De Zaak Jean Claude I

Vrijdag 31 maart 2017

Update Jean Claude Iyamuremye en Jean Baptiste Mugimba: de monitorraporten zijn gisteren naar de Tweede Kamer gestuurd. Niets aan de hand zo is de eerste conclusie. Gevangen zitten en voorbereiding processen verloopt volgens de regels. Dit lijkt haaks te staan op geluiden die ik van betrouwbare bronnen hoorde. Volgende week krijg ik van het ministerie van Justitie, in antwoord op mijn Wob-verzoek een dik pakket met correspondentie over de monitorende instantie en de rapporten. Ik hou jullie op de hoogte.

20 februari 2017

Laatste nieuws Iyamuremye en Mugimba

Volgens zeggen zijn beiden overgeplaatst van de gevangenis in Kigali naar de gevangenis in Nyanza: de Mpanga gevangenis. Het internationale deel van deze gevangenis kwam mede tot stand met Nederlandse financiële hulp. Het is wel te hopen dat zij inderdaad in het internationale deel zitten, want in het gewone deel is het afzien. De sanitaire voorzieningen zijn minimaal, je hebt geen enkele privacy en wie geen hulp van buiten heeft, lijdt honger. Ik was er twee jaar geleden, voordat een deel van de gevangenis door brand werd verwoest. Ik weet dus niet hoe het complex er vandaag de dag bij staat.

Februari 2017

Uitgeleverd aan Rwanda

Over de wederwaardigheden van Jean Claude Iyamuremye en Jean Baptiste Mugimba komt niet veel naar buiten. Ik ga er maar van uit dat geen bericht, goed bericht betekent. Inmiddels kreeg ik van het ministerie van Veiligheid en Justitie een aantal antwoorden op mijn vragen rond het monitoren van hun proces.

De monitoren wordt uitgevoerd door de International Commission of Jurists in Kenia. Het ministerie is opdrachtgever. Gekozen werd voor het ICJ omdat de organisatie al processen volgt van andere genocide-beschuldigden in Rwanda. Dat doet ze voor de opvolger van het Rwandatribunaal, het MICT. Volgens Justitie heeft ICJ bewezen in staat te zijn dergelijke processen te monitoren. Deze maand wordt het eerste rapport verwacht. Het ministerie maakt de rapporten openbaar en het eerste rapport zal ook naar de Tweede Kamer worden gestuurd. Als blijkt dat processen niet goed gaan dan worden passende diplomatieke maatregelen worden genomen. Wat die maatregelen behelpen, zegt het ministerie niet.

Afgelopen zomer oordeelde de rechter dat Iyamuremye en Mugimba konden worden uitgeleverd aan Rwanda. De rechter adviseerde wel beide zaken te monitoren en de rapporten openbaar te maken. Zeker ook met het oog op toekomstige uitleveringszaken. Dat laatste dreunt nog steeds onheilspellend door: hoeveel uitleveringszaken heeft het ministerie op haar bureau liggen?

Monitoren gebeurt in het kader van artikel 6 van het Europees Verdrag van de rechten van de Mens (EVRM). Dit artikel beschermt het recht op een eerlijk proces.

Veel vragen heeft het ministerie nog niet beantwoord. Zo ben ik benieuwd naar de rol van de Nederlandse ambassade in Kigali en vind ik het belangrijk dat er inzage komt in het contract met het ICJ.De beantwoording van de resterende vragen kan echter op zich laten wachten. Er was een Wob voor nodig om het ministerie te bewegen een tipje van de sluier op te lichten.

Dinsdag 29 november 2016

Volgens de familie van Jean Claude Iyamuremye besloot de rechter dat hij in hechtenis moest blijven voor de komende dertig dagen, zodat het openbaar ministerie verder onderzoek kon doen. Het OM kwam met geen enkele ooggetuige, toch negeerde de rechter het verzoek van de advocaat om Iyamuremye vrij te laten voor onderzoek. Volgens de familie wordt Iyamuremye inmiddels stevig ondervraagd, maar ziet hij zijn advocaat nauwelijks. Natuurlijk doen er allerlei geruchten de ronde over het omkopen of onder druk zetten van getuigen door het openbaar ministerie -het is helaas praktijk in Rwanda- maar feiten ontbreken nog.

