook de ‘Internationale gemeenschap’ valt veel te verwijten. Zij sturen allerlei hulporganisaties naar Kivu, maar weigeren het probleem bij de wortel aan te pakken: de volstrekte afwezigheid van de overheid waardoor burgers niet veilig zijn in hun eigen land, gulzige buren als Rwanda en Oeganda die azen op land en grondstoffen en grote internationals die uitslutitend uit zijn op de bodemschatten. Het zijn juist die internationals die hun invloed zouden kunnen aanwenden bij hun eigen regeringen. Maar het zijn diezelfde internationals die er geen enkel belang bij hebben als er een sterk Congolees landsbestuur komt. Dat zou namelijk betekenen dat ook zij niet meer ongegeneerd kunnen graaien in de grond.

Ondertussen zijn de mensen in Noord-Kivu hongerig, moe en doodsbang. Bang voor de nacht waarin soldaten, rebellen en losgelaten gevangenen zich te goed doen aan andermans huis en haard, bang voor de nieuwe dag omdat er niemand is in de hele wereld, die het op zich neemt om hen een veilige omgeving te bieden. Zalig kerstfeest.Goma blijft speelbal van M23

6 december 2012

Vandaag beginnen de onderhandelingen tussen de rebellen van M23 en de Congolese regering. M23 verwacht niet veel van deze onderhandelingen. Lees het interview met M23-woordvoerder Bertrand Bisimwa.

Vraag is natuurlijk waarom M23 zich zo snel weer terug heeft getrokken uit Goma. Volgens deskundige Jason Stearns lijkt het vooral te gaan om imago. Doorzetten van de bezetting van Goma en verder optrekken naar Bukavu, waar eerder sprake van was, zou het imago van M23 te veel schaden.

M23 doet zich graag voor als een georganiseerd leger, dat zich keurig gedraagt. Rutsuhuru hebben ze omgetoverd tot een model-stadje. Oppervlakkig gezien dan. Want het modelstadje komt tot stand door terreur en bedreigingen. M23 neemt wat ze wil en wie er iets over zegt, kan de kogel krijgen. Ook in Goma nam M23 wat ze wilde. Het geld van de banken, de auto’s van de bewoners.

Bij het imagoprobleem komt dat Rwanda te maken heeft met afbrokkelende steun nu ook Engeland 21 miljoen pond heeft opgeschort. De New Times zegt dat de Rwandezen hiervan niet in een ‘shell-shock’ moeten raken en heeft het verder over scenario-planners die hiervan niet in de stress raken, maar reken maar dat de houding van Engeland wel een flinke klap is voor Rwanda.

De rebellen hebben zich nu teruggetrokken, maar dreigen Goma weer te bezetten als de onderhandelingen mislukken. Kans daarop is groot en dus blijft Goma een speelbal van M23, want die kunnen de stad innemen wanneer ze willen.

Dinsdag 4 december 2012

Enige rust in Goma

Gouverneur Julien Paluku en twintig vrachtwagens met soldaten van het Congolese leger FARDC zijn weer terug in Goma. Er zouden nu zo’n 600 soldaten en enkele honderden agenten in Goma moeten zijn. Knarsend en piepend kwamen sommige overheidsbureaus weer een beetje op gang, Stel je daar niet al te veel van voor. De bureaus zijn, als ze 100 procent actief zijn, in onze ogen het toppunt van achterlijkheid. Wankele tafels en stoelen, archiefkasten met uitpuilende stapels papier en natuurlijk volstrekt computerloos. In Congo is nog steeds sprake van het computerloze tijdperk. Hier heerst nog het logboek, de BIC en de liniaal waarlangs lijnen worden getrokken. Vaak zijn de bureaus leeg, staat de deur gewoon open en weet geen mens waar degenen die er horen, te vinden zijn.

In Goma kwamen gisteren ook  de drie hoogste legerbazen van Congo, Oeganda en Rwanda bij elkaar. M23 heeft zich, zoals gevraagd door de Afrikaanse Unie, teruggetrokken tot twintig kilometer van Goma. Over een paar dagen beginnen onderhandelingen tussen M23 en de Congolese regering. Congo had tot nu toe steeds geweigerd met de rebellen te onderhandelen, maar moet nu onder druk van diezelfde  Afrikaanse Unie.

Maandag 3 december 2012

Never a dull moment in DRC

Afgelopen zaterdag trokken de rebellen van M23 zich terug uit Goma dat ze tien dagen bezet hielden. Een leeggeroofd, ontwricht Goma. Ik wilde geld sturen naar een vriend. Die sms’te: ‘Stuur het alsjeblieft naar Gisenyi in Rwanda, want bij ons in Goma zijn alle banken beroofd en dicht.’

Vraag is nu wie het vacuum gaat opvullen. Die vraag moet de Afrikaanse commissie voor het Grote Merengebied beantwoorden en tot die tijd gaan de VN-vredesmacht en de Nationale Congolese Politie over de veiligheid in Goma. In Sake, het dorp zo’n 20 kilometer richting Bukavu, is weer het Congolese leger gesignaleerd. Dat was ook bezet door M23.

Hoe slecht de regering van Congo met de situatie overweg kan, blijkt uit het uit de lucht halen van Radio Okapi afgelopen zaterdag na een interview met rebellenleider Jean Marie Runiga. Voor veel Congolezen is Radio Okapi dé zender waar ze hun nieuws vandaan halen. Radio Okapi wordt betaald door Monusco. De overheid ontkent natuurlijk dat het uit de lucht halen iets te maken heeft met het uitgezonden interview. Het zou gaan om een puur administratieve fout van Radio Okapi. Het geeft aan hoe zwak de regering zich voelt en hoe in het nauw gedreven. En het blijft natuurlijk een kinderachtige reactie: een zender uit de lucht halen die jou onwelgevallig nieuws brengt.

En dan zijn er berichten dat de Hutu-rebellen van de FDLR dit weekend een kamp van een natuurpark bij Musanze in Rwanda hebben aangevallen. Ze zouden met zijn tienen, zes man hebben aangevallen met geweren en mortieren. Daarbij zou een Rwandese bewaker gedood zijn. Het is de tweede melding van een FDLR-aanval; vorige week zou er ook een FDLR-ploegje op bezoek bij de buren zijn geweest. Er zijn genoeg vraagtekens te zetten bij het waarheidsgehalte. De FDLR is flink in sterkte afgenomen de laatste jaren. Plus ze zou toch door gebied hebben moeten gaan dat bezet is door M23. Bekend is dat Rwanda de FDLR sinds haar ontstaan in 1996 gebruikt als instrument om steeds maar weer Congo aan te vallen. Rwanda zegt dat de FDLR uit is op de val van het huidige Tutsi-regime.

Rwanda heeft steeds meer uit te leggen. De BBC sprak met twee rebellen die actief zijn in Zuid-Kivu. Die vertelden dat hun oorspronkelijke rebellenbeweging (The Congolese Movement for Change, een kleine Tutsi-rebellengroep) was overgenomen door Rwanda. 

De twee rebellen verklaarden hoe hun commandant op een dag vertelde dat ze nu onder bevel stonden van Rwanda. Hun opdracht: destabilisering van Oost-Congo door het vormen van een tweede front in Zuid-Kivu. De club ontving maandelijks zo’n 20.000 dollar voor eten, onderdak en wapens. Rwanda ontkent alles, maar de beweringen van de twee rebellen liggen volledig in lijn met eerdere VN-rapporten en andere verklaringen van ooggetuigen.

Na veel gedoe in Engeland: eerst deel steun opschorten aan Rwanda, dan in september een betaling van John Mitchel op zijn laatste dag als minister van 16 miljoen pond, heeft zijn opvolger afgelopen vrijdag besloten steun van 21 miljoen pond voorlopig toch maar niet te geven. Congo daarentegen krijgt 18 miljoen pond extra. In Rwanda zijn ze 'not pleased' met dit gebaar natuurlijk.

Daarmee treedt Engeland toe in de rij van landen die niet in Rwanda’s onschuld geloven. Nederland staat met een voet in die rij en met de andere ernaast. Het heeft well steun opgeschort, maar distantieert zich niet van Rwanda. Ik sprak afgelopen donderdag de Rwandese ambassadeur in ons land.Zij blijft wijzen op de fantastische medewerking van Nederland in het dossier van Victoire Ingabire Umuhoza, de Rwandese oppositieleidster die tot acht jaar cel werd veroordeeld. Volgens haar bewijst die fantastische steun hoe fantastisch Nederland Rwanda vindt. Hoog tijd dus voor een tegengeluid van de nieuwe regering: een klip en klare veroordeling van Rwanda en een klip en klare veroordeling van de manier waarop het proces van Ingabire is gevoerd.

PS: kreeg zojuist weer een SMS: 'Beste zuster, Goma zucht onder de 1500 gevangen die zijn losgelaten door M23. Zij beroven mensen op straat en breken in waar ze maar kunnen.'

Woensdag 28 november

Terugtrekken uit Goma: een symbolisch gebaar

De berichten stromen binnen dat M23 systematisch aan het plunderen is geslagen. Banken, archieven, gemeentehuis, residentie van de gouverneur, villa’s en bureaus van belangrijke mensen, ze worden allemaal leeggehaald. De meeste buit verdwijnt over de grens naar rwanda. Zelfs elektrische kabels blijken niet veilig te zijn voor de handen van M23. Schrikbarend is ook de vrijlating van alle gevangenen uit de centrale gevangenis.  Sommigen zijn nu gids van M23 en laten zien hoe en waar ze de meeste buit kunnen halen.  Grote delen van de stad zitten zonder water en elektra, in sommige straten en wijken heeft M23 mijnen gelegd. Alle overheidsgebouwen worden bezet door M23 en alle politie en soldaten zijn geregistreerd waarna zij gedwongen werden zich in te lijven bij M23. Ook jongens, jonger dan 18 jaar worden gedwongen gerekruteerd, kindsoldaten dus. Sommige radiozenders zijn uit de lucht gehaald (bijvoorbeeld Digital Congo en RAGA). Duizenden bewoners van Goma zijn op de vlucht geslagen, rondom Goma vindt een enorme volksverhuizing plaats van burgers en mensen die al in een vluchtelingenkamp zaten, maar zich daar niet meer veilig voelen. Er zijn uitbraken van cholera. Gewone burgers worden bedreigd en vermoord. Scholen, banken en bedrijven durven niet open te gaan. Natuurlijk is de bevolking doodsbang en durft ’s avonds de straat niet meer op.

Gezellig daar in Goma nietwaar?

Afgelopen weekend werd M23 gesommeerd door de Grote Merencommissie van de Afrikaanse Unie, om zich terug te trekken uit Goma. Gisteren beloofde M23 in een persconferentie dat te doen. In diezelfde persconferentie deed M23 zich voor als de bevrijder van het Congolese volk door aan te dringen op onderzoek naar hoe de presidentsverkiezingen zijn verlopen, volledige handelingsvrijheid voor politiek leider Etienne Tshisekedi, de arrestatie van politiechef John Numbi die verantwoordelijk wordt geacht voor de moord op mensenrechtenactivist Floribert Chebeya. Natuurlijk wilde bisschop en woordvoerder Jean Marie Runiga dat het akkoord van 23 maart 2009 moest worden nageleefd. Dat Congo dit akkoord niet nakwam is de oorsprong van het ontstaan van M23.

M23 kan zich nu rustig uit Goma terugtrekken. De stad is leeggeroofd, het punt gemaakt: het Congolese leger, gesteund door Monusco hebben niet de kracht om M23 ook maar een centimeter tegen te houden.

De terugtrekking uit Goma is daarom een symbolisch gebaar. Op elk gewenst moment kan M23 de stad weer innemen. Rwanda lacht zich een ongeluk.

Dinsdag 27 november

Nieuwe staat in wording: Grote Merenland….?

Noord en Zuid Kivu behoren tot Rwanda. Het is Belgie geweest dat de fout maakte deze regio te koppelen aan Congo. Het bewijs ervoor is makkelijk te leveren : wordt er geen Kinyarwanda gesproken in Masisi, Minova en Walikale bijvoorbeeld ? Het zijn vervolgens de Congolezen geweest die onze broeder-Rwandezen uit het gebied hebben gejaagd.

Met deze woorden werden Rwandese soldaten die voor M23 gingen vechten, gebriefd, volgens een van mijn bronnen. Volgens dezelfde bron werd op 2 augustus 2012 kapitein Sadat Januar (alias Kadidi) en korporaal John Nabana gearresteerd in Kibirizi, bij Rutsuhuru. Rutsuhuru viel op dat moment onder de invloed van M23. Beide soldaten maakten deel uit van de 23ste brigade, vierde bataljon, derde compagnie van het Rwandese leger, de RDF. Hun brigade werd op 11 juli met drie vrachtwagens van het ministerie ven Defensie naar het militiare kamp Bigogwe gebracht, waarna ze ‘s nachts via de bergen naar Runiyoni (DRC) werden gereden. In Runiyoni werden ze verwelkomd door de rebellen colonel Makenga.

Beide soldaten werden verhoord, en uit het verhoor zou klip en klaar blijken dat Rwanda het plan heeft om een nieuwe staat te vormen : Grote Merenland. De Congolese oud-minister Nyamwisi Mbusa zou daar een rol in gaan spelen. Mbusa wordt niet alleen gesteund door Rwanda, maar ook door Uganda.  Het land zou zich uitstrekken van het meer Eduard (op de grens van Congo en Uganda) tot aan het Tanganyikameer (op de grens van Congo en Tanzania).

Om deze staat verder vorm te geven, kwamen in juli zo’n 14 rebellengroepen bij elkaar. Het was echter La Fontaine met zijn mai mai (Congolese rebellen), die –nog steeds volgens mijn bron- er een stokje voor stak : hij was bang dat in het door Rwanda bezette gebied, alle FDLR zouden worden uitgemoord. De FDLR zijn de Hutu-rebellen die na de genocide vluchtten naar Oost-Congo en daar sinds die tijd in de bossen rondzwerven en ook de boel onveilig maken.

Het is dezelfde Lafontaine die ik eind juni een bezoek bracht. Hij was toen erg mysterieus over zijn relaties met M23. Hij ontkende met ze samen te werken, terwijl enkele dagen later in een communiqué werd gepubliceerd dat hij wel een alliantie met ze vormde.

Het is dezelfde Lafontaine van wie nu wordt gezegd dat hij een van de laatste bolwerken vormt, samen met andere mai mai groepen, tegen M23.

Of mijn bron gelijk heeft? Er zijn Rwandese soldaten gearresteerd op Congolees grondgebied. De twee VN-rapporten stellen dat ook. Dat er zelfs een nieuwe staat werd gepland, is ook niet nieuw: veel Congolezen zijn bang voor een zogenaamde Balkanisatie van Congo. Het uiteenvallen van het land in kleinere staten, met Oost-Congo als lekkerste hapje vanwege de grondstoffen.

Voorlopig lijken de rebellen van M23 niet verder te trekken. Vanochtend om 11.00 uur geven ze een persconferentie. Dan weten we misschien meer….

Vrijdag 23 november

Eerlijk gezegd vind ik het verbijsterend dat er westerlingen zijn die zich op de vlakte houden over de inmenging van Rwanda in Congo. Er zijn er zelfs die zeggen dat ze in Congo misschien wel beter af zijn met de rebellen en Rwanda, omdat de rebellen gedisciplineerder zijn dan het zootje ongeregeld waaruit het Congolese leger bestaat en omdat Paul Kagame nou eenmaal een betere president is dan de immer afwezige Joseph Kabila.En voor wie nog twijfelt over de Rwandese inmenging: klik hier.

Wat zouden wij er van vinden als Friesland door Friese rebellen werd bezet. De Friese rebellen krijgen een opleiding in Duitsland, ze krijgen wapens en materieel en ook nog wat extra Duitse manschappen. Door de bezetting raken bijna alle Friese burgers dakloos. Het hoofd van de Friese rebellen is de Duitse minister van Defensie en verder staan er mensen aan het hoofd die worden gezocht door het Internationaal Strafhof. De rebellen en Duitsland kunnen ongestoord hun gang gaan; in feite is Friesland nu Duits grondgebied.

Voor de rebellen en het overbevolkte Rwanda is Oost-Congo de jackpot: er is ruimte, er zijn weilanden voor het vee én er zijn grondstoffen zoals coltan en cassiteriet  dat gebruikt wordt voor mobieltjes bijvoorbeeld. Dat heeft Friesland nou weer niet, dus de kans dat Duitsland nog een keer Friesland binnenwandelt is gering. Maar zeg nooit nooit, met de huidige euro-crisis is alles mogelijk.

Ook de mensen die Monusco verdedigen begrijp ik niet. Monusco is de VN-vredesmacht, de duurste ooit, en is bedoeld om de burgerbevolking te beschermen. Vorig jaar werd het mandaat uitgebreid, juist om ook actief de burgers te kunnen beschermen. Met actief wordt bedoeld: handjes uit de mouwen en schieten. Toen ik deze zomer twee dagen mee mocht met Monusco waren ze daar heel trots op. Ze zouden die rebellen wel een poepje laten ruiken. Die brug, daar kwamen ze niet overheen. Dat grensplaatsje: nooit never, dat de rebellen die in zouden nemen.

Nu zegt Monusco, en er zijn mensen die het met hen eens zijn, dat het het beste is voor de burgers als zij helemaal niets doen. Maar wat is dan je rol? Dat wil ik ook wel: 1 miljard dollar per jaar verdienen met niets doen. 

Het lijkt op een legitimatie achteraf, want Monusco heeft wel degelijk vanuit helikopters stellingen beschoten van de rebellen. Die helikopters worden bemand door Zuid-Afrikanen. Die hebben blijkbaar een ander mandaat dan de soldaten op de grond.

Ondertussen staan de mensen in Noord en `Zuid Kivu doodsangsten uit. Het leven komt in Goma weer op gang. Hoe het verder moet? Ik ben bang dat alleen president Kagame  daar een duidelijk beeld bij heeft.

Donderdag 22 november

Congo is blinde vlek van de wereld

Op Twitter vliegt de tegenstrijdige informatie de volgers om de oren. Goma is ingenomen door de rebellen. Goma is niet ingenomen. Er wordt geschoten vanuit Rwanda. Er wordt niet geschoten vanuit Rwanda. Het vliegveld is in handen van de rebellen. Het vliegveld is niet in handen van rebellen.

Een ding is zeker: alle autoriteiten laten het –weer- afweten: de Congolese regering, de VN-vredesmacht Monusco, de internationale gemeenschap. Ze zijn onzichtbaar.

Op de officiële site van de VN-vredesmacht geen woord over de ontwikkelingen rondom Goma, de hoofdstad van Noord-Kivu.

Wel een plaatje van de speciale gezant van de VN, Roger Meece die toekijkt hoe wapens en ammunitie worden vernietigd. Monusco is gewend aan het opvoeren van toneelstukjes. Afgelopen juni was ik in grensplaats Butagana. Daar legde Monusco het journaille uit dat deze plaats nooit, maar dan ook nooit in handen van de rebellen zouden vallen. Twee weken later was de grensplaats gevallen.

Terwijl ik dit schrijf, krijg ik een SMS van een vriend in Goma die sinds een jaar veel informatie voor me verzamelt. Of ik Monusco kan waarschuwen, want de markt waar hij staat wordt onder vuur genomen. Ik neem contact op met Monusco via mail en via twitter, maar ik weet dat het absoluut geen zin heeft. Monusco kan de burgerbevolking niet beschermen.

De 7.600 soldaten van Monusco in Noord-Kivu, veel uit India en Pakistan, hebben helemaal geen zin hun leven te wagen voor de 1 miljoen mensen in Goma. Ze hebben niks met Congo, ze hebben niks met de Congolezen. De soldaten van Monusco worden wel vergeleken met stokstaartjes: ze staan rechtop in hun tanks of schuttersputjes, kijken naar links en naar rechts, en als het listig wordt, duiken ze weg in hun holletje. We hebben het over de duurste VN-missie uit de geschiedenis met een jaarlijks budget van rond een miljard dollar.

De internationale gemeenschap heeft het (weer) te druk met andere brandhaarden in de wereld, zoals Gaza. Rwanda, tot twee keer toe door een VN-rapport aangewezen als dé supporter van de M23-rebellen (de Rwandese minister van Defensie functioneert als hun opperbevelhebber), kan ongestoord doorgaan met het sturen van materieel, mensen en wapens. Een paar landen waaronder Nederland, hebben weliswaar een deel van hun steun aan Rwanda opgeschort, maar tot een sterke, algehele veroordeling is het nog niet gekomen. Sterker nog, Rwanda mag op 1 januari 2013 toetreden tot de VN-veiligheidsraad. Overigens steunt ook Uganda de rebellen. Een twijfelachtige rol voor een land dat ook voorzitter is van een Afrikaanse commissie die zich specifiek richt op de problematiek in dit gebied.

De Congolese regering bestaat uit een stel graaiers die op kritische momenten onder het biljart duikt, president Joseph Kabila voorop. Trouwens ook op niet-kritische momenten zijn ze er niet. Zij houden zich uitsluitend bezig met het vullen van hun eigen zakken.

Dus kan er in Noord-Kivu ongestoord worden gemoord; neemt het aantal ontheemden met tienduizenden toe en kan Rwanda de provincie Noord-Kivu, met al haar grazige weiden en rijke grondstoffen, de facto tot haar grondgebied rekenen.

Oost-Congo is al tientallen jaren een catastrofe met meer dan vijf miljoen slachtoffers. De internationale gemeenschap spreekt ach en wee, maar doet niets. De grondstoffen die er gewonnen worden, zijn hen –uiteindelijk- meer waard. De bloedmobieltjes, waarin veel van de grondstoffen zijn verwerkt, laten sinds dit weekend weer een vers spoor na.

(Vandaag gepubliceerd op de opiniepagina van de Volkskrant)

Woensdag 21 november

Goma is ingenomen. Gisterochtend liepen de rebellen Goma binnen, na flinke vuurgevechten. De VN-vredesmacht die toch als opdracht had Goma te beschermen, was nergens te zien. ‘We hadden samen met het Congolese leger een strategie afgesproken, zegt de woordvoerder van Monusco. Als de FARDC dan plots verdwenen is, kunnen wij ook niets meer doen.

Tja. Alsof Monusco niet weet dat het FARDC de naam ‘leger’ niet eens kan dragen, die naam is veel te zwaar voor een stelletje ongeregeld dat nooit geleerd heeft te vechten en ondervoed en onderbetaald is.

In de loop van de ochtend kreeg ik allerlei sms-jes van vrienden uit Goma. Of ik kon helpen, want ze zaten in een wijk waar werd geschoten. Daar zit je dan, achter je bureau, kop koffie naast je. Ik mailde en twitterde met Monusco (met de telefoon kwam ik er niet door), terwijl ik wist dat het absoluut geen zin had.

De Franse minister van Buitenlandse Zaken veroordeelde gisteren het optreden van Monusco scherp. Hoe kon het dat 17.000 soldaten het niet op konden nemen tegen een paar honderd rebellen? De Franse minister had zijn getallen niet helemaal goed (er zitten in Noord-Kivu 7600 soldaten, in totaal telt de missie 21.000 man), maar verder had hij natuurlijk helemaal gelijk. Het is een schande dat Monusco geen vinger uitsteekt.

In Kampala zijn gisteren president Joseph Kabila (Congo) en president Paul Kagame (Rwanda) aangekomen. Zij hebben gisteravond eerst met de president van Uganda gesproken en zullen vandaag proberen met elkaar tot een oplossing te komen. Rwanda én Uganda worden aangewezen door twee VN-rapporten als de grote steunpilaren van M23. De minister van Defensie van Rwanda wordt zelfs genoemd als werkelijke opperbevelhebber van de rebellen. Ik heb geen enkel vertrouwen in deze gesprekken. As er al een oplossing komt, dan valt die in het voordeel van Rwanda uit en krijgt ze in de praktijk Noord-Kivu toegeschoven.

Hoeveel levens de gevechten hebben gekost, de afgelopen dagen, is niet bekend. Net als het aantal verkrachtingen en ontvoeringen van kinderen en vrouwen.

De bevelhebber van M23 vertelde gisteren dat ze de stad stevig in handen hebben en dat ze willen onderhandelen met de Congolese regering. Blijft Congo weigeren, dan stoten ze door naar Bukavu, de belangrijkste plaats in Zuid-Kivu. Er leek afslopen zondag een akkoord te zijn tussen de VN en M23. De rebellen zouden de stad niet innemen en Monusco zou de macht in de stad overnemen. Dat akkoord is dus geschonden.

Nederland heeft zomaar een correspondent ter plekke: Kees Broere (Volkskrant, NOS). Wat zou ik graag in zijn schoenen staan! Met weemoed leer ik waar hij slaapt: de katholieke parochtie in Rutsuhuru en hotel Ihusi in Goma. Ik zou willen dat ik op de harde bedjes van de parochie had geslapen, zonder de mogelijkheid mijn computer en telefoon op te laden omdat de generator weer eens stuk is.

Maar het draait natuurlijk allemaal om de mensen in Goma en de Kivu's. Iedereen krijgt het  (weer) zwaar, maar de tegenstanders van Rwanda krijgen het extra zwaar. Met de komst van M23 zullen zij zich stil moeten houden of onderduiken, omdat Rwanda voorlopig ongestraft een stuk van Congo in gijzeling kan houden.

Wat nu dreigt is weer een grote oorlog: Als Angola zich -op verzoek van Kabila- komt mengen in de strijd dan zal Rwanda openlijk de wapens opnemen. Dat is al eens eerder gebeurd in 1998. Het was de aanleiding voor de VN om een vredesmacht te sturen. Dezelfde vredesmacht die de burgerbevolking van Noord-Kivu niet kan beschermen tegen de rebellen.

Dinsdag 20 november 2012

Volgens Radio Okapi (de zender van VN-vredesmacht Monusco) zou de FARDC, het Congolese leger weer terug zijn in Goma. Nadat er gevochten zou zijn bij het vliegveld, zou het Congolese leger de meeste strategische punten weer heroverd hebben op de rebellen van M23. Dat is nog niet doorgedrongen tot alle mensen in Goma. Ik kreeg vanochtend vroeg een SMSje dat vertelde dat Goma in handen zou zijn van de rebellen.

Ik kan me voorstellen hoe onoverzichtelijk de situatie is. Het geruchtencircuit dat altijd al op volle toeren draait, is nu waarschijnlijk kokend heet. In Goma zijn geen kranten; informatie komt via de lokale radiostations die vaak in handen zijn van een politicus, een ondernemer of een kerk, of via Radio Okapi, van VN vredesmacht Monusco. Het mobieltje is de snelste manier om informatie door te geven, maar dat wil nog niet zeggen dat die informatie klopt.

Zit met bloedend hart aan twitter, radio en TV gekluisterd. Hoe gevaarlijk ook, wat zou ik graag in Goma zijn. Bij de grenspost rondhangen om te zien wie er komen, wie er gaan. Bij de grote rotonde zitten en kijken welke soldaten er langskomen. Overigens is nauwelijks te zien wie de rebellen zijn en wie het reguliere Congolese leger. Veel rebellen dragen het uniform van het leger, omdat ze tot voor een half jaar deel uitmaakten van datzelfde leger. Ook zijn er veel depots leeggeroofd.

Wat zou ik graag met René praten, de docent aan de universiteit. Hij weet altijd exact wat er speelt. René doceert Engels, maar spreekt geen woord Engels; in het Congolese onderwijs is kennis van zaken absoluut geen vereiste. Ook zou ik graag even langs wippen bij de winkel van Jules. Die weet altijd exact de gevarenzones te duiden, omdat zijn winkelnering daarvan af hangt!

Ik zou ook graag naar de tweedehands schoenenmarkt gaan. Waar alleen vrouwen schoenen mogen verkopen. Is de markt open? Is het er stil? Meestal hebben de ‘mammans’ een mening die niet onder stoelen of banken wordt gestoken.

De mensen in Goma behoren tot de armsten ter wereld. Er zijn moeders die hun kinderen maar eens in de twee dagen één enkele maaltijd kunnen geven. En dit terwijl de grond zo ontzettend vruchtbaar is dat je de planten kunt zien groeien. Dit terwijl er alle grondstoffen te vinden zijn die je je maar kunt bedenken.

Rwanda steunt M23. De minister van Defensie is eigenlijk de opperbevelhebber, zo blijkt uit een rapport van de VN.

Het is hetzelfde Rwanda dat vanaf 1 januari 2013 lid is van de VN-veiligheidsraad. Zo zit onze wereld in elkaar. Zo zit de politiek in elkaar. En dan vindt de politiek het nog vreemd dat de burgers zich vol walging van dit soort praktijken afkeren.

Nederland en de EU zouden stevig positie moeten kiezen, de rol van Rwanda in heldere bewoordingen moeten veroordelen en ALLE hulp opschorten.

 Maandag 19 november

Goma was het afgelopen weekend doelwit van M23. Volgens mijn bronnen waren ze zondag tot in de buitenwijken doorgedrongen en werd er gevochten om het vliegveld. ‘Goma is leeg, het Congolese leger weg en M23 staat op de stoep, zo luidt een SMS. Een ander SMSje verhaalt over complete angst in Goma. Het vluchtelingenkamp bij Kanyaruchina met 60.000 Congolezen die niet meer terug naar huis kunnen, zou zijn leeggelopen. Op twitter zegt de ene tweet dat Goma is ingenomen, een ander dat ze nog kilometers ver van de stad zijn. Feit is wel dat M23 nog nooit zo dichtbij Goma is geweest. Goma is de hoofdstad van Noord-Kivu en het economisch hart van Oost-Congo; er wonen ongeveer 1 miljoen mensen.

 Op zondag stelt M23 een ultimatum aan Kinshasa: De FARDC (het Congolese leger) moet zich terugtrekken uit Goma en grensplaats met Uganda Bunagana moet weer open.  Ze zeggen niet van plan te zijn Goma in te nemen en alleen te reageren op aanvallen van het Congolese leger. Volgens Reuters trekt M23 naar Goma om zo de capaciteit van het Congolese leger te breken.

VN-vredesmacht Monusco (met in totaal 7600 soldaten in Noord-Kivu, waarvan zo’n 1.400 in Goma) zegt dat ze het Congolese leger steunt en Goma zal beschermen. Ze beschoten stellingen van M23 vanuit helikopters. Of ze Goma kunnen beschermen, valt te betwijfelen: deze zomer zei Monusco hetzelfde over grensplaats Bunagana, die twee weken later prompt in handen viel van M23.

De VN komt op zondagmiddag bij elkaar en veroordeelt de acties van M23 en roept alle betrokken staten op hun invloed aan te wenden bij M23 om ze ervan te weerhouden verder naar Goma op te trekken.

In Kampala komt de commissie van de Afrikaanse Unie van het Grote Merengebied bij elkaar. Hier wordt gemompeld dat er geheime besprekingen zijn tussen Uganda, Rwanda en DRC. Zowel Rwanda als Uganda worden ervan beschuldigd M23 te steunen met wapens, mensen, geld en materieel.

De Congolese regering is opvallend afwezig het weekend. Iedereen vraagt zich af waar de regering is, maar het lijkt tegelijkertijd ook niemand te verbazen dat Kinshasa ‘niet thuis’ geeft. Iedereen is het wel gewend dat de regering het op kritieke (en niet-kritieke) momenten laat afweten.

Deze ochtend lijkt de situatie weer wat kalmer.

M23 is een groep soldaten die zich dit voorjaar losmaakten van het Congolese leger; zij waren voorheen leden van het CNDP, een Tutsi-rebellenorganisatie onder leiding van Bosco Ntaganda. Deze wordt gezocht door het internationaal strafhof. Het CNDP werd sinds het tekenen van een vredesakkoord 23 maart 2009, geintegreerd in het Congolese lger. Zij waren vooral gestationeerd in Noord-Kivu. Een positie die de soldaten niet wilden opgeven, vanwege de enorme rijkdom aan grondstoffen in het gebied. Vanuit Kinshasa werd aangedrongen op het verplaatsen van het CNDP naar andere delen van Congo. Bosco Ntaganda weigerde. Dit voorjaar deserteerden honderden leden van het voormalige CNDP uit het Congolese leger. Zij vonden dat het vredesakkoord van 23 maart (vandaar de naam M23) niet goed werd nageleefd.

Twee VN-rapporten tonen aan dat met name Rwanda M23 steunt. Rwanda wil Noord-Kivu vanwege de ruimte, de prachtige weidevelden, en natuurlijk de grondstoffen ook Uganda steunt M23.

Woensdag 17 oktober 2012

Nieuw rapport beschuldigt Rwanda van steun aan M23

In haast, want vliegtuigen wachten niet (Ga vandaag naar Benin, morgen meer):

Volgens een aan Reuters gelekt VN rapport, is de Rwandese minister van Defensie in feite het commando van M23, de rebellen die sinds dit voorjaar actief zijn in Oost-Congo. Ook Uganda geeft steun aan M23, aldus het rapport. Tot nu toe hebben Rwanda en Uganda altijd heftig ontkend dat ze ook maar iets met de rebellen te maken hebben. Een eerste rapport van de VN van juni dit jaar, bevatte ook al de beschuldiging dat Rwanda M23 steunde met geld, wapens en soldaten. Op basis van dit rapport schortten  verschillende landen een deel van hun steun aan Rwanda op, waaronder Nederland.

Als dit  rapport harde feiten bevat over de bemoeienis van Rwanda en Uganda dan is dat een harde klap voor president Paul Kagame.

Het zou voor de Nederlandse regering een reden te meer moeten zijn om haar beleid ten opzichte van Rwanda nog eens flink onder de loep te nemen. Ook zou Nederland nu eindelijk eens moeten zeggen dat oppositieleidster Ingabire in een Rwandese gevangenis ziot vanwege haar politieke ideeën.

Zaterdag 13 oktober 2012

Wat is veiliger: DRC of Nederland ?

Een door en door corrupte gedeputeerde (Hooijmaijers) die zich vorstelijk liet betalen in ruil voor opdrachten, informatie en bemoeienis met besluiten. Een Groningse PvdA die al bijna 90 jaar de dienst uitmaakt in een stad waar wethouders gewoon hun eigen gang gaan en  hun neus ophalen voor de gemeenteraad. Een burgemeester  met rechtsgevoel (Landsmeer) die door twee konkelende wethouder-onderkoningen het leven zuur wordt gemaakt en moet opstappen, ook hier weer een gemeenteraad die danst naar de pijpen van hun wethouders.

Macht corrumpeert. Of dat nu in Congo is of in Nederland. Maar beschamend is wel het corrigerende vingertje van Nederlandse politici als het gaat om corruptie buiten Nederland . Het is dezelfde vinger waarmee ze vervolgens de suikerpot leeg snoepen. Want corruptie in Nederland heet hier heel anders. Een vriendendienst bijvoorbeeld. Of steun aan je netwerk.

Natuurlijk is niet elke politicus corrupt. Maar aan de macht hangt onlosmakelijk als een schaduw, de corruptie. Hoe makkelijk is het niet om voor een familielid of goede vriend iets extra’s te doen. Een bestemmingsplan aan te passen, iemand een baantje te bezorgen, een stageplek, een opdracht? Het familielid of de vriend zijn toch prima geschikt voor die baan of die klus? En wat voor kwaad schuilt er in om een fles wijn aan te nemen voor bewezen diensten.

De grens is vaag, ook al zijn er hier in Nederland duidelijke richtlijnen. Die richtlijnen zijn er overigens ook in Afrika, maar daar houdt niemand zich eraan, omdat er geen mensen zijn om die richtlijnen te handhaven.

Vraag is waar ik me uiteindelijk veiliger voel: In Congo waar ik met geld bescherming kan kopen, of hier in Nederland, waar ik denk dat ik veilig ben, maar waar –vaak onzichtbaar- giftige gassen uit het politieke moeras stijgen.

 Vrijdag 5 oktober

DRC: Kinderen in het weeshuis makkelijke prooi

Een van de ongemakken van het wonen in gebied dat telkens weer door anderen bezet wordt, zijn de ‘belastingen’. Een wegversperring, een paar mannen met geweren en klaar is kees. Alles kan belast worden: de vracht, het aantal personen, de fiets, de auto. Je wordt gedwongen mee te betalen aan de ‘reparatie’ van een weg vol kuilen, je wordt gedwongen beschermingsgeld te betalen aan iedereen die op dat moment denkt het gebied te bezetten. Je wordt gedwongen (een deel van) je oogst af te staan, je kippen voor ze te slachten. Doe je het niet dan is een ranselpartij wel het minste wat je kunt verwachten. Vrouwen maar ook kinderen en mannen worden verkracht, soms onder het oog van de familie. 

Af en toe wordt het treurige lachwekkend. Zoals nu in Rutsuhuru. Daar delen de rebellen van M23 boetes uit aan mensen die hun stoepje niet schoonhouden. Het doet me erg denken aan het Nederland uit de vorige eeuw, waar schoongeboende stoepen een teken waren van fatsoen. Wie zijn stoepje niet schoonhield nam het niet zo nauw met de normen en waarden.

In Rutsuhuru ligt dat natuurlijk wat anders. Als je daar geen schone stoep hebt, daag je de rebellen uit, zichtbaar voor al je buren. Het niet schoonhouden van je stoep kan daar dus uitgroeien tot een ware verzetsdaad. Probleem is dat het morgen weer compleet anders kan zijn als het Congolese leger het gebied weer terugverovert. Of wanneer er een andere rebellenclub langs wandelt.

In Oost-Congo heerst absolute willekeur. Er is niemand waar je terecht kan als je in de problemen zit. Niet bij de politie, niet bij het leger, niet bij het VN-vredesleger, niet bij de rechters, niet bij de hulporganisaties. Zoek het zelf maar uit. Geen wonder dat familie en vrienden ontzettend belangrijk zijn. Het is ook niet verwonderlijk dat steeds maar weer kleine rebellengroepen zich manifesteren. Het zijn de jongens en mannen die niets anders doen dan hun eigen dorp of eigen familie(bezittingen) beschermen.

De Congolezen zijn weeskinderen, weggestopt in een groot weeshuis. De leiding van het weeshuis viert elke dag feest met champagne en kaviaar in het naburige paleis. Ze laten zich vorstelijk betalen door alle rijke westerlingen die langs komen om zo’n schattig kindje te adopteren, maar geven er nooit een mee.  Per slot van rekening kun je zo’n kind dan meerdere keren verkopen niet waar. In de tuin ligt het erfgoed van de kinderen begraven. Daar heeft iedereen zijn zinnen op gezet en in de tuin wordt dan ook steeds gevochten. Af en toe wordt er zelfs in het weeshuis gevochten en gaan er wat kinderen dood. Maar hé, wie kan het schelen, er zijn genoeg weeskindertjes.