Zeer bezwaarlijk: volgens de familie is de procedure rondom het kiezen van advocaten maar deels uitgelegd. Als er een nieuwe advocaat wordt gekozen, dan betaalt niet de staat, maar zijn de kosten voor de familie, zo kregen ze te horen. Vraag is natuurlijk of dit inderdaad zo is. In de uitspraak van het Hof staat immers: ‘Zo is thans duidelijkheid over het voor gefinancierde rechtsbijstand beschikbare honorarium, is de bepaling dat advocaten de regering niet mogen bekritiseren uit het contract met RBA verwijderd en is inmiddels ook budget voor onderzoek beschikbaar gekomen, evenals een lijst van 68 advocaten die voor de verdediging van verdachten van genocide beschikbaar zijn op basis van gefinancierde rechtshulp.'

Echter volgens Witteveen is het vaste honorarium voor de advocaten volstrekt onvoldoende om een dergelijk complexe procedure te volgen en zijn de meeste advocaten van de lijst, niet van voldoende kwaliteit voor een genocide-proces onder transfer-las.

24 november 2016

Volgens de familie van Iyamuremye, hebben tweets van de Rwandese minister van Justitie Johnston Busingye veel impact gehad in de rechtszaal. Hij twitterde 'dat elke advocaat natuurlijk tijd zou zoeken, in plaats van zich te haasten naar een onvoorbereide verdediging. Ook twitterde hij: ‘Wat ik lees, is dat Iyamuremyes advocaat Nsanzimfura tijd vroeg om zijn client voor te kunnen bereiden.’ Het lijkt hoopvol, maar ik vind het ook een beetje angstig dat tweets van de minister een impact kunnen hebben in de rechtszaal. Wat als hij precies het tegenovergestelde had geschreven?

Ook weer volgens de familie van Iyamuremye heeft zijn advocaat gevraagd of hij dertig dagen buiten de gevangenis kan doorbrengen om getuigen te zoeken. De officier van Justitie deed precies het omgekeerde: hij vroeg om dertig dagen detentie zolang het onderzoek loopt.

De advocaat van Iyamuremye zei tegen de rechter dat het openbaar ministerie geen enkele ooggetuige heeft, maar alleen getuigen die alles 'van horen zeggen’ hebben. Zowel Iyamuremye als Mugimba ontkennen.

Bij Mugimba lijkt het erop dat zijn lidmaatschap van de CDR weer een rol gaat spelen, waar de Nederlandse rechter lidmaatschap van een politieke partij niet opportuun achtte. Dit ligt in de lijn der verwachting: in Rwanda worden het lidmaatschap van CDR en ook de MDNR wel degelijk van groot belang geacht.

Volgens het Nederlandse ministerie van Justitie wordt het monitoren van de zaken gedaan door het IJC (International Commission of Jurist) in Kenia. Zij waren bij de aankomst in Rwanda van Iyamuremye en Mugimba en waren ook bij de zittingen afgelopen maandag en dinsdag. Wat betreft de keuzevrijheid van de advocaten: ze kregen aan het begin van de procedure een advocaat toegewezen, maar zijn vrij om een andere te kiezen.

Volgens het Nederlandse ministerie vroegen de advocaten om uitstel en kregen ze een dag. Dat is in op dit moment niet zorgwekkend zegt het ministerie. De hele procedure neemt verschillende jaren in beslag, er is dus gelegenheid voor nieuwe advocaten om zich in te lezen, aldus het ministerie.

Mugimba en Iyamuremye kunnen dus nog jaren vastzitten ……

23 november 2016

Gisteren was er een pro-forma zitting. Volgens de New Times wordt Mugimba beschuldigd van genocide, medeplichtigheid aan genocide, samenzweren tot genocide, moord, uitroeiing, misdaden tegen de menselijkheid en het aanzetten tot genocide. Iyamuremye kreeg dezelfde beschuldigingen te horen, behalve de laatste: aanzetten tot genocide. Ook volgens de New Times was er een waarnemer van de Nederlandse overheid.

De Rwandese minister van Justitie twitterde gisteren dat er natuurlijk alle tijd genomen moest worden voor voorbereiding. Hij schreef dat de advocaat van Iyamuremye om meer tijd had gevraagd. Toen ik terug twitterde dat het volgens mij om een enkele dag extra ging, bleef het stil. Ik heb inmiddels vragen gestuurd aan het ministerie van Justitie over de monitoring want het schijnt lang niet duidelijk te zijn hoe dat wordt georganiseerd.

Gisteren hadden de familie en de steungroep van Iyamuremye een gesprek met Tweede Kamerlid Joel Voordewind (CU). Ze zijn bang voor het komende proces, ook al omdat de advocaat geen contact met hen wil hebben. Daarnaast kwam onder meer het monitoren aan de orde: wie is verantwoordelijk voor wat? Verder wordt er aangedrongen op het sturen van een Nederlandse advocaat ter versteviging van de Rwandese verdediging.