De kinderen verhongeren niet dankzij al die hulporganisaties die vrij in en uit kunnen lopen. Maar leren lezen en schrijven is er niet bij, want elk jaar veranderen de programma’s van die organisaties.

Quizzvraag: Wat zou u doen om het probleem op te lossen?

a.   Het paleis met alle bewoners bombarderen

b.   De kinderen bombarderen

c.    Er zelf met het erfgoed vandoor gaan

d.   Is er een probleem dan?

Woensdag 3 oktober 212

Nep Mai Mai zorgen voor onrust in Zuid-Kivu

De afgelopen dagen is de door Rwanda gesteunde rebellenbeweging M23 weer flink actief in Noord-Kivu. Weer werd gedreigd Goma in te nemen. Daar zijn de mensen bang, al wekenlang wordt er ’s nachts gemoord. Ook in Masisi blijft het onrustig met moorden en plunderingen. Het laatste strijdtoneel is Ishasha, een grensplaats met Uganda. Deze zou nu ook in handen zijn van M23. In juli kwam een andere grensplaats met Uganda al in het bezit van de rebellen.

Ook in Zuid-Kivu gaat het niet goed. Tot nu toe bleef het in deze provincie relatief stil. Maar hier gaat het gisten als ik een en ander goed begrijp. Volgens een aantal bronnen werken Rwanda en Burundi samen om deze provincie verder te destabiliseren door valse Mai Mai rebellengroepen, die in feite niets anders zijn dan Rwandese Congolezen (Rwandezen met een Congolese identiteitskaart), gerecruteerd en getraind door Rwanda. Deze soldaten worden vanuit Burundese vluchtelingenkampen door Rwandese ‘adviseurs de grens over gesmokkeld. Ze trekken vervolgens naar de heuvels van Zuid-Kivu en noemen zich plots Mai Mai Obed.  (Meneer Obed is hun leider; hij was officier in het Congolese lege)r. Vanuit de heuvels delen ze pijnstoten uit naar het Congolese leger en de bevolking. Zo plunderden ze op 17 september een wapendepot van het Congolese leger. De tactiek van Rwanda en Burundi zou zijn om het Congolese leger verder uit te putten.

Uiteindelijk moet dit natuurlijk leiden tot een vorm van annexatie door Rwanda.

Wordt vervolgd

Dinsdag 2 oktober 2012

De presidenten van Rwanda en de Democratische Republiek Congo hebben elkaar weer gevonden zo lijkt het. Vorige week spraken ze in New York de VN-veiligheidsraad toe en hadden het over alles, behalve over het grensconflict en de steun van Rwanda aan M23. Ik ben benieuwd welke afspraken ze onderling hebben gemaakt. Uiteindelijk gaat het altijd om macht en geld bij beiden, ook al verschilt de manier waarop ze hun land besturen als de dag en de nacht. President Joseph Kabila is van het laissez faire principe, behalve dan als mensen echt kritisch of lastig worden. Hij laat iedereen zijn gang gaan, zijn medebestuurders voorop, die daar dan ook graag gebruik van maken door zich op alle mogelijke manieren te verrijken.

Paul Kagame van Rwanda doet geheel anders: hij regeert met een mix aan maatregelen afgekeken van het voormalige communistische Rusland en China, waardoor hij absolute controle heeft. Buren bespioneren elkaar en verraden elkaar bij de  vertegenwoordiger van de RPF, die meestal in dezelfde straat woont. Elke straat, elk blok heeft een eigen RPF-representant die de zaakjes in de gaten houdt. De inlichtingendiensten zijn alom aanwezig en controleren alle telefoontjes, sms-jes en emails.

De doorsnee Rwandees laat het wel uit zijn hoofd zich vrijelijk uit te spreken over het landsbestuur en de president. Iedereen kan een verrader zijn.

Hoe het werkt merkte ik zelf toen ik in Rwanda was. De oppositeleider Victoire Ingabire bezocht een afgelegen wijk van Kigali waar huizen waren gesloopt zodat mensen plots dakloos waren. Ze sprak er met enkele mensen. Ze had haar hielen nog niet gelicht of al die mensen werden opgepakt en naar het politiebureau gebracht. Na verhoor en nachtje cel werden ze weer vrijgelaten.

Hoewel Kagame ethniciteit heeft verboden bij wet, verlopen alle belangrijke zaken juist via deze scheidslijn. Een kleine groep machtige Tutsi’s heeft alle bestuurlijke en zakelijke sleutelposities. Een kleine kring rond de president is puissant rijk, dat geldt ook voor zijn vrouw die bijvoorbeeld alle theehandel in Rwanda controleert.

En daar lijken de presidenten van Congo en Rwanda nou weer heel erg op elkaar. Ook in Congo is er rond Kabila een kleine kliek die zich verrijkt. Je krijgt van hen alles gedaan, als je maar met dollars wappert. Zij doen hun land keer op keer in de verkoop. Zij hebben geen boodschap aan de ontwikkeling van hun land; zij kijken naar de ontwikkeling van hun eigen spaarbankboekjes. Treurig gevolg is dat de overheid niet eens voor het meest basale kan zorgen, namelijk een veilige leefomgeving. Waardoor alles onmogelijk wordt: bewerken van het land, onderwijs, nieuwe bedrijvigheid. Zeker in Oost-Congo is de onveiligheid en de onzekerheid hoog. Ik krijg elke dag wel berichten dat er mensen zijn gedood in Goma of in Masisi. En gisterochtend kreeg ik een bericht dat een vluchtelingenkamp in het hart van Masisi in brand was gestoken. Het is allang geen nieuws meer. In feite is heel Congo allang geen nieuws meer, tenzij er werkelijk iets catastrofaals gebeurt.

Het is niet verwonderlijk dat de Congolezen geen enkel vertrouwen in welke overheid dan ook hebben. Zij vertrouwen uitsluitend op hun familie en de weinige centen in hun zak. Net als hun bestuurders zijn ze tot veel bereid voor een paar dollars. Goed voorbeeld doet goed volgen.

Wij westerlingen veroordelen vaak de mensen die te koop zijn voor een handjevol dollars. Maar als je geen werk hebt, of al maanden geen salaris hebt ontvangen, je kinderen maar een keer in de twee dagen een maaltijd krijgen, je vrouw volgende week moet bevallen en je vader in het ziekenhuis ligt met de zoveelste malaria-aanval, dan is iedereen bereid grenzen te overschrijden. Het is het gevolg van een landsbestuur dat zijn eigen verantwoordelijkheden van zich afschuift. Maar dat kan het doen omdat er zovelen klaar staan om een klein deel van die verantwoordelijkheden over te nemen in ruil voor geld en hun bestaansrecht (de hulporganisaties) of in ruil voor de Congolese grondstoffen (zoals België, Engeland, Zuid-Afrika, de VS en natuurlijk Rwanda, die al of niet gestuurd worden door machtige bedrijven).

Dinsdag 25 september

Tit for tat

Waarom stelt een aantal Afrikaanse landen, die toch gebaat zouden zijn bij veel toeristen en zakenmensen, zulke idiote eisen aan een visum. Binnenkort ga ik naar Benin en om daar binnen te komen heb ik een halve ordner vol papieren nodig. Paspoort, gele koortsstempel, garantiebrief van de werkgever, een kopie van je vliegticket en pasfoto’s. De Democratische Republiek Congo doet hier nog een schepje bovenop door een invitatie, een logeeradres en een Verklaring Omtrent Gedrag te vragen. Alsof alle vreemdelingen die naar Congo willen afreizen, in principe tot de misdadige soort behoren. Dus zat ik vanochtend een beetje mopperend achter de computer. Ik wil weg kunnen, zonder een stapel aan formaliteiten te hoeven vervullen.

Maar hoe zit het eigenlijk met Congolezen die naar Belgie willen afreizen bijvoorbeeld? Nou, die moeten hun reis vroeg plannen. Een last-minute Brussel zit er voor hen niet in! Een visum moet namelijk minimaal DRIE maanden van te voren worden aangevraagd. Natuurlijk hebben ze een pappoort nodig, maar ook een document waarin staat WAAROM ze op reis gaan. Ze moeten hun logeeradres geven in Belgie, hun vingerafdrukken, een bewijs van een ziekte-reiskostenverzekering overhandigen, een kopie van een vliegticket en verklaren dat ze bereid zijn om het Schengen-gebied te verlaten voor het visum is afgelopen, mocht daarom worden gevraagd.

We willen graag Afrikanen naar Schengen halen, dat blijkt wel.

En dan heb ik het nog niet over de vaak onaangename aankomst van Afrikanen in een Schengen-land: extra controles bij de douane, extra controles op straat, de openlijke discriminatie.

Ik begrijp opeens waarom al die Afrikaanse landen ook zo’n vrachtwagen aan papier eisen voor een bezoekje. Het is gewoon een kwestie van  de bal terugkaatsen. Jullie moeilijk doen? Nou, wij kunnen er ook wat van!

Maandag 24 september 2012

Writersblock

Een weer is er een nieuwe groep in Noord-Kivu om te analyseren wat er gebeurt en door welke rebellen. Dit keer geen VN-expert groep, maar  een afvaardiging van de Commissie voor het Grote Merengebied, een commissie van de Afrikaanse Unie. Sinds 22 september is deze groep aan het werk.

Het is een geliefd tijdverdrijf in Noord-Kivu: kijken wat er gebeurt en dan weer wegwezen. Expert-groepen, journalisten, ja zelfs rebellen hebben er in het gebied een handje van; ik maak me er natuurlijk zelf ook aan schuldig.

Afgelopen vrijdag sprak ik met een ervaren buitenland-collega over Congo. ‘Tja’, zei hij. Alles is al verteld. ‘De ellende, de oorlog, de grondstoffen, de rebellen. Plus, het is ook allemaal zo gecompliceerd. Je hebt een verfrissende invalshoek nodig, liefst nog met een Nederlandse twist.’

Dus heb ik het hele weekend gepiekerd over die verfrissende invalshoek met Nederlandse twist. Het kwartje is nog niet gevallen, maar ik pieker door: hoe maak ik de ellende en de chaos in DRC sexy genoeg voor de Nederlandse bladen. DRC for dummies? Patricia Paaij trouwt gorilla? Bosco Ntaganda zet route naar Den Haag in zijn TomTom? Help, mijn buurman is een rebel?

Een andere collega vindt het maar ‘stom’ dat er zo weinig belangstelling is voor Afrika. Hij vindt dat Nederland Afrika zo ongeveer door de strot geduwd moet worden; hoe meer mensen er van weten, hoe meer ze er van willen weten is zijn devies. Ik ben het niet met hem eens.

Het is natuurlijk jammer dat Nederland op zijn kop staat als een meisje via Facebook iets verkeerds doet, waardoor een Nederlands dorp 1 avond lang het strijdtoneel is van voetbal- en facebook-re(b)ellen.  Maar het is zoals het is. Het is aan der journalist om een verhaal zodanig te vertellen dat het gelezen/gehoord/bekeken wordt. Het is aan ook aan de journalist om het verhaal zo ‘eerlijk’ mogelijk te vertellen.  U begrijpt:

wordt vervolgd

Donderdag 20 september 2012

Rwanda contra HWR

In de polemiek tussen Rwanda en de mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch speelt Nederland ook een rol. Volgens Rwanda betaalt Nederland namelijk mee aan HWR via hulporganisatie Oxfam Novib. HWR is op dit moment zo ongeveer de meest gehate organisatie door het Rwandese regime. Dat is duidelijk te lezen uit een opiniestuk uit strafblad New Times van zes dagen geleden. Daarin wordt de organisatie van van alles en nog wat beschuldigd. Van vooroordelen (pro-nazi, anti-Israel) tot het aanzetten van alles en iedereen om van Rwanda een pariastaat te maken.

De verhouding Rwanda en HWR was al moeizaam de afgelopen jaren. Kort voor de verkiezingen in augustus 2010 werd de vaste waarnemer zo ongeveer Rwanda uitgezet. De afgelopen maanden, na het verschijnen van het VN-rapport waarin Rwanda beschuldigd wordt van hulp aan M23, rebellen in het grensgebied, is de relatie naar een absoluut dieptepunt gedaald.

Human Rights watch heeft namelijk meegeholpen aan het VN-rapport, opgesteld door een groep experts, en kwam zelf ook met twee rapporten over hulp van Rwanda aan M23.

Het laatste rapport verscheen op 11 september en daarin zegt Human Rights Watch dat M23 maar liefst vijf leiders heeft die gerekend kunnen worden tot de vijf grootste schenders van mensenrechten in Oost-Congo. Onder hen Bosco Ntaganda, die gezocht wordt door het Internationaal Strafhof in Den Haag.

Human Rights Watch constateert dat tenminste 137 jongens en mannen gedwongen zijn gerecruteerd in het gebeid van Rutsuhuru. De meesten werden ontvoerd terwijl ze op weg naar huis waren, of boodschappen deden op de markt.

Tenminste vijf jongens waren jonger dan 15 jaar.

Volgens HWR is M23 in hetzelfde gebied ook verantwoordelijk voor tenminste 15 moorden op de burgerbevolking en het verkrachten van 46 vrouwen. Een van hen werd gedood omdat ze zich verzette; ze was drie maanden zwanger.

M23 is ook niet erg happig op critici: journalisten, mensenrechtenorganisaties en lokale leiders zijn hun leven niet zeker in het door M23 gedomineerde gebied en vluchten de zone uit. M23 ontkent alle beschuldigingen.

HRW blijft bij eerdere beschuldigingen dat Rwanda bezig is met het recruteren van Rwandezen om de gelederen van M23 te versterken. Ook krijgt M23 wapens, ammunitie en training van Rwanda.

De afgelopen maanden is Rwanda druk bezig geweest haar gedeukte blazoen op te poetsen, door te laten zien dat ze niks, maar dan ook helemaal niks met M23 te maken had. Er is een ware internet-, blog- en twittercampagne aan de gang. Er verscheen een dik ‘we hebben het niet gedaan, kijk maar’ rapport en de minister van Buitenlandse Zaken reisde af naar New York om uit te leggen dat ze echt onschuldig waren. Dat HRW bij de beschuldigingen blijft en dat het rapport wordt geciteerd in de media steekt Rwanda dan ook zeer. Ook gezien de timing, want Rwanda blijft onderwerp van gesprek in allerlei commissies van landen die voorheen stonden te juichen.

 Zo werd gisteren de hulp van Rwanda aan M23 besproken door een commissie van de volksvertegenwoordigers in de Verenigde Staten. Zij hoorden mensenrechtenorganisaties en bisschop Ntambo Nkulu Ntanda. Rwanda kwam er niet best vanaf. Ook Jason Stears, Congokenner werd gehoord door de commissie. Stears verklaarde dat Rwanda handig inspeelt op anti-Tutsi gevoelens in Oost-Congo, waardoor inmenging van Rwanda in het gebied wordt gelegitimeerd. Volgens Stears gaat het Rwanda-supporters Tony Blair, Starbucks en Clinton niet zozeer om de economische mogelijkheden als wel dat Rwanda een voorbeeldfunctie heeft. ‘Het is een symbolisch baken.’

Het zijn  dus al met al woelige tijden voor Rwanda dat manhaftig probeert de publieke opinie te bespelen, maar daar steeds minder in lijkt te slagen. Ondanks de vele miljoenen dollars die aan de PR worden gespendeerd.

Maandag 10 september

8.000 handen om te jatten, 4.000 zakken te vullen

Over drie maanden moet het operationeel zijn. De neutrale Afrikaanse legermacht die voor meer veiligheid moet zorgen in het grensgebied tussen Rwanda, Uganda en Congo. De nieuwe vredesmacht gaat bestaan uit 4.000 man geleverd door Afrikaanse landen, wordt gestationeerd in Walikale, Rutsuhuru, Masisi en Beni. Inderdaad, de heetste plekken in het gebied. Er wordt gesproken over een jaarlijks budget van vier miljoen dollar, maar wie het gaat betalen, daarover is nog niemand het eens, zo bleek uit een nieuwe top van de internationale commissie van het Grote Merengebied, afgelopen zaterdag in Kampala. Daar kwamen zes van de elf presidenten bij elkaar.

Natuurlijk wordt er gebekvecht wie er deel gaan uitmaken van de neutrale legermacht. Rwanda en Uganda willen het liefst dat de regio zelf de nieuwe vredesmacht gaat bemannen, al zullen zij er zelf geen deel van mogen uitmaken, volgens afspraken van hun ministers van Defensie. Congo wil het liefst dat het weer een internationale vredesmacht wordt, onder de hoede genomen daar Monusco. Het liefst zou Kinshasa zien dat een deel van de VN vredesmacht werd ondergebracht bij het nieuwe Afrikaanse legertje, maar dat zou betekenen dat er een nieuw mandaat moet komen. Ook lijkt het niet waarschijnlijk dat landen als India en Pakistan, die nu een groot deel uitmaken van Monusco, staan te trappelen om deel uit te maken van een nieuwe Afrikaanse vredesmacht. Zij hebben geen enkele voeling met het gebied en zijn absoluut niet van plan hun leven te geven voor een stukje aarde waar zij in feite hun neus voor ophalen.

De Congolezen intussen zien het geharrewar met lede ogen aan. Ze geloven er geen sikkepit van dat de nieuwe neutrale legermacht meer vrede in het gebied brengt. Zij zien alleen dat er 4000 nieuwe zakken aankomen die gevuld moeten worden en 8000 handen die staan te trappelen de rijkdommen uit hun grond te jatten.  

Noord-Kivu: Mwami vermoord

Zomaar een SMSje dat ik gisteravond ontving: ‘Koning (mwami) Shimwe van het dorp  Rumwagabo is gisteren rond 19.00 uur niet ver van zijn huis, vermoord door rebellen van M23.’

Ik moet eerlijk zeggen dat ik nog nooit van Shimwe had gehoord en ook Rumwagabo komt me niet bekend voor. Ik ken wel Rumangabo, dat is een militaire basis van Monusco ten noorden van Goma in natuurpark Virunga. Ik ga er even van uit dat het bericht waar is en dat de plaatsnaam een verschrijving is. Veel jonge Congolezen vinden Frans schrijven lastig: ze doen het een beetje op gehoor, bijna fonetisch dus, en vaak is het een beetje raden wat ze schrijven, tot je het uitspreekt.

De moord op de Mwami was ongeveer op hetzelfde tijdstip als waarop de 11 landen van het Grote Meren Commissie rond de tafel gingen zitten in Kampala om besluiten voor te bereiden die hun presidenten volgende week zullen nemen. Bovenaan de agenda staat de vorming van een Afrikaanse neutrale legermacht die moet bijdragen aan de veiligheid in het gebied.

De gewone Congolees heeft er niet veel vertrouwen in. Nog meer soldaten betekenen in hun ogen nog meer onveiligheid. Monusco heeft ze niet kunnen beschermen, waarom zouden Afrikaanse soldaten dat wel kunnen? Zij zien alleen maar meer handen die in hun bodem naar schatten komen zoeken en naar (heimelijk) geweld grijpen als hen dat onmogelijk wordt gemaakt.

Oh ja, kan iemand me vertellen wat een Mwami precies is? Op internet kwam ik niet veel tegen.