Over de situatie van Jean Baptiste Mugimba is minder bekend. De familie heeft nog geen contact kunnen leggen.

22 november 2016

Kreeg gisteren en vandaag berichten van de familie van Iyamuremye. Het maakt duidelijk hoe het justitieel systeem, waarvan de Nederlandse rechters en de minister van Justitie vinden dat het betrouwbaar is, er in de praktijk uitziet. Gisteren zou Iyamuremye voor de rechter moeten verschijnen. Een dossier had hij nog niet, maar de advocaat vond het de gewoonste zaak van de wereld naar de zitting te gaan zonder dossier en voorbereiding. De familie klaagde bij de advocaat. Het dossier moest komen én er moest meer tijd komen.

De zitting werd inderdaad verdaagd. Iyamuremye kreeg zowaar een enkele dag extra om zich voor te bereiden en dat voor een loodzware genocide zaak! De zitting is nu dus vandaag om 14.00 uur. Kigali-tijd.

De advocaat van Iyamuremye - hij heeft de advocaat niet zelf kunnen kiezen, maar kreeg hem toegewezen- wil dat de zitting vandaag doorgaat, hoewel er van voorbereiding geen sprake is. Hij wil niet praten met de familie. Hij zei alleen dat de zitting moest doorgaan omdat ‘er bijna geen tijd meer was - time was running out’.

Zo worden tot nu toe alle waarschuwingen in de rapporten van Witteveen bewaarheid.

Zondag 13 november 2016

Tentoongesteld door Rwanda

Jean Claude Iyamuremye en Jean Baptiste Mugimba zijn gearriveerd in Kigali. En dat zullen we weten ook. Van de aankomst op het vliegveld an Kigali werden uitgebreid foto’s gemaakt en er werd zelfs gefilmd. Dit kan alleen met toestemming van de Rwandese autoriteiten zijn gebeurd, want normaal gesproken is filmen en fotograferen op het vliegveld streng verboden, net als in de voor het publiek afgesloten ruimten.

Zo gaat Rwanda dus met mensen om die van genocide worden beschuldigd. Ze worden tentoongesteld met nog net niet het bordje ‘schuldig’ om hun nek. Waar Nederland niemand meer toeliet bij Mugimba en Iyamuremye, zetten de Rwandese autoriteiten de deur wagenwijd open voor fotografen en cameramensen.

Dit is wat Martin Witteveen bedoelt als hij zegt dat deze mensen in Rwanda geen schijn van kans hebben. Dat een veroordeling onontkoombaar is. Met deze eerste beelden is de trend gezet.

Natuurlijk moet minister Ard van der Steur verhaal gaan halen bij zijn Rwandese collega. Dat dit *&%$#(*& niet volgens afspraak is.

Maar dat wisten we toch? Dat als puntje bij paaltje komt, Rwanda afspraken kalmpjesweg aan haar laars lapt. En dus hoop ik dat de Tweede Kamer, met CU-kamerlid Joel Voordewind verhaal gaat halen bij de minister en hem op het matje roept.

Laat zoveel mogelijk mensen deze beelden naar de minister sturen, zodat hij voorlopig slecht slaapt in zijn kasteelbed.

Dat gaat het makkelijkst via twitter: @ArdvanderSteur, via linked in: https://nl.linkedin.com/in/ardvandersteur, of via zijn secretariaat: secretariaat.vandersteur@tweedekamer.nl.

Zaterdag 12 november 2016, 08.00 uur

Uitlevering is een feit

Op het moment dat ik deze woorden tik, zitten Jean Claude Iyamuremye en Jean Baptiste Mugimba in een busje op weg naar Schiphol. Daar staan de Rwandezen al te wachten. Ze gaan mee met een speciale vlucht. Ze worden dus niet -zoals meestal- overgedragen op het vliegveld van het ontvangende land, maar worden op Nederlandse bodem uitgeleverd.

De minister van Veiligheid en Justitie, Ard van der Steur, heeft niet willen buigen. De minister heeft niet de Tweede Kamer willen horen die in meerderheid tegen uitlevering is. De minister heeft niet willen luisteren naar Amnesty International die gisteren nog een brief aan hem schreef waarin ze vroegen niet tot uitlevering over te gaan. De minister heeft niet willen luisteren naar een aantal kerken.