Woensdag 5 september

Engeland ontdooit ongeveer de helft van de steun die ze had bevroren.  Het gaat om zo’n 12 miljoen dollar van de 25 miljoen. Waarom Engeland dit doet op dit moment is niet duidelijk. Officieel heet het dat rwanda positieve stappen heeft gezet naar de oplossing van het conflict in Noord en Zuid-Kivu.

Dat is natuurlijk onzin. Rwanda heeft officieel alleen maar gezegd dat het onschuldig is aan de steun van rebellenclub M23, heeft officieel een 47 pagina’s rapport opgesteld ter verdediging van de beschuldigingen in het VN-rapport, begon een smeercampagne tegen de leider van het VN-expert team (die zou pro FDLR Hutu rebellen zijn), en verdedigde zich zwakjes vorige week voor de VN in New York.

Vraag is dus wat er on-officieel is gezegd tussen de twee tot voor kort zo gezworen kameraden, Engeland en Frankrijk. Voor Rwanda betekent het een flinke opsteker die ze lekker breed uitmeten in hun eigen media. De VS, Nederland en Zweden zien vooralsnog geen reden om hun bevroren steun te ontdooien. 

Rwanda vindt nog steeds dat het conflict in Oost-Congo een intern probleem is. De regering wijst vooral naar de machteloze Congolese regering en haar leger. Zo zei de Rwandese minister van Defensie, Kabarebe, dat ‘... de Congolese regering een lege doos is en dat het leger nog geen rat kan doodslaan.’

Rwanda haalde afgelopen dagen met veel poeha zo’n 325 soldaten uit Noord-Kivu. Die hadden samengewerkt met het Congolese leger om de rebellen van de FDLR op te rollen. Nog maar een maand geleden vond de Rwandese minister van Buitenlandse Zaken dat ze daarin erg succesvol waren geweest. Nu heet het dat Rwanda vindt dat ze geen bijdrage kunnen leveren aan de oplossing van het conflict. Wat de Rwandese soldaten echt in Noord-Kivu deden laat zich raden. Wat wil je als land nog meer: 325 goed getrainde spionnen in luilekker-buurland.

Wat er met de Rwandese soldaten in Zuid-Kivu gebeurt, vertelt niemand.

Voor de buitenwereld mag het dan wat rustiger zijn in Oost-Congo, voor de inwoners is dat niet het geval. Gisteren ontving ik een SMSje met de mededeling dat de Hutu-generaal Kigingi van de Nyatura heeft gezegd dat hij van plan is alle Hunde –een stam die vooral in Masisi is te vinden- een kopje kleiner te maken. Omdat de Congolese regering inderdaad geen deuk in een pakje boter kan slaan, voelen de inwoners van probleemgebieden als Noord Kivu zich uiterst onveilig. Elk dorp had al een soort verdedigingsgroep, maar sinds de afgelopen maanden de onveiligheid steeds verder afnam, staken steeds meer milities de kop op. Omdat veel dorpen lopen via ethnische scheidslijnen, heb je het dus over Hutu-milities, Hunde- milities etcetera. Voor Kinshasa is deze situatie er een om zich kapot te schamen. Hun onmacht wakkert het conflict verder aan en natuurlijk staat Rwanda grijnzend aan de kant om het vuurtje van flink wat brandbaar materiaal te voorzien.

Wordt –helaas- vervolgd

Donderdag 30 augustus

Laten we hem Baptiste noemen. Hij is student in Goma met een levendige belangstelling voor politiek. Niet omdat hij politicologie studeert, maar omdat het zijn leven van alledag bepaalt. Baptiste kan soms de eindjes aan elkaar knopen, vaak ook niet. Eén maaltijd per dag is een luxe. Zoals veel jonge mensen lijkt Europa, de Verenigde Staten of vooruit China een Walhalla.  Het kost moeite om hem duidelijk te maken dat hier niet de geldbuidels aan de geldbomen hangen, dat goede banen niet voor het oprapen liggen.

Dat laat ik  dus over aan Sylvestre Bwira, die sinds november 2010 in Nederland woont. Sylvestre barst van heimwee naar zijn Masisi, praat elke dag via de telefoon met iedereen die er toe doet in Noord-Kivu en Kinshasa, maar weet ook dat hij langzamerhand de grip kwijt raakt op wat er in zijn land gebeurt.

Sylvestre lijdt soms honger omdat hij iedereen laat bellen naar zijn Congolese telefoon. Dat kost de beller een schijntje en Sylvestre kapitalen.

Sylvestre en Baptiste komen uit hetzelfde netwerk. Baptiste stuurt me, sinds we elkaar ontmoetten een paar maanden geleden in Goma, elke dag wel een paar smsjes over de toestand in Goma. Daar moet ik voorzichtig mee omgaan. Soms is het zulke gedetailleerde informatie over waar rebellen de grens overgaan, of over nieuwe wapens, dat ik dat niet direct kan gebruiken. Dat zou mensen in gevaar kunnen brengen. Zeker ook Baptiste (die natuurlijk niet Baptiste heet). Ik moet me ook de vraag stellen of Baptiste zelf geen banden heeft met een of andere rebellenclub. Hoe komt hij anders aan die gedetailleerde informatie?

Soms ook geeft hij hysterische berichten. Zoals anderhalve week geleden: ‘M23 heeft gezegd dat ze over vier dagen Goma zullen bestormen.’

Ook die berichten geef ik niet 1 op 1 door. Als andere bronnen, internet en twitter geen indicaties geven van hetzelfde, dan beschouw ik dit soort kreten als een gerucht. Overigens zegt dat weer wel iets over de sfeer in Goma: mensen zijn bang!

Baptiste komt net als Sylvestre uit Masisi, het gebied ten noorden van Goma. Daar wordt de laatste dagen weer lekker gemoord en geplunderd. Vooral door de Raia Mutomboki. (zie hieronder, donderdag 23 augustus). Mijngebied Walikale en het geliefde Masisi van Sylvestre zijn op dit moment het strijdtoneel van veel rebellen: M23,  le Guide, Nyatura, noem het maar op. De Nyatura bestaan grotendeels uit Hutu’s en werken samen met de Hutu-rebellen van de FDLR. Het is niet voor het eerst dat al die rebellen met elkaar vechten, ze doen dat al jaren, maar het gedoe met M23 blaast alle strijdvuurtjes weer nieuw leven in. Hoewel Rwanda ontkent, komen veel wapens van buurland Rwanda. Niet alleen M23 maar ook de Raia Mutomboki  en de Guide worden gesteund door Rwanda. Dat is ook niet sinds gisteren, dat is al een jaar of tien aan de gang. Probleem nu is dat de gevechten weer meer en meer langs ethnische lijnen worden gevoerd: Tutsi’s (Rwanda) tegen Hutu’s.

De rebellen vliegen elkaar ook in de haren om geld. Zo meldde Baptiste dat de hutu-rebellen van de FDLR en de Mai Mai met elkaar ruzie maakten over de ‘belasting’ die het doorgaand verkeer zou moeten gaan betalen: dertig of vijftig dollar. In Noord-Kivu is geld verdienen een makkie: je legt wat stenen op de weg en je gaat er naast staan met je kalashnikov en je gerafelde uniform. Probleem is wel dat je kan worden weg gemept door nog hongerige rebellen of soldaten van het Congolese leger.

En oh ja, sinds gisteren is de steun van Rwanda aan M23 aan de orde bij de VN in New York. Voorlopig lijkt het erop alsof Rwanda weinig indruk heeft gemaakt met de verdediging.

Wordt vervolgd.

 Donderdag 23 augustus

RDC: Rebellencubs als paddestoelen

Opeens duiken er weer overal nieuwe rebellengroepen op in Oost-Congo.

Hoe gevaarlijk is John Tshibangu die vindt dat Etienne Thsisekedi de rechtmatige president is, en zegt te vechten voor dat doel. John Tshibangu was tot voor kort luitenant kolonel bij het FARDC, maar deserteerde met een handvol collega’s. Hoe zijn beweging precies heet, weet hij zelf nog niet. Mouvement pour la revendication de la vérite des urnes (Beweging die de waarheid eist omtrent de stembussen) of Armée du Peuple Congolais pour le changement et la Democratie (Leger van het Congolese volk voor verandering en democratie. Een woord als democratie doet het altijd erg goed bij de meest on-democratische bewegingen.

Tshibangu was van plan om vanuit Kasai naar Noord-Kivu te trekken, en zich daar te voegen bij M23, maar dat lukt nog niet best. Hij wordt op de hielen gezeten door de inlichtingendienst van de FARDC, die hem graag in de kladden wil pakken.

En hoe zit het met de moordzuchtige Raia Mutomboki. Die zijn volgens lokale mensenrechtenorganisaties de laatste maanden verantwoordelijk voor massaslachtingen en meer dan honderd doden. Ze lijken het vooral gemunt te hebben op de Hutubevolking. Oorspronkelijk waren het losvaste groepjes die zeer lokaal opereerden en vooral tegen  de FDLR streden. Sinds mei zijn hun activiteiten sterk toegenomen en lijkt de Hutu-bevolking het doelwit te zijn. Naar zeggen hebben ze afgelopen weekend weer zo’n 20 mensen afgeslacht met machetes. De vraag is natuurlijk of ze geheel zelfstandig opereren, en zo nee, door wie ze worden gesteund. In Masisi is er inmiddels een nieuwe groep opgestaan die de Raia een kopje kleiner wil maken. Ze noemen zichzelf de FDDH: Front de Défense des Droits Humains.

Maandag 13 augustus

Zojuist kreeg ik bericht dat de rebellen M23 een nieuw offensief zijn begonnen in Masisi, het gebied ten noorden van Goma. Als het bericht op waarheid berust, dan lijkt het erop alsof M23 de vredesbesprekingen met geweld wil afdwingen. Masisi is al heel lang een strijdtoneel van allerlei rebellenclubs. Bosco Ntaganda heeft er zijn boerderij, Laurent Nkunda had er ook een optrekje. 

In Masisi overigens zijn de verkiezingen voor het parlement vorige week ongeldig verklaard vanwege stemmen onder dwang, fraude en ander gezelligs. Masisi heeft dus geen vertegenwoordigers in het parlement.  

Vandaag een korte bijdrage, er staat visite op de stoep.

Vrijdag 10 augustus 2012

Van mijn eigen bronnen kreeg ik vanochtend weinig positief nieuws. Bisschop Jean Marie Runiga, woordvoerder en politiek coordinator van rebellenclub M23, meldt dat de komst van een neutrale legermacht in het grensgebied voor hen weinig zal veranderen. Het enige waar M23 voor openstaat is de dialoog met de Congolese regering. En laat de Congolese regering nou niet willen praten met soldaten die zijn overgelopen van hun eigen leger naar de rebellen. Dat zei de Congolese minister van Buitenlandse Zaken Raymond Thsibanda tijdens de ontmoeting van de 11 leiders deze week in Kampala. Daar werd vergaderd over de komst van de neutrale legermacht zonder dat er een oplossing werd gevonden. Over vier weken wordt er weer vergaderd. Dat die neutrale legermacht er snel zal komen, zoals tijdens de top in Addis Ababa in juli nog werd beloofd, lijkt nu dus al een sprookje.

Rwanda ondertussen, blijft hameren op de ongeloofwaardigheid van de VN-expertgroep. Die groep beschuldigt Rwanda van steun van de rebellen van M23. Rwanda beschuldigt het hoofd van de groep van FDLR-sympathieen. In een artikel ‘Understanding the FDLR’ zou Steve Hege zich uitspreken voor de FDLR.

FDLR zijn de Hutu-rebellen die sinds de genocide in 1994 actief zijn in Noord- en Zuid Kivu. De FDLR zijn ook het geliefde zwarte schaap van Rwanda waardoor Rwandese soldaten zich min of meer gelegitimeerd op Congolees grondgebied kunnen begeven om hen te decimeren. De FDLR zou de regering in Kigali willen omverwerpen.

Eergisteren heeft koepelorganisatie voor genocide-overlevenden, Ibuka, VN-secretaris generaal Ban Ki-Moon in een open brief gevraagd zich te buigen over de rol van de Steve Hege en zijn sympathieen. Tja. Ibuka biedt vooral hulp aan Tutsi-slachtoffers van de genocide en dan weet je het wel. Dit is een ‘staatsvriendelijke’ organisatie met een presidentiele beschermheer. Ik denk dan ook niet dat Ban Ki-Moon en de 20 ambassades die een kopie ontvingen, erg onder de indruk zijn van de brief.

Waar ik weer wel van onder de indruk kwam was de belofte van China om Rwanda te hulp te schieten als het land in geldnood kwam, vanwege al die landen die hun steun opschorten vanwege de Rwandese steun aan M23. Wat betekent dit nu weer voor de situatie in de regio?

Donderdag 9 augustus 2012

Ze kwamen er niet uit de afgelopen dagen, de 11 Afrikaanse leiders: de samenstelling van de neutrale legermacht die het grensgebied tussen Rwanda, Uganda en Congo moet gaan bewaken blijkt een heet hangijzer. Rwanda en Uganda willen een neutrale legermacht die bestaat uit Afrikaanse soldaten. De Democratische Republiek Congo wil liever dat de VN-vredesmacht wordt uitgebreid. Op zich logisch: Monusco (de VN-vredesmacht) steunt het Congolese leger al in Oost-Congo met advies, manschappen, eten en materiaal. En Congo zit natuurlijk niet te springen om meer landen die zich officieel kunnen bemoeien met hun (grondstoffelijke) aangelegenheden. Elk land wil wel een officiële invitatie om zich onofficieel tegoed te komen doen aan de diamanten, coltan, cassiteriet en gas.  Want het is natuurlijk een publiek geheim dat wie kan, zijn zakken vult met de grondstoffen: soldaten van het Congolese leger, de rebellen, de Mai Mai en ook Monusco. Rwanda en Uganda willen dus wel dat Afrikaanse soldaten het grensgebied gaan bewaken.

Ook de hulporganisaties die nu zo hard tekeer gaan over de humanitaire situatie in Congo, zijn er dankzij diezelfde grondstoffen. Geen chaos en geen oorlog zonder al die minerale rijkdom.

De komende vier weken gaan de ministers van Defensie bekijken welke oplossing gekozen kan worden. Over vier weken is er dan weer een top van de 11 leiders van de internationale commissie van het Grote Merengebied.  Wordt vervolgd dus.

Rebellen- en staatsjournalisten

Amnesty International ondertussen, meldt dat medewerkers van hulporganisaties en journalisten het steeds moeilijker krijgen in Noord-Kivu. Hulporganisaties worden vooral door de rebellen van M23 bedreigd als ze melden dat die zich schuldig maken aan bijvoorbeeld executies en gedwongen rekrutering. De rebellen houden niet zo van kritiek.

De rebellen weten overigens bijzonder goed hoe ze hun eigen PR moeten verzorgen. Dat merkte ik toen ik rebellenleider Lafontaine en zijn tweede man Kazarama ging interviewen. Mijn collega en ik werden op een keurige show onthaald, met voor zover beschikbaar, gepoetste geweren en uniformen en de kindsoldaten verstopt.

Er zijn zelfs journalisten die ‘in dienst’ lijken te zijn van M23. Maar goed, de staat heeft ook ‘staatsjournalisten’. Voor journalisten zoals ik, is het wel zaak goed in de gaten te houden wie voor wie werkt. Je moet namelijk de informatie die je krijgt toegespeeld, kunnen plaatsen; het zijn je bronnen. Als journalist word je altijd gebruikt, het is wel zaak te weten door wie je wordt gebruikt.

Dinsdag 7 augustus

Ze zijn er klaar voor, zo zeggen ze allebei. De rebellen van M23 voor vredesgesprekken en het Congolese leger voor een aanval op Goma van diezelfde rebellen. Dat zijn  precies tegenovergestelde verklaringen. Het Congolese leger verwacht dus dat de rebellen Goma zullen aanvallen, terwijl de rebellen denken dat ze die soldaten van het Congolese leger zodanig ‘klop’ hebben gegeven, dat de Congolese regering niets liever wil (of kan) dan te stoppen met vechten

Het Congolese leger in Noord-Kivu laat zich bijstaan door de strategen van Monusco. Lijkt me op zich al een risicovolle aangelegenheid omdat Monusco tot nu toe weinig heeft bijgedragen aan de veiligheid van de burgers in Noord-Kivu.  Hun strategie bestaat vooral uit het plaatsen van kleine kampjes, de manschappen neerzetten in tanks, achter wallen en putjes, en dan als het echt gevaarlijk wordt, hard wegrennen

Maar goed, het Congolese leger heeft nu 3.000 man in en rond de stad, maakte om de stad meerdere verdedigingswallen en betaalt de afgelopen weken de soldij op tijd. Een unicum in Congo, want het is niet uitsluitend vanwege hoogdravende ideologische overwegingen dat soldaten van het leger naar de rebellen van M23 overstappen. De Congolese soldaten ontvangen normaal gesproken veel te weinig salaris en krijgen niet eens te eten.

De rebellen van M23 staan op 30 kilometer van Goma, zo vertelt hun woordvoerder Vianney Kazarama, maar ze hebben niet de intentie om Goma aan te vallen. Ze willen vrede en ze willen praten met de regering. Goh, het lijken wel goedhartige verkennertjes van Baden Powell.    

Ondertussen is Rwanda begonnen met een campagne tegen het hoofd van de VN-expertgroep Steve Hege. Hij zou pro FDLR zijn, de Hutu-rebellen die sinds de genocide van 1994 in Oost-Congo zitten. De FDLR is het geliefde zwarte schaap van Rwanda: het vertegenwoordigt voor hen alles wat maar slecht en moordzuchtig is en is daardoor een uitstekende legitimatie om zich op het Congolese grondgebied te begeven. En dat betekent weer dat Rwanda de FDLR gebruikt als excuus om toegang te krijgen tot de rijke grondstoffen.

Gisteren begon de top in Kampala. Hier wordt gesproken over een neutrale legermacht die het grensgebied van Rwanda en Congo zou moeten beveiligen. Congolees president Joseph Kabila en Rwandees president Paul Kagame, de belangrijkste spelers, praten ook mee.

Maandag 6 augustus 2012

Volgens een van mijn bronnen zijn de rebellen van M23 bezig een soort van bestuur te vormen in het gebied van Rutsuhuru, zo’n 90 kilometer ten noorden van Goma. Ze maken gebruik van lokale bestuurders, zoals de chef van het dorp Kiwanja. Ook zijn ze bezig om overal belastingposten op te richten. Tot nu toe heeft het vooral gevolgen voor het transport dat door de zware belastingen bijna is stil komen te liggen. 

De regering van DRC ondertussen bekijkt ook beschuldigingen van Ugandese steun aan M23. De eerste aanval kwam van een anonieme Congolese diplomaat van de ambassade in Londen. De diplomaat reageerde op een tweet die meldde dat soldaten die lokaal Ugandees spraken in Noord-Kivu waren gesignaleerd. Daarop stuurde president Kabila zijn speciale afgezant en eerste minister naar Uganda om te vertellen dat als het waar was, ze er onmiddellijk mee moesten stoppen. Natuurlijk heeft Congo er alle baat bij om met de vinger naar anderen te wijzen om zo hun eigen chaos en zwakte te camoufleren. Maar wrang is ook dat de president van Uganda, Museveni, voorzitter is van de commissie van het Grote Merengebied van de Afrikaanse Unie. Juist vandaag vergadert deze commissie in Kampala over de neutrale legermacht die meer veiligheid moet brengen in het grensgebied tussen Rwanda en DRC. Er wordt gesproken over een gezamelijke vredesmacht van de VN (Monusco zit er al met 20.000 man) versterkt door soldaten van de Afrikaanse Unie. Vorige week vergaderden de ministers van Buitenlandse Zaken en Defenise ter voorbereiding van deze top in Kampala.

Dinsdag 31 Juli

In de Rwandese krant New Times van vandaag staat wat president Paul Kagame werkelijk van de situatie vindt in Oost-Congo, bij monde van columnist Joseph Rwagatare.  Niet hij is schuldig aan de situatie, maar vooral de hulporganisaties, de internationale gemeenschap en de VN. Die vinden het namelijk maar niks dat er een onafhankelijk denkende Afrikaanse president is, die zijn land tot voorbeeld maakt van alle Afrikaanse staten. Want de internationale gemeenschap wil Afrika klein houden om zo haar eigen belangen het beste te kunnen dienen.

Het interessante van de column is dat Kagame voor een deel gelijk heeft. Hij volgt deels de analyses van Linda Polman in haar boek de Crisiscaravaan. Hulporganisaties moeten zorgen dat er geld blijft komen voor projecten en salarissen, Monusco moet elk jaar bewijzen dat het zin heeft dat ze er zijn nu hun mandaat telkens met een jaar verlengd moet worden. Landen als de VS, Engeland, Frankrijk, Belgie, China hebben allemaal hun eigen (grondstoffelijke) belangen te verdedigen in hun gebied.

Alle partijen in het gebied hebben belang bij een zwakke overheid. Dat geeft de mogelijkheid te stelen en je eigen particuliere macht uit te breiden. Het spreekt vanzelf dat ook de hulporganisaties en Monusco gebaat zijn bij een zwakke overheid. Dat levert namelijk meestal veel armoede, oorlog en chaos op en dus brood op de plank.

Het land dat de meeste belangen heeft in het gebied is natuurlijk Rwanda met haar behoefte aan ruimte, gas, gorilla’s en grondstoffen. Maar daarover rept de analyse in ‘his masters voice’ The New Times niet. En daarom is de column een propagandastuk van het zuiverste water. Kagame wordt er afgeschilderd als een brave burgervader die hard werkt om ’s avonds gezellig bij vrouw en kinderen uit te puffen. Hij is een voorbeeld voor het hele land. En juist omdat dit niet spannend is, moet de internationale gemeenschap een spannend sprookje verzinnen, waarin Kagame de rol van boze wolf speelt, zegt de columnist. En die hele gemeenschap wrijft zich nu in de handen omdat de boze wolf gesnapt is bij het verorberen van de jonge geitjes. ‘Got-you-this-time’.

Wat de columnist ook niet meeneemt in zijn analyse is de samenstelling van die internationale gemeenschap. Want twee van de beste vriendjes van de boze wolf, de VS en Engeland, vinden het niet leuk dat er jonge geitjes werden geslachtofferd en eisen dat de boze wolf daarmee ophoudt.

Maar Kagame vindt zichzelf juist het geitje dat slachtoffer is geworden van boze wolf de internationale gemeenschap.

Ik moet even uitzoeken hoe dit sprookje ook weer eindigde. Kwam Roodkapje nou de geitjes redden? Was oma een geit? En welke rol speelde de stiefmoeder ook weer? Verwarrend allemaal. Maar ja, dat is vaak zo met sprookjes. In de echte wereld is het allemaal een stuk duidelijker.

Zo vindt de vroegere boezemvriend Kayumba Nyamwasa president Kagame ‘Vicious, spiteful, erratic, insensitive, greedy and murderous.’ Kijk dat is nog eens duidelijke taal.

 

Maandag 30 Juli

Na Nederland en de VS hebben nu ook Duitsland en Engeland officieel financiële hulp opgeschort, vanwege de steun die Rwanda geeft aan de rebellen van M23 in Oost-Congo. Die steun werd in juni bekend gemaakt via een bijlage van een rapport van de VN-expert groep. Rwanda jammerde dat er niks klopte van de bijlage en dat de VN groep niet eens bij ze was komen informeren. Niks van waar zeiden de experts. We hebben verschillende malen om commentaar gevraagd, maar nooit gekregen. 

Vorige week was het dan zover. Rwandese bestuurders en de expert groep zaten in Kigali om de tafel. Rwanda presenteerde een rapport van 47 pagina's dat elke beschuldiging moet weerleggen. Tijdens een persconferentie verwees de Rwandese minister van Buitenlandse Zaken, Louise Mushikiwabo het rapport van de experts naar de prullenbak. 'It's a combination of superficial plausible facts. There is Rwanda, there are the people who speak our language Kinyarwanda, there is the border, therefore they must be helping - lets find a way  to justify that. This is what the report is about. That's how you end up with photo’s of uniforms as evidence. This is what’s in the report. Photo’s of bullets. Well the bullets don’t have Rwanda inscribed on them. How is this evidence of any thing?’ …. ‘What does a photo of a uniform prove? I can get a uniform sewn in Kigali any time and put in a report.’

Ondanks alle ontkenning van welke schuld dan ook, moet het voor Rwanda een bittere pil zijn dat de voormalige vrienden Engeland en de VS hen nu de rug toekeren.

Neutrale legermacht?

Vandaag en morgen vergaderen de deelnemers van het Internationale comité van het grote merengebied. Het zijn ministers van Buitenlandse zaken en topambtenaren. Op de agenda staat onder meer de neutrale legermacht die de veiligheid in het grensgebied moet herstellen. Die legermacht zou gevormd gaan worden door Afrikaanse staten. De komst van deze neutrale legermacht is natuurlijk een gevoelige klap in het gezicht van Monusco, de VN vredesmacht. Was het hun taak niet de burgerbevolking te beschermen in het gebied? Maar Monusco is geen onafhankelijke vredesmacht. Het steunt het Congolese leger met kennis, materieel en mankracht in het gevecht tegen de rebellen. Rwanda ziet Monusco allang niet meer als een burgerbeschermings-organisatie, maar als de tegenpartij. Afrikaanse landen zullen maar al te graag deelnemen aan deze neutrale legermacht in de hoop een grotere vinger in de grondstoffen-pap te krijgen. Het zou me niets verbazen als Zuid-Afrika mee zou willen doen. Hoe het dan moet met de Zuid-Afrikaanse soldaten die nu meedoen met Monusco weet ik niet. Zuid-Afrika is nu ruimschoots aanwezig (Monusco-helicopters en bemanning, piloten).

M23 van naam veranderd?

En dan zijn er nog de berichten dat M23 van naam en van commando is veranderd. Een paar weken geleden was ik op bezoek bij de rebellencommandant Lafontaine. Als de berichten kloppen, dan zou hij de nieuwe commandant zijn van de rebellen. Die heten dan niet langer M23, maar UPCP. Dat zijn een aantal vliegen in 1 klap. De naam M23 is te besmet geraakt en UPCP is Congolees zodat het Rwandese jasje kan worden afgeschud. Volgens dezelfde berichten krijgen de rebellen hun instructies nog wel vanuit Rwanda. Die zouden luiden dat de rebellen zich meer moesten concentreren op Masisi en Walikale. Het veroveren van Goma zou niet tot de doelen behoren. Op zich logisch als de bevelen van Rwanda komen: Goma ligt wel erg dicht bij Rwanda. Er zijn ook berichten dat steeds meer losse rebellengroepen zich aansluiten.

Verder kreeg ik van een bron de preciese locatie door waar Rwandese soldaten sinds gisteren de grens oversteken. Ze zien er natuurlijk niet uit als soldaten. Ze hebben gewone burgerkleren aan, maar ze zijn wel gewapend. Al met al dus verontrustende berichten.

Vrijdag 27 juli 

Nederland maakt voorlopig geen 5 miljoen euro over aan Rwanda. Het geld, bestemd ter verbetering van het justitiele apparaat, wordt pas vrijgegeven als  Rwanda stopt met de hulp aan de rebellen van M23. Nederland gaat met andere EU-landen overleggen hoe het verder moet met de steun aan Rwanda. Eerder al besloot de VS om 200.000 dollar, bestemd voor een militaire academie, eventjes niet te geven. Ook Engeland besloot even te wachten met het geven van geld, al noemden ze het zelf iets anders.

Nederland is het eerste Europese land dat besluit steun op te schorten. Zowel de vijf miljoen als de 2 ton van de VS zijn natuurlijk een schijntje, maar het gaat om het gebaar.

Het moet voor president Paul Kagame een gevoelige klap zijn, dit gebaar van zijn grootste supporters, Engeland en de VS. Het is een ontwikkeling die inzette in het verkiezingsjaar 2010. Er was toen sprake van zoveel repressie, persbreideling, en het onschadelijk maken van de oppositie, dat zelfs grote fans als Engeland en de VS, gingen twijfelen aan het leiderschap van Kagame. De verkiezingen vonden plaats omgeven door fraude en onduidelijkheden. Kagame won uiteindelijk met bijna 94 procent van de stemmen, maar met een gebarsten blazoen.

Dat blazoen ging nog meer barsten vertonen na een VN-rapport dat kort na zijn verkiezing werd gepubliceerd. Daarin werden Kagame en zijn leger indirect beschuldigd van genocide in Oost-Congo tijdens de tweede helft van de jaren negentig.

Met de in juni gepubliceerde bijlage van een VN-rapport over Rwanda’s steun aan M23 lijkt het blazoen van Rwanda’s president op breken te staan.

Deze week vindt overleg plaats tussen Rwanda en de VN-experts die het rapport schreven. Rwanda probeert de groep ervan te overtuigen dat ze zich baseren op verkeerde informatie, dat Rwanda toch echt onschuldig is aan het steunen van M23. Het is onwaarschijnlijk dat de uitkomst van dit gesprek het blazoen van Kagame weer wat zal oppoetsen.

Met het verder afbrokkelen van internationale steun voor Kagame, lijkt het onwaarschijnlijk dat hij het voor elkaar krijgt zichzelf voor een derde keer tot president te laten kiezen. Officieel mag een president maar twee termijnen zitten, maar iedereen weet dat als een president echt wil, de grondwet vloeibaar wordt. Echter, zonder steun van de VS, Engeland en Europa krijgt Kagame dit niet voor elkaar. Sterker, als het afbrokkelen van zijn blazoen in dit tempo doorgaat, loopt hij grote kans zich in 2017, als zijn tweede termijn afloopt, te moeten verantwoorden voor het Internationaal Strafhof in Den Haag. Er gaan steeds meer stemmen op die vinden dat de president daar thuishoort, en niet in het presidentieel paleis. Er is inmiddels ook een petitie die daartoe oproept.

Het lijkt niet waarschijnlijk dat Kagame zich zonder slag of stoot zal laten afvoeren naar het ICC. De komende jaren zal de situatie in het Grote Merengebied er dus niet rustiger op worden.

Vraag is natuurlijk ook wie Kagame moet opvolgen. Zolang er geen sterke kandidaat is, heeft diezelfde internationale gemeenschap er alle baat bij Kagame nog even in het zadel te houden. Als hij namelijk van het podium verdwijnt, is het heel wel mogelijk dat in Rwanda een nieuwe genocide losbarst. Sinds de genocide van 1994 hebben de Hutu’s een volstrekt ondergeschikte rol gespeeld in Rwanda, en heeft zich een bovenlaag van –aan Kagame gelieerde- Tutsi’s gevormd. Kagame verbood bij wet te spreken over Hutu’s en Tutsi’s, maar zorgt er tegelijkertijd voor dat de situatie steeds explosiever wordt door in de praktijk de kloof tussen beide groepen te vergroten.

Het is nu dus zaak voor iedere presidentskandidaat zich geloofwaardig te presenteren aan de internationale gemeenschap. Degene met (smeer)geld, profijtelijke beloften en lobbykracht maakt de grootste kans om in 2017 met internationale steun in het Rwandese zadel te worden gehesen. Dat is dus niet oppositieleider Victoire Ingabire die eenzaam zit opgesloten in de gevangenis. Zij heeft geen geld en het is voor haar onmogelijk om te lobbyen.  

Woensdag 25 Juli 

Schreef ik gisteren over een zekere status quo in Noord-Kivu, op hetzelfde moment ongeveer braken er nieuwe gevechten uit tussen de rebellen van M23 en het Congolese leger, zo’n 50 kilometer ten noorden van Goma.

Daarnaast beschuldigt Rwanda Congo van het gevangen nemen en martelen van 4 Tutsi-Congolezen in kamp Katindo van het Congolese leger. Er zou zelfs een dode zijn. De status quo was dus van korte duur!

Heb een paar weken een groot legerkamp gezien van het Congolese leger. De omstandigheden waren verschrikkelijk. Slechte hygiëne, geen water, mannen, vrouwen, kinderen, alles door elkaar in deels strohutten en oude (wel schilderachtige) stenen barakken nog gebouwd door de Belgen. Een grote poort gaf toegang tot het kamp. Twee jonge soldaten hielden de wacht, geweer achteloos een paar meter van hun voeten. Onder begeleiding van Monusco hobbelden wij over de zandweg, die de naam ‘weg’ eigenlijk niet verdiende. Overal langs de weg soldaten in oude uniformen, mannen zonder uniform, spelende kinderen. Ze keken ons allemaal na. Fotograferen was verboden. Collega Joseph kent mijn houding ten opzichte van bevelen ondertussen, en had mij bij de poort toegesist: ‘You don’t take ANY pictures you hear. Far too dangerous.’ Ik moet zeggen, het waren mooie plaatjes, maar ik kon niet anders dan Joseph gelijk geven. Wij waren met vijf Monusco mannen en een handjevol journalisten veruit in de minderheid.

Terwijl aan de ingang een grote poort stond, bleek het kamp niet echt een achteruitgang te hebben. Het ging over in een gewoon dorp en daarna stonden wij plots weer in de jungle. Daar werden wij opgewacht door een tiental opgepoetste soldaten van het Congolese leger die ons gingen laten zien hoe goed ze wel niet patrouille konden lopen met Monusco.

Die beelden spelen steeds door mijn hoofd als ik lees over de gevechten met de rebellen. De soldaten van het Congolese leger hebben geen enkel belang bij de gevechten. Als ze winnen krijgen ze niet meer soldij, niet meer te eten, geen beter huis. Als ze winnen krijgen ze geen president die wél om ze geeft. Als ze winnen krijgen ze geen regering die beter voor hen zorgt.

De rebellen daar tegenover hebben alles te winnen. Het is dus een ongelijke strijd. 

Dinsdag 24 Juli

Niet Rwanda, maar de internationale gemeenschap en Congo zijn de schuld van de huidige problemen in Oost-Congo, zei president Paul Kagame gisteren. Hij haalde gebruikelijk fel uit naar de internationale gemeenschap. “Het probleem is niet veroorzaakt door Rwanda en wordt niet ondersteund door Rwanda. Integendeel, er is geen land dat zo veel voor de vrede heeft gedaan als Rwanda..... Het is de internationale gemeenschap die alles verdraait waardoor Congo en Rwanda elkaar niet meer begrijpen en Rwanda overal de schuld van krijgt.’

Tot zover is de speech gisteren van president Kagame niets bijzonders. Maar dan komt het: nog voor alle problemen met M23, wilde de internationale gemeenschap dat Bosco Ntaganda zou worden gearresteerd, zo zegt Kagame. ‘Zij (de internationale gemeenschap) vonden dat wij moesten helpen. Wij deden een beroep op hen en zeiden dat ze bezig waren de vooruitgang tot dusver te verstoren, maar ze wilden niet luisteren. Ze gingen maar door en door. Daarna had de internationale gemeenschap het idee dat als Rwanda hen niet hielp iemand te arresteren in een ander land, we wel moesten samenwerken met die anderen. En zo is het dus gekomen. Ik maak het niet erger, ik vertel het echte verhaal.’

Een aardig inkijkje in het denken van de president. Want hij vergeet natuurlijk voor het gemak dat Ntaganda sterke banden heeft met Rwanda. Dat Bosco samen met Kagame vanuit Uganda het land kwamen ‘bevrijden’ in 1994, na de genocide. Dat Bosco familie heeft in Gisenyi, de Rwandese zusterstad het Congolese Goma. Dat Bosco jarenlang gefunctioneerd heeft als ‘postillion d’amour tussen de presidenten Kabila en Kagame. Dat Bosco jarenlang illegaal grondstoffen heeft geroofd uit Noord-Kivu. Dat zijn vrouw en kinderen er onderdak vinden sinds Bosco is gedeserteerd uit het Congolese leger.

Maandag 23 Juli 2012

Rwanda: 'Onzin' basis van gesprek 

Een hele week niets geschreven op deze pagina, dat kan eigenlijk niet. Dus gaan we er met frisse moed weer tegenaan.

Zo heeft de VS besloten een deel van haar hulp niet te geven aan Rwanda omdat het land de rebellen in Oost-Congo steunt. Het gaat om 200.000 dollar, bestemd voor een militaire academie.

Woordvoerder in het dossier is de minister van Buitenlandse Zaken, Louise Mushikiwabo. Zij vindt dat de VS de beslissing neemt op basis van verkeerde informatie. Ze vindt ook dat de hele toestand rondom het rapport van de VN-expertgroep waarin staat dat Rwanda de rebellen steunt, veel weg heeft van een hype. De bijlage waarin de conclusie staat werd gepubliceerd vanwege alle aandacht in de media en daarna werden de media alleen nog maar hitsiger. De minister zegt het in iets subtielere bewoordingen, maar ze bedoelt hetzelfde.

Ik sprak met haar in Addis Ababa, tijdens de top van de Afrikaanse Unie. Ze heeft in de PR gezeten, dus ze weet uitstekend met de pers om te gaan. Daarnaast ziet ze er prachtig uit en is ze vrouw. Een prima keuze dus van de Rwandese president om haar tot woordvoerder te maken in dit hete dossier.

Deze week komen in Kigali de VN-experts van het rapport en Rwandese bestuurders bij elkaar om te praten over het rapport. Rwanda vindt het onzin wat de experts hebben geschreven en de experts vinden het onzin dat rwanda alles ontkent. Dat is dus een prima basis om met elkaar in gesprek te gaan. Ik zou er graag bij willen zitten!

Status quo in Noord-Kivu?

Het lijkt er overigens op dat een voorlopige status quo is bereikt in Oost-Congo. De rebellen van M23 hebben het plaatsje Rutsuhuru maar 1 weekend bezet (overigens zonder geweld en zonder te plunderen), en zijn nog even ver van Goma als 2 weken geleden. Het lijkt er dus inderdaad op dat ze hun opmars gebruiken als onderhandelingsmiddel. Slachtoffers zijn natuurlijk de duizenden ontheemden en vluchtelingen, maar ook de bevolking die niet vlucht. Door de onveilige situatie kunnen veel mensen slecht hun velden bereiken om te bewerken, en wordt er honger geleden. De tragiek is dat het land enorm vruchtbaar is. Met een beetje veilige situatie kan er per jaar makkelijk drie tot vier keer geoogst worden.

 Donderdag 12 Juli 

Gisteren de hele dag bij de bijeenkomsten over het Grote Merengebied rondgehangen (Rwanda, Burundi, DR Congo, Uganda) tijdens de AU-top in Addis. De AE heeft een commissie die zich uitsluitend bezighoudt met het Grote Merengebied en deze vergaderde in de ochtend. Alles gebeurde achter gesloten deuren, dus veel was er niet te zien of te oren. Bij de bijeenkomst probeerde ik me naar binnen te wurmen, maar werd na vijf minuten gespot en eruit gegooid. Ik had het in ieder geval geprobeerd. 

Na afloop het hoofd van de Congolese delegatie aangeschoten. Die leek in zijn nopjes en vertelde dat ze Rwanda klip en klaar hadden gezegd dat ze moesten ophouden met het steunen van de rebellen. Dat Randa de boodschap had ontvangen, maar nog niet echt wilde bewegen richting de boodschap. Hij vroeg daarom de internationale gemeenschap dezelfde duidelijke boodschap af te geven, inclusief de VS, die zich heel stilletjes houdt in dit conflict.

Om drie uur 's middags zouden de ministers van Buitenlandse Zaken bij elkaar komen. Maar ja, ministers he. Die hebben wel wat belangrijkers te doen dan te vergaderen over de vrede in hun gebied, dus namen ze allemaal een vliegtuigje later. En dus werd de vergadering verzet naar vijf uur. Ik geloofde er niks van en dus vroeg ik de communicatiedame van de commissie me even te bellen als ze daadwerkelijk van start gingen. En dus wandelde ik tot stomme verbazing van de collega’s die uren hadden staan wachten, op het juiste moment binnen, nam wat foto’s en werd weer buiten gezet toen de voorzitter het te lang vond duren.

‘You must have had inside info’ fluisterde ere en jaloers in mijn oor. ‘Nee hoor, glimlachte ik. Alleen het telefoonnummer van de juiste persoon op de juiste plek.” Het lange wachten begon. Om Half elf ‘s avonds leek de vergadering te zijn afgelopen, maar het bleek alleen om een plaspauze te gaan. Ik maakte van de gelegenheid gebruik om een afspraakje te maken met de minster van Rwanda voor vanmiddag en de communicatiedame te vragen mij het persbericht te sturen zodra het klaar was.

Ik stond nog even in dubio: blijven of niet om wat quotes te vangen als de ministers uit de vergadering zouden komen. Maar besloot uiteindelijk toch om op te stappen. De kans dat ze echt iets zinnigs zouden zeggen was klein en mijn chauffeur wilde naar vrouw en twee volwassen dochters die tot zijn grote verdriet maar niet willen trouwen. 

En dus ga ik straks het hoofd van de Congolese delegatie bellen over de afloop, de voorzitter van de commissie om zijn mening vragen en de adviseur van de Rwandese minister om het interview te bevestigen. 

Woensdag 11 Juli

Niet in Goma zijn, doet nog steeds pijn. Zeker als de Nederlandse media bellen en natuurlijk afhaken omdat ik nu in ADDIS zit in plaats van in GOMA, &*^%*&$@^*.

Dit zal ik nooit meer vergeten en ook nooit meer mijn journalistieke onderbuikgevoel negeren ten faveure van 'ff lekker snel scoren'. Achfijn, genoeg gejammerd. Het is een luxe-probleem vergeleken bij wat de mensen in Noord-Kivu doormaken. Zoveel geweld, zoveel onveiligheid en dat al zolang. Er groeien hele generaties op die niet weten wat het is met een gerust hart de (stoffige, onverlichte, gatenkazige) straat op te gaan en niet bang te zijn dat je wordt verkracht, bestolen, geslagen. Er groeien hele generaties op die niet weten wat het is een huis (zonder water, electra, wc) te hebben dat niet wordt bedreigd, geplunderd of in de brand gestoken door dan weer de ene, dan weer de andere rebellengroep of het Congolese leger.

Vandaag wordt de situatie in Congo besproken in de topontmoeting van Afrikaanse staten, in Addis Ababa, waar ik nu ben. Daar ga ik dan maar naar toe.

Dinsdag 10 Juli

Wat de afgelopen week in ieder geval heeft laten zien is het echec van Monusco. Twee weken geleden nog, nodigden ze alle pers uit om met eigen ogen te komen zien hoe goed ze het wel niet deden en dat het wapengekletter in hun mond, ook echt zou uitmonden in werkelijk gekletter van wapens als de bevolking zou worden bedreigd. Of, zoals een commandant dreigde die de brug bewaakte tussen grensplaats Butagana en Rutsuhuru verder naar het zuiden: "Als de rebellen het ook maar wagen naar deze brug te kijken, dan gaan we schieten. Deze brug is te belangrijk als aanvoerlijn voor ons en voor de bescherming van de bevolking." Twee weken later is niet alleen Butagana, maar ook Rutsuhuru in handen van M23 en is de brug dus ingenomen. Ben benieuwd of Monusco nog heeft geschoten, maar ik ben bang van niet. Ik ben ook benieuwd wat is is gebeurd met de ontheemden die onderdak hadden gevonden in een school, een paar honderd meter van de brug. Zij moesten in april vluchten vanwege de gevechten, waarschijnlijk zijn ze nu dus verder getrokken. 

Monusco, sinds 1998 in het gebied om de bevolking te beschermen, is de duurste vredesoperatie ooit van de VN. Er is veel kritiek op Monusco: ze doen niks, zijn slecht geïnformeerd spreken de taal niet, en het belangrijkste van alles: ze zijn absoluut niet in staat de burgerbevolking te beschermen. 

De Indiase, Zuid-Afrikaanse en Urugayaanse soldaten lopen inderdaad niet over van enthousiasme om hun hachje te wagen in een land waarvan ze de mensen en de cultuur niet begrijpen en het klimaat vreselijk vinden. Of zoals een van de officieren zei: "Dit is niet mijn land, ik heb hier geen enkele band mee, dus waarom zou ik echt mijn best doen?" Het is tekenend voor de inzet van Monusco. Meest pregnant is misschien wel dat Monusco niet zichzelf beschermt, maar een buitenlandse firma inhuurt voor de meest strategische gebouwen. 

Inmiddels trekken de rebellen dus richting Goma. Het hoeft er niet op te duiden dat ze de stad ook daadwerkelijk zullen aanvallen. Alleen al het gebaar zorgt ervoor dat president Kabila hen zeer ernstig moet nemen en ontvankelijker zal moeten zijn voor hun eisen. 

Maandag 9 Juli

Het doet voor een journalist altijd pijn als je net op de verkeerde plek zit. Vrijdag vertrokken uit Goma, en daar gebeurt nu van alles. We dachten in Addis Ababa 'snel' even wat Afrikaanse presidenten te interviewen voor een documentaire die we maken over de relatie van Frankrijk met zijn vroegere koloniën. In addis vindt namelijk een Afrikaanse top plaats, waar ook nog eens gesproken wordt over de problemen in Noord-Kivu. Das een heleboel vliegen in een klap, dachten mijn collega en ik. Maar juist toen wij ons koffertje pakten en in het vliegtuig stapten, namen de rebellen grensplaats Bunagana in. Twee weken geleden waren we daar. Toen had nog een Monusco-commandant vol vertrouwen uitgelegd dat de rebellen deze grensplaats met Uganda echt niet konden innemen. Hier was het neusje van de Congolese troepen (door Belgie getraind) en was ook VN-vredesmacht Monusco duidelijk zichtbaar op de grote heuvel aanwezig. 

Nu is dus Butagana ingenomen door de rebellen van M23. Afgelopen zaterdag beloofden dezelfde rebellen dat ze er niet op uit waren, andere grote plaatsen te veroveren. En dus veroverden ze een paar uur later Rutsuhuru, een middelgroot plaatsje op weg naar Goma. Het wordt spannend in Goma. Monusco laat in ieder geval wat extra troepen invliegen voor het geval dat.

Ik had dus nu in Goma willen zitten. Niet in regenachtig en kil Addis, waar hoge meneren zichzelf opblazen tot ongekende proporties en waar over elke benoeming of akkoord moet worden gedreigd en gevochten, jammer genoeg te vaak achter de schermen.

Teruggaan naar Goma is geen optie. Dat duurt twee dagen en de vluchten van Monusco naar Goma zitten bomvol. Daar kan geen journalistje meer bij. En dus zit ik nu hier in Addis en moet er maar het beste van maken. 

 

Woensdag 4 Juli 2012

In tijden van onrust, maken mensen die een rekening te vereffenen hebben, daar dankbaar gebruik van. Zo ook een stel (olifanten)stropers en illegale gouddelvers, die zichzelf voor het moord- en roof-gemak Mai Mai (politieke rebellen tegen Rwanda) noemen. Zij vielen een post aan van parkwachten aan de rand van het Virungapark en het dorp Epulu. Zes mensen werden gedood, waaronder de vrouw van een van de parkwachters. Ook werden dertien Okapi doodgestoken die daar al meer dan 25 jaar leefden dankzij een beschermingsprogramma (Congo is het enige land waar okapi te vinden zijn). Verder werden alle gebouwen in de brand gestoken, alle auto's, motoren, computers, voedsel en medicamenten gestolen en in het dorp zelf werden huizen en winkels geplunderd. 

Volgens de parkwachters is dit een regelrechte wraakoefening omdat zij het de stropers en illegale mijnwerkers steeds moeilijker maken. Het kwam niet uit de lucht vallen: de stropers vallen de parkwachters al sinds begin dit jaar lastig. Al in maart werd om versterking gevraagd, maar geen mens stak een vinger uit. Niet het Congolese leger, niet Monusco, de VN vredesmacht die de burgers moet beschermen. Later vanochtend heb ik een interview met de woordvoerder van Monusco, en natuurlijk is een van de vragen hoe dit kon gebeuren!

Er is veel te doen om het Virungapark. Gretige internationals willen er naar gas boren, illegale mijnwerkers willen de grondstoffen, stropers het ivoor en de huiden, en de bevolking wil er wonen en land bewerken. Dat laatste is officieel verboden, maar toch zijn er telkens weer groepen die zich binnen de grenzen van het park vestigen. Nu zijn er klachten van bewoners dat de wilde dieren hun groenten opeten. De parkwachters zijn onverbiddelijk: dan hadden ze maar niet hun groentetuinen in het park moeten aanleggen. Er schijnt nu een nieuw programma te komen om alle bewoners van het Virungapark te verhuizen naar locaties erbuiten. 

En oh ja, ons schoolreisje van gisteren naar een kamp van de FARDC, het Congolese leger, ging mooi niet door. De commandant van Noord-Kivu wilde heel graag, maar kreeg geen OK van zijn bazen in Kinshasa. Hij was zelf erg teleurgesteld, omdat hij ziet dat het Congolese leger wel een 'imago-booster' kan gebruiken. Vandaag gaan we het dus maar op een andere manier proberen. Hem uitnodigen voor een borrel om 'off-the-record' wat dingen te vertellen.

Dinsdag 3 Juli 2012

De gevechten zijn echt het afgelopen weekend weer losgebarsten. Het is afgelopen met de tijdelijke 'wapenstilstand'. Het betekent dat we moeten proberen daar te komen waar wordt gevochten. Als het goed is gaan we daarom vandaag mee met een generaal van het Congolese leger. Hij laat ons zien waar zijn manschappen zitten en hoe. Het is altijd weer de vraag wat je te zien krijgt: een modelgroepje soldaten in een modelkampje, of mannen die de modder van het gevecht nog in de oren hebben. Het hangt af van de moed van de generaal die ons meeneemt vandaag. Hij is de commandant van het FARDC van Noord-Kivu, het leger, maar hij is natuurlijk verantwoording schuldig aan zijn baas in Kinshasa,  opperbevelhebber Didier Etumba.

De gevechten vinden voornamelijk plaats in het gebeid rond Rutsuhuru, zo'n 60 tot 150 kilometer van Goma vandaan. De rebellen willen doorstoten naar Kinshasa, zo wordt me verteld, maar dat is natuurlijk een fabeltje. Daarvoor heb je -in dit giga-land, een reuzenleger nodig. De rebellen willen Kivu. 

Vandaag maken we ook een afspraak met M23 om hen een dagje te bezoeken. Ook voor hen geldt dat ze hun best doen om zich zo voordelig mogelijk te presenteren. Probleem hier is ook, dat alle partijen heel goed de (lokale) media weten te vinden. Zo dachten we afgelopen zaterdag een unieke afspraak te hebben met een adviseur van de gouverneur, blijken er opeens nog twee journalistenploegen te zijn. De meneer was zo slim van onze gelegenheid gebruik te maken en had gezelligjes nog wat andere journalisten uitgenodigd.

Dat kan overigens ook vandaag het geval zijn met de FARDC, het Congolese leger. De commandant kan denken een aantal vliegen in een klap te slaan. Je kunt ze natuurlijk geen ongelijk geven, maar het wordt al snel een soort schoolreisje, dat niets meer met de realiteit te maken heeft. En het is lastig als je vervolgens je best moet doen om je collega-journalisten buiten het beeld van je camera te houden. De realiteit wordt verwrongen omdat je er bent, of de realiteit wordt verwrongen om je te krijgen waar ze je hebben willen. Je wilt verslaan wat er gebeurt, maar als journalist is het lastig om echt te verslaan wat er gebeurt, omdat je een verstorende factor bent en omdat je wordt gebruikt.

Het is niet helemaal ongevaarlijk, een dagje uit met het FARDC. De soldaten zijn niet goed getraind, volgen niet altijd alle ordes stipt op, hebben niet genoeg te eten, en slapen vaak onder wat bij elkaar geraapte plastic zeilen. Als we worden losgelaten in een groep zonder echt goede commandant, dan is het niet ondenkbaar dat ze ons vasthouden om geld. Geen grote bedragen, maar met 500 dollar zijn ze meestal al tevreden. 

Morgen hier de afloop van ons schoolreisje. 

Vrijdag 29 juni 2012

Congo en Rwanda op punt van oorlog

Gisteren was er een driemaandelijkse ontmoeting tussen de topmilitairen en de ministers van Defensie van Congo en Rwanda. We hadden de afgelopen dagen vaag iets gehoord over deze ontmoeting, maar niemand wist wanneer en waar hij precies plaats zou vinden. Gisterochtend zagen we vanuit het hotel een helikopter arriveren in Giseny, de zusterstad van Goma aan de Rwandese zijde. Dat kon niet anders of een belangrijk iemand werd daar neergezet. Bijna op hetzelfde moment kwam onze fixer langs om te vertellen dat hij naar het kantoor van de goeverneur zou gaan zou gaan om te horen hoe laat een en ander zou beginnen en eidingen. Hij zou ons wel even bellen als het spannend zou worden. Wij wilden daar niet op wachten en sprongen in de auto. We hadden geluk, juist toen we de poort van het hotel uitreden, kwam de Rwandese minister en zijn gevolg langs, en konden wij naadloos aansluiten. Knipperlichten aan en hup, wij werden onderdeel van zijn gevolg en konden zonder problemen de hekken van het kantoor van de gouverneur passeren. Binnen is binnen.

Ons werd eerst een 'foto-moment' beloofd met alle prominenten, dat niet kwam en na urenlang wachten, een slotcommuniqué, dat ook niet kwam. Om zeven uur 's avonds stoof het gezelschap de vergaderruimte uit, zonder enig boe of ba.

Zelfs de woordvoerder van de gouverneur was stomverbaasd. Hij had een half uur daarvoor nog de laatste hand gelegd aan de slotverklaring in het Engels. Volgens de journalisten, allemaal staatsvriendelijk, was dit nog nooit gebeurd.

Het duidt op niet veel goeds. De spanningen nemen toe, is een cliché, maar ik ben bang dat het meer dan waar is. Oorlog lijkt steeds minder ver weg.

Rwanda trainde in maart al soldaten voor rebellen

De afgelopen dagen was veel te doen over een uitgelekt rapport van de VN-expertgroep waarin Rwanda werd beschuldigd van het ondersteunen van rebellen zoals M23 in Congo met wapens, soldaten en geld. Rwanda ontkent natuurlijk alles en beticht de expertgroep van onzorgvuldig handelen. 

Volgens bronnen hier in Goma (welingelicht zeggen ze dan) was Rwanda al in een heel vroeg stadium bezig met het trainen van soldaten voor Congolese rebellen, zelfs nog voor er sprake was van M23, de gedeserteerde soldaten uit het Congolese leger FARDC die voorheen tot de CNDP behoorden. De eerste berichten dateren van maart, M23 werd in mei opgericht. Bedenk dan dat begin april de Verenigde Staten aan Kabila vroeg Bosco Ntaganda te arresteren. Dus nog voor de positie van Ntaganda erg wankel werd en M23 werd opgericht, was Rwanda al bezig met de voorbereidingen rebellen te ondersteunen. Dat kan er op wijzen dat de huidige onrust is geregisseerd.

Woensdag 27 juni

Lees hier mijn verhaal over de rebellen bij de Wereldomroep

In Goma neemt de spanning met de dag toe. Wat gaat er gebeuren de komende dagen? Aanstaande zaterdag viert Belgie haar 52ste onafhankelijkheidsdag. Vanwege de spanningen lijkt er geen officieel feestprogramma te zijn met parades en muziek, zoals voorgaande jaren. Wel komen alle belangrijke militairen van Rwanda en Congo morgen of zaterdag bij elkaar. Waar precies is nog niet bekend, maar het zou heel goed in mijn hotel kunnen gebeuren. Lekker makkelijk.

Ondertussen zien de inwoners van Goma vrachtwagens vol soldaten van het Congolese leger vertrekken naar de heuvels op de grens van Rwanda en Uganda. Ze vertellen elkaar dat president Kabila zich alleen nog maar mag verplaatsen in auto's en vliegtuigen van Monusco, de VN-vredesmacht, omdat er gevreesd wordt voor een staatsgreep. De rijksten uit Goma, zoals mijn goede vriend Jules, zorgen ervoor dat hun families nog voor het weekend Goma hebben verlaten. De vliegtuigen naar Uganda en Kenia zitten vol. Ook op het Monusco hoofdkantoor gonst het van de spanning. Een verrassend openhartige persconferentie van Paul Kagame wordt herhaaldelijk afgeluisterd. Wat is er -ondanks de openhartigheid- tussen de regels te horen? Monusco en Kagame zijn geen vrienden meer. Kagame vindt de VN-vredesmacht partijdig en vertrouwt ze niet meer, nadat ze een aantal kritische rapporten had geschreven over Rwanda. De rol van rwanda is eigenlijk een simpele: Rwanda wil grond en grondstoffen, Oost-Congo heeft beiden in de aanbieding.

Het is moeilijk voor te stellen dat er weer een grote oorlog komt hier in Oost-Congo. Het Kivumeer schittert in de ochtendzon, vogels duiken met een noodgang het water in op zoek naar vis en vanaf de overkant (Rwanda) klinkt vrolijke muziek.

Rwanda is zo dichtbij: vijf minuten met de boot en vijf minuten te voet en toch ook weer zo ver weg. Ik kan er niet naar toe. Wat had ik graag vrijdag in Kigali gezeten. Dan krijgt oppositieleidster Victoire Ingabire te horen dat ze levenslang in de cel moet zitten vanwege haar politieke overtuiging. 

Dinsdag 26 juni 2012

Afgelopen zaterdag het zover. We zouden naar de rebellen rijden. Tank en reservetanks vol en rijden maar. Onze fixer, een lokale journalist met uitstekende connecties in vooral het rebellenkamp waar we naar toe reden, had ons beloofd dat we in één dag heen en weer konden. Het zou wat krap zijn, maar als we vroeg vertrokken, dan was het te doen. En dus vertrokken we om vijf uur 's ochtends caffeinevrij, met lege magen en slaaphoofden. We hadden de afgelopen dagen uren in de auto gezeten, beslist geen pretje als je bedenkt dat de wegen niet zijn onderhouden sinds de Belgen de deur achter zich dichttrokken in 1960. De weg bestaat dus vooral uit kuilen, grote stenen, hier en daar een snipper asfalt en stof, veel stof. De gemiddelde snelheid ligt ongeveer op 30 kilometer per uur. 

Voorop de auto, een stevige fourwheeldrive, wapperde een grote vlag met PRESS. Zowel de rebellen als het Congolese leger (FARDC) schijnen ontzag te hebben voor internationale hulporganisaties en journalisten. Een grote wapperende vlag voorop je jeep betekent dat je een van beide bent en dat je daarmee de kans verkleint om aangevallen of beroofd te worden. Zo bezien lijkt de veertig dollar die we voor de vlag betaalden-handgemaakte- vlag betaalden een zeer redelijke prijs. Onderweg deden we boodschappen: een fles Black label voor de rebellencommandant, sigaretten, bloemkolen, tomaten en ananas voor de hongerige soldaten van het Congolese leger, die de weg 'bewaken'. Volgens onze fixeer ook een 'must' om een veilige doortocht te vergemakkelijken. We deden de boodschappen in Rutsuhuru, een stadje zo'n 90 kilometer ten noorden van Goma.

Mijn collega Joseph en ik hadden verwacht dat we vandaar wel snel de heuvels in zouden duiken, we hadden er immers al drie uur op zitten. Maar nee, daarvan was geen sprake. We zagen onze chauffeur wat wit wegtrekken toen hij de verdere instructies van onze fixeer kreeg. 'We gaan helemaal naar Lubero', zei hij bijna smekend. Joseph en knikten. Dat zou wel, wij hadden wel enig idee van de richting maar geen enkele notie van de afstand. 'Wij zijn nu dus nog niet eens op de helft', sprak onze chauffeur ter verduidelijking,; hij zag dat bij ons het kwartje nog lang niet zou vallen. 

Hier het vervolg

Zaterdag 23 juni

De zwarte man op het balkon naast me is in Goma omdat hij hier vakantie viert. 'Vertel iedereen maar hoe mooi en vredig het hier is', zegt hij. Dat is goed voor Goma. Hij heeft gelijk. Het is vredig in Goma. Mensen gaan hun gang alsof er niet gevochten wordt in de heuvels, zo'n 100 kilometer verderop, bij het drielandenpunt Rwanda, Uganda en Congo. Gisteren kregen we in grensplaats Bunagana een briefing van de VN-vredesmacht Monusco. Terwijl we met een half oor luisterden -het zijn weinig onthullende verhalen- begon het plots vanaf de heuvels te donderen en te knetteren. Mortiergranaten en geweerschoten. Het journaille sprong op en lieten de kolonel of de majoor voor wat hij was. Hier moesten we naar toe. In het stadje zelf was het net als in Goma. De inwoners schenen niet erg bang te zijn voor de gevechten die vlak boven hun hoofden plaatsvonden. Majoor Sekhal, van de communicatie, had er een verklaring voor: "Een paar weken geleden was dit stadje leeg. Ze waren allemaal de grens over gevlucht. Nu zijn de meesten terug omdat ze  ontzettend veel vertrouwen hebben in ons en in de elitetroepen van de FARDC, het officiële Congolese leger, die hier zijn gestationeerd." Typisch een verklaring van een PR-officier. 

FARDC en M23, de rebellenclub (voorheen CNDP) hadden dus 'contact'. Contact betekent in legertaal dat je elkaar aan flarden probeert te schieten, niet dat je mekaar de hand drukt en gezellig een borrel samen drinkt. De afgelopen week is er regelmatig 'contact' geweest. Hoeveel levens dat heeft gekost is niet bekend; M23 geeft geen persconferenties (meer), ook het Congolese leger is niet scheutig met de informatie. Zij zijn slecht georganiseerd, slecht gevoed en gekleed en zijn beslist geen lieve jongens. Zo kregen we toen we naar de Ugandese grens reden, een Monusco bewaker mee. Niet om ons te beschermen tegen de rebellen, maar tegen het Congolese leger, dat nog wel eens kan grauwen en snauwen en erger. Niets is wat het lijkt in deze oorlog en waarschijnlijk geldt dat voor elke oorlog. Het Congolese leger hier in Noord-Kivu bestaat deels uit Rwandezen (voormalig CNDP). Zij zijn meer Rwandees dan Congolees en dienen dan ook meer hun president in Rwanda. Het leger in Kivu telt ook veel voormalige rebellen uit de streek zelf. zij deserteren de laatste dagen en masse, naar een rebellengroep die de vrede in Kivu voorstaat. Alles loopt hier door elkaar en iedereen heeft zo ongeveer elke denkbare heer gediend. Allianties worden gesmeed en vallen weer uiteen. 

De verwachting is dat het hier alleen maar erger wordt en dat 30 juni, onafhankelijkheidsdag, heel belangrijk kan worden. We gaan het zien zeggen ze dan. Morgen ga ik gezellig weer naar de grens. 3 uur over hobbelige wegen heen, 3 uur terug. Gisteren ging het goed tot we op de terugweg 15 kilometer voor Goma over een steen reden en het voorwiel met een knak er compleet aflag. Het leek een ramp: we waren nog echt 'in the middle of nowhere' en het was bijna donker, maar gelukkig regelde onze chauffeur razendsnel een nieuwe auto. Een uur nadat het voorwiel het begaf, konden we weer op weg. 

Dinsdag 19 juni

De golven van het Kivumeer slaan hard tegen de kant. Een klein bootje gaat kopje onder en komt steeds minder boven. De zon hangt boven het land van de 1000 heuvels. Vanaf de andere kant, Goma, kijk ik naar het land waar Ingabire gevangen zit en over 10 dagen zal horen dat ze levenslang in de gevangenis moet zitten. Het land lijkt een sprookje vanochtend met mistflarden als een veelbelovend cadeaupapiertje. Maar sprookjes bestaan niet, net als Sinterklaas.

Gisteren mijn verjaardag op een toepasselijk helse manier gevierd. We zouden met Monusco, de VN-vredesmacht van Entebbe naar Goma vliegen. Een tripje van nog geen anderhalf uur, dus collega Joseph en ik hadden er alle vertrouwen in, ook al is een vlucht met Monusco niet te vergelijken met een normale commerciële vlucht. De -gratis- militaire vluchten staan alleen open voor VN-personeel, non-goevernementele organisaties en journalisten. In Congo is iedereen wel lid van een NGO, dus op populaire bestemmingen als Entebbe is het dringen geblazen. Je krijgt geen ticket, maar een MOP. (Weet nog steeds niet waar de afkorting voor staat). Die MOP geeft weliswaar de richting aan van je bestemming en een indicatie van de datum, maar geen vertrektijd, en geen garantie op een stoel. Maar hé, de vluchten zijn gratis, dus zo'n gegeven paard ga je niet uitgebreid in de bek zitten kijken.

Omdat het militaire vluchten zijn, worden de details offcieel pas op het laatste moment bekend gemaakt. Dat wil zeggen, tegen de avond, de dag voor vertrek. Ik ben altijd redelijk paranoia als het gaat om het halen van een vlucht, dus voor mij is het nagelbijten. Je moet zelf bellen en dit keer was het helemaal nagelbijten omdat de betreffende UN-meneer niet te bereiken was. Toen ik hem eindelijk te pakken kreeg snauwde hij me toe dat hij thuis zat en dat de vlucht naar Goma om 12.00 uur zou vertrekken. Inchecken om 10.00 uur.

Joseph en ik stonden braaf om 10.00 uur met onze -uitgebreide- bagage op het vliegveld. Ook al was er meer dan een half uur vertraging omdat het betaalsysteem in het hotel platlag, zij geen factuur konden maken, noch  creditcards konden verwerken en wij geen contanten op zak hadden en wel wilden weten hoeveel wij moesten afrekenen. Logische zaken in het dagelijks zakelijk verkeer. Maar goed, het gevecht met de hoteldirectie was peanuts in vergelijking met de strijd die komen ging, al wisten wij dat niet toen wij zwetend onze koffers de trappen op zeulden naar de vertrekhal die op de eerste verdieping van het vliegveld ligt, terwijl liften ontbreken. Daarentegen zijn er wel weer genoeg dragers om een handje te helpen. Alle nadelen hebben ook zo weer hun voordelen, zou de legendarische Johan C hebben gezegd (ben overigens benieuwd wat voor voordelen hij n het afgelopen EU-kampioenschap ziet).

Toen wij ons bij de Monusco incheckbalie meldden, werden wij niet ingecheckt, maar naar een stoel verwezen. Of wij wilden wachten, want het was een klein vliegtuig en VN-staf had voorrang. Ik ging geduldig wachten, Joseph maakte een ommetje. De dame die verantwoordelijk was voor de gang van zaken, Mariecris, met wie wij naarmate de dag vorderde een steeds inniger relatie kregen, bekeek met fronsende wenkbrauwen onze twee bagagetrolleys. Hoeveel kilo dat wel niet was? Ik had geen idee. Wij waren journalisten, aangemeld bij het kantoor in Goma en die hadden toch wel verteld dat wij niet genoeg hadden aan de 30 kilo per persoon? Nou dat had het kantoor Goma dus niet. Ik zeulde de bagage naar de weegbalie en telde op: alles bij elkaar hadden wij 105 kilo. Joseph was nog steeds een ommetje maken.

Mariecris vertelde met een allerliefste stem dat wij niet meekonden. Niet met de eerste vlucht, en ook niet met de tweede vlucht die om half drie zou vertrekken. Honderdenvijf kilo was veuls te veul. Joseph was nog steeds een ommetje maken en ik begon te koken. Waar was hij gvd en waarom had hij niet even gezegd dat hij uren weg zou blijven? Ik belde het VN-kantoor in Goma en riep dat ze potverdorie alles in orde moesten maken. Dat we hier stonden te zweten in Entebbe, dat we niet meekonden en hoe of dat allemaal zat. Ik gaf de VN-man aan Mariecris en liet het ze gezellig samen uitzoeken. Joseph maakte nog steeds een ommetje. 

De man in Goma bleek niet een van de slimsten. Mariecris moest hem herhaaldelijk bellen om duidelijk te maken wat hij moest doen. (Met mijn telefoon, dus mijn boekhouder zal wel weer rood aanlopen als hij deze keer de rekening ziet). Uiteindelijk werd een compromis gevonden. Wij mochten mee met elk dertig kilo, de rest moest achter blijven en zou de volgende dag meegaan als vracht. Dat was dus onze camera-apparatuur, onze kleren zouden achter moeten blijven. Joseph was inmiddels aan komen slenteren, twee flesjes water in zijn onschuldige handen, en had mijn toorn geduldig over zich heen laten gaan. In hervonden harmonie zochten wij wat kleren bij elkaar voor een nacht en een dag en propten die in de cameratassen. Het was inmiddels twee uur. Wij kregen een boarding pass en eindelijk konden wij met een gerust hart plaatsnemen op de harde plastic stoelen bij gate nummer 1.

Drie uur later landden wij in Goma, waar mijn fixeer James al uren had staan wachten. 

Vandaag hebben wij een 'autoriteitendag'. We melden ons bij alles en iedereen, zodat wij in ieder geval in redelijke rust kunnen werken de komende dagen.

En oh ja, welgemeende felicitaties aan mijn Nederlandse achtervang Jan Hofdijk.  Hij zorgt ervoor dat ik met een redelijk gerust hart mijn reizen kan maken, omdat hij de juiste mensen weet te bereiken als ik in de narigheid zit. Hij is jarig vandaag, al heb ik geen idee hoe oud hij nu precies is geworden. 

Maandag 4 juni 2012

In Kitchanga (Noord-Kivu, Oost-Congo) slaan Tutsi's massaal op de vlucht voor M23, de rebellenbeweging gevormd door voormalige CNDP soldaten die waren geïntegreerd in het officiële Congolese leger. Ze doen dat nadat Omar Kavota, een van de voormannen van de civil society in Noord-Kivu vorige week vertelde dat M23 een genocide voorbereidde onder Tutsi's. M23 ontkent natuurlijk dergelijke ideeën te hebben.

Gisteren stapte de politieke partij CNDP uit het samenwerkingsverband tussen de politieke partijen rond president Joseph Kabila. Dat maakten ze bekend tijdens een bijeenkomst op hun partijbureau in Goma. Na het akkoord uit 2009 werden de rebellen van het CNDP geintegreerd in het officiële Congolese leger en werd het CNDP omgevormd tot een politieke partij. Ook de CNDP-minister in het provinciaal bestuur trad af. Er zijn geruchten dat de CNDP zich aan zal sluiten bij M23. 

Hoewel Rwanda beweert niets te ondernemen in de meest roerige provincie van Congo, blijft ze de vinger wijzen naar de FDLR, de hutu-rebellen die actief zijn in Oost-Congo. Zij zijn volgens Rwanda de schuldigen van alle geweld in het gebied, en ze zijn schuldig aan de meeste slachtpartijen tijdens de genocide in 1994. De laatste beschuldigingen zijn dat de FDLR geld, goederen en mensen ronselt in de Rwandese vluchtelingenkampen in Uganda. Daar zitten nog steeds zo'n 10.000 Rwandezen die sinds de genocide niet naar huis durven. Het zou het voorspel kunnen zijn om zich ook intensief te gaan bemoeien met de grensstreek van Uganda, waar de vluchtelingenkampen zich bevinden.

Donderdag 24 mei

DRC: Opstand op komst in Kivu?

De rol van Rwanda in oost-Congo blijft een heet hangijzer. Volgens een intern VN-rapport krijgen de rebellen van M23 wapens van buurland Rwanda. Ook zou Rwanda soldaten opleiden om M23 te ondersteunen. De Rwandese regering ontkent met klem. Het rapport is gebaseerd op leugens en informatie is niet gecheckt.

Het interne VN-rapport van vredesmacht Monusco kwam naar buiten via de BBC. Het rapport is gebaseerd op getuigenissen van 11 soldaten die de rebellen hebben verlaten. Onder deze 11 soldaten was ook een minderjarige. Het gaat om Rwandese soldaten die in Rwanda een opleiding kregen. Er werd gezegd dat ze zouden worden toegevoegd aan het Rwandese leger, maar in plaats daarvan kregen ze wapens en werden ze naar Oost-Congo gestuurd.

Als de verklaringen van de soldaten waar zijn, dan wordt een opstand voorbereid onder leiding van Bosco Ntaganda. 

Woensdag 23 mei 2012

Lambert Mende, minister van communicatie en woordvoerder van de Congolese regering, ontkende met klem de afgelopen dagen dat er sprake zou zijn van een overeenkomst met Rwanda om samen in Oost-Congo een militair offensief te beginnen. Volgens Mende is er wel een proces verbaal ondertekend waarin eerdere overeenkomsten nog eens worden genoemd. Zowel Rwanda als Congo beloven Oost-Congo veiliger te maken. Volgens Mende hoeven de Congolezen in het gebied zich ook niet ongerust te maken over Bosco Ntaganda. Die heeft te weinig manschappen en bovendien zijn zijn wapendepots in Masisi onlangs gevonden en opgeruimd. Het is een boodschap die mijn vrienden in Masisi en Goma met scepsis zullen ontvangen. 

Overigens heb ik Mende twee keer in den lijve ontmoet. De eerste keer was in een duur Brussels hotel. Een goede vriend kende Mende al jaren en hij vond dat ik hem maar eens moest ontmoeten. Het was in het begin van mijn 'Afrika-carrière' en ik had geen idee wat ik kon verwachten. Achter in de enorme lobby zat een groepje Congolezen, waarvan Mende degene was die bleef zitten toen wij aankwamen. De rest was jaknikker die tijdens ons gesprek de hele tijd opsprongen om onduidelijke -vingergeknipte- bevelen op te volgen. Aan het einde van het gesprek vroeg mijn vriend wat geld voor een Belgische kennis van Mende die aan de grond zat. Mende haalde een dikke rol euro's te voorschijn en pelde er wat bankbiljetten uit.

De tweede keer dat ik Mende ontmoette was in een hoteltuin in Kinshasa. Dezelfde goede vriend had Mende opgebeld en gezegd dat ik me daar zat te vervelen (ik zat uit te hijgen van avonturen in Oost-Congo). Ook Voix de sans Voix mensenrechtenactivist Floribert Chebeya kwam toen op bezoek en op zijn verzoek arrangeerden we een 'toevallige' ontmoeting tussen hem en Chebeya. Ze passeerden elkaar in de hoteltuin. Mende had ik net geïnterviewd. Mende kon er niet onderuit, hij moest Chebeya de hand schudden. Chebeya wist een uitnodiging voor een gesprek los te peuteren, een gesprek dat overigens nooit kwam. Een half jaar later werd Chebeya vermoord in zijn auto teruggevonden.

Dinsdag 22 mei 2012

De richtlijn bestaat al sinds september, maar pas vorige week is er echt actie ondernomen: twee Chinese bedrijven die actief zijn in Noord-Kivu mogen er voorlopig niet meer aan de slag omdat ze grondstoffen hebben gekocht waarvan de opbrengst ten goede komt aan gewapende groeperingen en andere gezellige organisaties die er hun strijd mee financieren. Volgens de richtlijn zijn bedrijven verlicht om de hele keten te controleren of er gebruik wordt gemaakt van 'vuile' grondstoffen. Dat moet gebeuren volgens internationale normen. Dat hebben de twee bedrijven TTT Mining en de Huaying Trading Company nagelaten. Een expertgroep van de VN ontdekte dat door de aankoop van grondstoffen door beide bedrijven, gewapende groepen werden gefinancierd. In februari van dit jaar, werd de richtlijn wet. 

Nu de strijd in Kivu weer hoog opgelaaid is de afgelopen maanden, zoekt de regering naar maatregelen om de brand te blussen. Vraag is of dat op deze manier lukt. Al eerder is gebleken dat door de mijnen in het gebied te sluiten en door de wet Frank Dodds in de VS die het bedrijven verbiedt om grondstoffen te kopen uit probleemgebieden, er alleen maar meer illegale handel en onrust ontstond. De mijnwerkers moeten namelijk ook eten. Aan de andere kant moet er een einde komen aan de situatie dat grote bedrijven en handelaren profiteren van de onrust en zelf ook medeschuldig zijn aan de onrust door illegale grondstoffen te kopen. De rijkdom van Congo moet op de eerste plaats aan Congo toekomen, niet aan grote bedrijven en buitenlanden. Daarvoor is natuurlijk allereerst een regio nodig waar het veilig werken en wonen is. Dat kan weer alleen als er een sterk bestuur is met een leger dat de zaak in de hand kan houden. Daarvoor is geld nodig. Dat geld is er niet, want als er geld is verdwijnt dat in de vele zakken, niet in de staatskas. Bouwen aan een sterk niet corrupt bestuur zou dus alle prioriteit moeten hebben!

Maandag 21 mei 2012

Relatieve rust in Noord-Kivu

Volgens mijn bron in Goma, die me per SMS op de hoogte houdt van de situatie, is Goma redelijk rustig en wordt de nieuwe rebellenclub M23 door het Congolese leger in bedwang gehouden tussen twee heuvels aan de grens met Rwanda. Maar dat was drie dagen geleden. Inmiddels bemoeit iedereen zich met dit stuk DRC, maar verandert er weinig ten goede. Rwanda wil wel bemiddelen, zo riepen de bevelvoerders van de RPF deze week in Giseny (de zusterplaats van Goma aan de Rwandese kant van de grens). Natuurlijk wil Rwanda bemiddelen, zij zijn uit op zoveel mogelijk invloed in Kivu en bemiddeling is dan een van de instrumenten. Overigens kan de relatieve kalmte ook het gevolg zijn van de bemoeienis van Rwanda die de deserteurs/muiters van M23 vraagt even niets te doen.

Monusco is zoals gebruikelijk stil. De VN-vredesmacht geeft tijdens de wekelijkse persconferentie in Kinshasa een overzicht van de situatie (voor zover zij over de informatie beschikken) en dat was het dan weer. Hun mandaat laat niet meer toe dan toekijken en informatie vergaren en zelfs dat is al een klus als je werkt met soldaten die de taal niet spreken en volstrekt niet geïnteresseerd zijn in wat er om hen heen gebeurt. Aan een ander deel van hun mandaat: het beschermen van de burgerbevolking komen ze door het gebrek aan informatie nauwelijks toe.

Volgens Rwanda zijn er nu zo'n 7500 Congolezen de grens over gevlucht. Rwanda vangt al jaren naar eigen zeggen zo'n 55.000 Congolezen (merendeel Hutu) op in vluchtelingenkampen. Voor de nieuwe stroom wordt nu een transitkamp gebouwd. Volgens de vluchtelingenorganisatie van de VN (UNHCR) zijn er zo'n 3000 Congolezen naar Uganda gevlucht.

Is het de laatste dagen relatief kalm, daarvoor werd flink gevochten, met tientallen doden als gevolg. Niet alleen door M23, maar ook door de Mai Mai en de FDLR. 

Volgens Human Right Watch is Bosco Ntaganda weer bezig  om kindsoldaten te rekruteren. Dat zal het Internationaal Strafhof deugd doen. Nog meer redenen om zijn arrestatie te eisen.  Grote kans dat Ntaganda wordt opgeofferd door Rwanda voor het hogere doel, net als zijn voormalige baas Laurent Nkunda. Vraag is wel of Ntaganda naar Den Haag zal worden gestuurd. Rwanda heeft het daar niet zo op. Hun president Paul Kagame loopt immers ook de kans daar terecht te komen als hij president af is, vanwege de moordpartijen van zijn mannen in Oost-Congo.

Dinsdag 15 mei 2012

'Rwanda heeft Ntaganda nog nodig'

Het blijft opvallend hoe het Rwandese staatsblad New Times omspringt met de feiten. Veel gehak vandaag weer op de Hutu-rebellen van de FDLR, de Mai Mai (die alle Rwandezen Congo uit willen gooien) en Het Leger van de Heer. Die zorgen voor de doden en de onrust in Kivu, Oost Congo. Geen woord over de voormalige rebellen van het CNDP (Rwanda-gezinde Tutsi's). Geen woord over de grote wapenvondst op de boerderij van hun leider killer-koining Bosco Ntaganda. Geen woord over de oprichting van een nieuwe gewapende bende M23 (zie hieronder woensdag 9 mei) onder leiding van kolonel Sultani Makenga, een van de officieren die deserteerde uit het Congolese leger een paar maanden geleden. M23 bestaat uit voormalige CNDP-rebellen die twee jaar geleden integreerden in het Congolese leger, maar afgelopen maanden deserteerden. De beweging is waarschijnlijk bedoeld om Bosco Ntaganda uit de wind te houden.

Inmiddels hebben Ntaganda en zijn mannen er mede voor gezorgd dat zo'n 40.000 mensen ontheemd rondtrekken, al heeft inmiddels het Congolese leger, zo  zeggen bronnen, een deel Masisi in Noord-Kivu weer onder controle. Ntaganda wordt gezocht door het Internationaal Strafhof in Den Haag vanwege het ronselen van kindsoldaten. President Joseph Kabila wil hem arresteren en berechten op Congolese bodem. Een van mijn bronnen smste: 'De arrestatie van Ntaganda is een spel tussen Kabila en Kagame. Kigali kan hem nog niet missen en Kinshasa heeft niet de middelen om  hem te arresteren zonder hulp van Rwanda.'

Hoewel heel Congo, nee iedereen die een beetje op de hoogte is van de situatie in Oost-Congo, wist dat Bosco Ntaganda in Goma woonde en een waar schrikbewind uitoefende in Oost-Congo, zegt de New Times vandaag in een opsomming van alle warlords die door het ICC worden gezocht dat Ntaganda '…. geacht wordt in Noord Kivu actief te zijn.' Inderdaad. President Paul Kagame heeft hem nog nodig.

9mei

DRC: Ntaganda begint nieuwe beweging: M23

Oost-Congo is een nieuwe beweging rijker: le Mouvement du 23 mars. Zo zeggen bronnen in Goma. De beweging is vernoemd naar het akkoord in 2009 tussen het de Tutsirebellen van het CNDP en de Congolese regering. De rebellen beloofden te stoppen met vechten en zich te transformeren tot een politieke partij. Dat akkoord is dus nu gebroken, want eind maart verliet Killer-koning Bosco Ntaganda het Congolese leger en trok hij de heuvels van Masisi in, waar hij zijn boerderij heeft. Sinds die datum deserteren steeds meer voormalige rebellen van het CNDP (Tutsi-rebellen). 

Bosco Ntaganda zorgde ervoor dat de vorige leider van het CNDP, Laurent Nkunda, werd gearresteerd in Rwanda. Daar heeft Nkunda sindsdien huisarrest. Ntaganda nam toen het leiderschap over en stond dus mede aan de basis van het 23-,maart akkoord met president Kabila. Naast de transformatie tot politieke partij zouden de rebellen van het CNDP officieel worden geïntegreerd in het Congolese leger. Die integratie bestond voornamelijk op papier. In de praktijk hadden Ntaganda en zijn mannen het voor het zeggen in de regio. Ntaganda wordt gezocht door het Internationaal Strafhof, onder meer voor het inlijven van kindsoldaten. 

De nieuwe beweging zou zowel een politiek als een militair karakter hebben volgens mijn bronnen. Ik hou het er voorlopig maar op dat het politieke karakter het cadeaupapiertje is en dat daaronder gewoon weer een rebellenclub zit, uit op macht en grondstoffen in Oost-Congo.   

Op dit moment zijn duizenden Congolezen uit Masisi op de vlucht.  Een deel blijft een Congo, een ander deel vlucht naar Rwanda en Uganda. In Masisi, de geboortestreek van mensenrechtenactivist Sylvestre Bwira, wordt hevig gevochten. Volgens zeggen heeft de VN-vredesmacht bij elk dorp nu soldaten, maar haalt dat weinig uit.   

Maandag 30 april 

Rwandese staatskrant New Times schrijft haar eigen (presidentiële) waarheid

Duizenden Congolezen vluchten naar Rwanda en Uganda, zo schrijft de Rwandese staatskrant New Times vandaag. Allemaal op de vlucht voor het Leger van de Heer (LRA) en de FDLR (Democratic Forces for the Liberation of Rwanda), de Hutu-rebellen. Wow, dacht ik bij lezing van deze eerste zin. Duizenden Congolezen in Rwanda? Dan moet het wel heel erg zijn, want de Congolezen uit Kivu zijn niet bepaald vriendjes met Rwandezen. 

Verdere lezing liet zien dat het toch anders lag: driehonderd nieuwe vluchtelingen in Rwanda, zevenduizend in Uganda. Volgens de New Times zijn de Congolezen in Kivu dus op de vlucht voor de FDLR. Fijntjes wordt de lezer uitgelegd dat deze rebellenclub voornamelijk bestaat uit genocidairs die al sinds 1994 het oosten van Congo onveilig maken. Geen woord over Bosco Ntaganda, de laatste weken toch echt verantwoordelijk voor veel onrust in Noord-Kivu. Maar Ntaganda is dan ook een vriendje van president Paul Kagame. Bosco Ntaganda komt oorspronkelijk uit de CNDP (National Congres for the Defense of the People). Deze Tutsi-rebellenclub, was ook actief in Kivu, maar werd zo'n twee jaar geleden officieel ingelijfd bij het reguliere Congolese leger. Die inlijving heeft eigenlijk alleen maar op papier plaatsgevonden. De soldaten van het CNDP (bijna allemaal met een officiersrang, want gewoon soldaat geeft te weinig status) domineerden het gebied van Masisi en Walikale. Eerst onder leiding van generaal Laurent Nkunda, maar in januari 2009 verklaarde Bosco Ntaganda plotseling dat hij het bevel voerde. Nkunda werd enkele dagen later gearresteerd in Rwanda, waar hij nog altijd huisarrest heeft. Nkunda bleek te zijn pootje gehaakt door Ntaganda, Kagame en Kabila. 

Kort daarop werd besloten de ongeveer 6000 tot 8000 mannen van het CNDP officieel in te lijven. Het CNDP zou een gewone politieke partij worden en de soldaten zouden jacht gaan maken op de FDLR.  De mannen van het CNDP bleven Kivu echter domineren. Het woord van Ntaganda was wet. Pogingen om Ntaganda elders te stationeren strandden allemaal: Ntaganda had geen enkele zin zich terug te trekken uit dit grondstof rijke gebied. 

Na de documentaire die opriep om Koni te arresteren, kwam ook de schijnwerper op Bosco Ntaganda te staan. Die werd immers ook gezocht door het Internationaal Strafhof. Ntaganda voelde de bui hangen en zit nu in de heuvels van Masisi. Samen met steeds meer voormalige CNDP-soldaten die deserteren uit het reguliere Congolese leger. Hij is dus weer rebel, en een rijke, want de afgelopen jaren heeft hij ruim verdiend met de handel in illegaal gedolven grondstoffen.

Het is deze meneer die de Congolezen in Kivu de meeste angst aanjaagt. Maar dat zegt de New Times niet. Die kijkt wel linker uit. Als ze ook maar iets schrijft wat de president onwelgevallig is, dan krijgt ze er ongenadig van langs. En dus wordt bij elk artikel zorgvuldig afgewogen of dit op presidentiële goedkeuring kan rekenen. Datzelfde geldt ook voor foto's. Ik hoorde van een stagiair dat iemand van de foto-redactie op non-actief was gesteld omdat hij een wat minder flatteuze foto van de president had geplaatst. 

Vrijdag 27 april 2012

Slechte berichten uit de Democratische Republiek Congo. Daar hebben Mai-Mai leider Sheka en killer koning Bosco Ntaganda elkaar gevonden. Zo'n driehonderd deserteurs uit het officiële leger van Congo sloten zich bij hen aan. Waar vinden ze elkaar? Natuurlijk daar waar het meeste te halen valt: in Walikale het mijnengebied.

Sheka is geen fijne meneer. Hij is de leider van Mai Mai, een groep rebellen die eigenlijk maar één doel heeft: alle Rwandezen weg uit Oost-Congo. Hij wordt verantwoordelijk gehouden voor een massaverkrachting in Walikale in 2010. Het ging om tenminste 300 vrouwen, 23 mannen, 55 meisjes en 9 jongens afkomstig uit zo'n 13 dorpen. Ze werden verkracht tussen 30 juli en 2 augustus, bijna onder de neus van VN vredesmacht Monusco. De VN schreef er dus een uitgebreid rapport over.

Congo heeft nooit echt werk gemaakt van de arrestatie van Sheka. Hij kon zich dan ook verkiesbaar stellen voor het parlement afgelopen november. Hij werd overigens niet gekozen.

De alliantie tussen Sheka en Ntaganda, gezocht door het Internationaal strafhof voor onder meer voor het inlijven van kindsoldaten, is er een die weinig goeds belooft. Plunderingen, verkrachtingen, moord, gedwongen te werkstellen. Noch het Congolese leger, noch de VN vredesmacht zullen daar ook maar iets tegenover kunnen stellen.

Een eerste voorproefje van de nieuwe wind heeft Walikale al kunnen meemaken: een paar dagen geleden werden twee officieren van het FARDC, het reguliere Congolese leger, in een hinderlaag gelokt en vermoord. Ze hadden als standplaats Walikale. Volgens Monusco is Sheka verantwoordelijk. 

Donderdag 12 april

Paniek in Noord-Kivu

De vrienden in Goma beamen: er is sprake van pure paniek vanwege Bosco Ntaganda. Ik sprak gisteren mijn fixer James over een krakende telefoon. Iedereen houdt de adem in, bang voor wat gaat komen. Veel vertrouwen in president Kabila is er niet. Kabila zei gisteren dat Ntaganda moet worden berecht, in Goma. Daarmee lijkt een einde te komen aan de liefde tussen Ntaganda en Kabila. Met een internationale gemeenschap die schreeuwt om zijn arrestatie is Ntaganda niet langer van nut voor de vrede in Kivu en dus ook niet langer van nut voor Kabila. Het is natuurlijk opmerkelijk dat Ntaganda officieel als generaal in het Congolese leger FARDC kon fungeren, terwijl hij tegelijkertijd een waar schrikbewind uitoefende in Noord en Zuid Kivu. 

Sinds 2006 loopt er al een arrestatiebevel van het Internationale Strafhof in Den Haag. Ntaganda heeft zich onder meer schuldig gemaakt aan het inlijven van kindsoldaten. Dat is wat makkelijker te bewijzen dan verkrachten, plunderen en moorden. Kijk naar Thomas Lubanga Dyllo die een paar weken geleden als eerste door het Strafhof werd veroordeeld vanwege het ronselen van kinderen. Het is deze veroordeling die er waarschijnlijk ook toe heeft geleid dat Kabila zijn positie ten opzichte van Ntaganda moest herzien. Dat hun positie veranderd was door deze veroordeling, beseften ook de voormalige CNDP-officieren in Kivu. Zij deserteerden afgelopen dagen met bosjes tegelijk. 

Het Goma-akkoord van maart 2009 staat op losse schroeven nu Kabila de killerkoning van Kivu laat vallen. In dit akkoord tond dat het het CNDP  verder zou gaan als politieke beweging. Met het akkoord werd ook een begin gemaakt met de integratie van de rebellenmilities van het CNDP. Iedereen weet wat die integratie inhield: een verwisseling van uniformen, niet van macht.  Niet Didier Etumba het hoofd van het Congolese leger, niet de gouverneurs, niet de president, maar het CNDP heeft het in Kivu voor het zeggen. De CNDP soldaten en officieren gaven de bevelen, ook al hadden ze in naam een hogere officier boven zich. Dat weet ieder kind in Kivu. 

President Kabila zegt dat hij het liefste Ntaganda in Goma wil laten berechten. Hij stuurt hem dus niet zonder meer naar Den Haag. Het zal overigens niet makkelijk zijn Ntaganda te arresteren. Het valt te verwachten dat hij zijn huid duur zal verkopen. Het zullen opnieuw de bewoners van Kivu zijn die de prijs betalen. Daarom is James mijn fixer zo bang. Een kat in het nauw maakt rare sprongen en Ntaganda is een reuzenkat.

Woensdag 11 april

De spanning neemt toe in Kivu en met name Goma nadat de ambassadeur van de Verenigde Staten opriep tot de arrestatie van killerkoning Bernard Ntaganda. Sinds de oproep laat Ntaganda luid en duidelijk van zich horen. Zo zorgden 25 jeeps met geüniformeerde mannen voor grote paniek in de straten van Goma. Aan het hoofd van het konvooi: Bosco Ntaganda. Dezelfde Ntaganda bevindt zich sinds 2 weken in Zuid-Masisi iets ten noorden van Goma, op zijn boerderij. Daar zou hij het directe bevel van twee FARDC regimenten (2000 soldaten) hebben overgenomen. Ook deserteren steeds meer voormalige Tutsi-rebellen van het CDNP (de club van Ntaganda) uit het reguliere Congolese leger, waarin ze sinds een jaar of twee officieel waren geïntegreerd.  De onrust zou begonnen zijn in Rutshuru, Noord Kivu. Maar er zijn ook meldingen van ongeregeldheden in Zuid Kivu (Uvira). In mijngebied Walikale is het ook onrustig. Mensen trekken weg uit angst voor soldaten van het voormalige CNDP en Hutu-rebellen van het FDLR. 

Sinds maandag is ook het hoofd van het Congolese leger, Didier Etumba in Goma. (Ooit sliep ik met hem en 200 van zijn manschappen in dezelfde pastorie in Walikale, een ware belevenis…). Etumba gaat jacht maken op de gedeserteerde soldaten. Zij worden gearresteerd en 'geneutraliseerd', zoals Etumba zei. Gisteren arriveerde zowaar ook president Kabila in Goma. hij komt zien wat er aan de hand is. Ook de baas van de VN-vredesmacht Robert Meece is in Goma. Hij vindt dat er alles aan gedaan moet worden om Ntaganda voor het Haagse internationaal Strafhof te brengen. Redelijk hypocriet van Meece. Hij gedoogt sinds de arrestatie van Nkunda (de voorganger van Ntaganda als leider van het CNDP)  het leiderschap van Ntaganda en maakt zelfs gebruik van hem in de jacht op leden van het FDLR. Monusco steekt over het algemeen geen vinger uit. Onder hun neus worden vrouwen verkracht en dorpen geplunderd.

Ik ga maar eens even informeren bij mijn vrienden in Goma hoe het er aan toe gaat.

15 maart 2012

Bang voor het Internationale Strafhof?

Ik vertel niks nieuws, maar kan er niet omheen: gisteren werd voor de eerste keer iemand veroordeeld door het Internationale Strafhof. De Congolese krijgsheer Thomas Lubanga Dyilo was de leider van de politieke en gewapende arm van het UPC en als zodanig verantwoordelijk voor het ronselen van kinderen, een oorlogsmisdaad vinden de rechters. De aanklacht is bewust beperkt gehouden door hoofdaanklager Luis Moreno-Ocampo, om de kans van slagen van deze allereerste zaak zo groot mogelijk te maken. Dat is dus gelukt. Lubanga verkrachtte ook vrouwen. Ook dat achten de rechters bewezen. Dat is dus dubbel mooi: eindelijk staat vast dat het ronselen van kinderen onder de 15 jaar een misdaad is. 

Het wordt dus hoog tijd dat collega-krijgsheren ook voor het strafhof komen. Zoals onze goede vriend Bosco Ntaganda die in Kivu een waar schrikbewind voert. Hij was ooit de rechterhand van Lubanga. Er loopt een arrestatiebevel van het Strafhof voor Ntaganda, maar de Congolese regering en VN-vredesmacht Monusco zullen geen vinger uitsteken om Ntaganda te arresteren. Hij doet goede diensten als 'postiljon d'amour' tussen president Kabila (Congo) en president kagame (Rwanda) en volgens Monusco zorgt hij voor stabiliteit in de regio. Ntaganda is samen met zijn rebellenclub CNDP officieel lid van het Congolese leger. ook Ntaganda wordt er van beschuldigd kindsoldaten te hebben geronseld.

Hoewel critici zeggen dat het Internationaal Strafhof een hond is zonder tanden, zijn de krijgsheren wel degelijk bang voor dit instituut. Ze willen niet naar Den Haag! Dus alsjeblieft niet opheffen! 

Wie er ook zit, is de voormalige president van Ivoorkust, Laurent Gbagbo. Waarom hij er wel zit en niet de huidige president Alassane Ouattara moet u maar aan de Fransen vragen: De Groene Amsterdammer