Gisteren ondernamen de advocaten een laatste wanhoopsoffensief. Toen duidelijk werd dat de minister niet zou luisteren naar de Tweede Kamer besloten ze tot een kort geding. Dat diende gistermiddag om vijf uur. Maar de rechter was aan handen en voeten gebonden. Het Hof had in juni geoordeeld dat Iyamuremye en Mugimba konden worden uitgeleverd en hij kon zich niet mengen in de politieke kwestie tussen minister en Tweede Kamer. Ook deze rechter kon de uitlevering niet tegenhouden.

Gisteravond werd nog een laatste beroep op minister Ard van der Steur gedaan, zonder succes. En dus worden er nu twee mannen uitgeleverd waarvan bij voorbaat vast staat dat ze ‘geen schijn van kans hebben in Rwanda’ aldus Rwanda-expert Martin Witteveen.

Ik hoop dat iedereen die bij deze zaak betrokken was, zich de volgende woorden van Witteveen zal blijven herinneren. ‘Ik heb lang geaarzeld voor ik de openbaarheid zocht. ik wist dat er veel tegenwerking zou komen. Maar ik wilde niet op mijn geweten hebben dat mensen in Rwanda iets zou overkomen, omdat ik zweeg.'

Vrijdag 11 november 2016

Gaat de uitlevering op het laatste nippertje toch niet door?

Vanochtend ontstond een kamermeerderheid die tegen uitlevering is van Iyamuremye en Mugimba. Het betekent dat er nu aanvullende kamervragen worden gesteld aan de minister van Justitie Ard van der Steur. Ondertekenaars van deze vragen zijn initiatiefnemer CU met PvdA, D66, PvdD, SP, GL en SGP. Ze vragen of de minister de uitlevering wil uitstellen tot hij hun vragen heeft beantwoordt.

Belangrijkste vraag: hoe komt het dat Witteveen niet door het Openbaar Ministerie of het ministerie van Justitie is gehoord. De ondertekenaars vinden dat eerst Witteveen gehoord moet worden, voordat uitlevering plaatsvindt. Witteveen is immers de enige ter wereld die een jaar lang een blik in de Rwandese justitie-keuken mocht werpen.

Hoe het nu verder gaat is nog onzeker. Misschien wordt een kort geding aangevraagd, misschien reageert de minister heel snel.

Donderdag 10 november 2016

Rwanda: facade rechtsstaat

Niet uitleveren, is het stellige advies van Rwanda expert Martin Witteveen aan de Tweede Kamer. Iemand die wordt beschuldigd van genocide en die wordt uitgeleverd heeft geen enkele kans op vrijspraak, dat is in Rwanda onmogelijk. Witteveen gaf zijn advies tijdens een rondetafelgesprek, georganiseerd door CU-lid Joel Voordewind.

De tijd dringt: zaterdagochtend aanstaande zullen Jean Claude Iyamuremye en Jean Baptiste Mugimba op het vliegtuig worden gezet naar Rwanda. De minister is niet van plan hen hier in Nederland te berechten, zo staat te lezen in zijn antwoorden op vragen van Voordewind. Juridisch zijn alle mogelijkheden uitgeput, de Tweede Kamer zou uitlevering kunnen verhinderen.

Daarom was er -op de valreep- vanochtend een gesprek tussen Martin Witteveen en de Tweede Kamercommissie Veiligheid en Justitie. Witteveen legde heel helder uit waarom naar zijn mening de twee genocide-verdachten niet aan Rwanda kunnen worden uitgeleverd. ‘Rwanda is een facaderechtsstaat. Het lijkt alsof de internationale standaard geldt, maar de werkelijkheid is anders.’ Witteveen zegt ook: ‘Rwanda is geen normaal land.’

Witteveen wees op de antwoorden van minister Ard van der Steur (zie blogbijdrage hieronder): ‘Die zijn redelijk standaard en ik begrijp de reactie van de minister wel. Maar hij gaat voorbij aan de context. Er is in Rwanda een papieren juridische werkelijkheid, een façade, waardoor het lijkt alsof aan alle normen wordt voldaan.Maar dat is niet zo. De werkelijkheid is een andere dan de puur juridische werkelijkheid van onze minister.’ Volgens Witteveen hebben mensen die van genocide worden beschuldigd geen enkele kans op vrijspraak.Hun veroordeling staat vast. En dat komt omdat er rond de genocide in Rwanda voor het regime maar één waarheid is: alle Hutu’s zijn schuldig, tenzij … Dit bepaalt de sfeer in het land en dat bepaalt ook de sfeer in de rechtbank. Er is geen ruimte voor andere gedachten. En in dit denken zit geen enkele ontwikkeling. Het is bevroren.’

In zijn rapporten schreef Witteveen al uitgebreid over het ontbreken van gekwalificeerde advocaten. Er is nu een lijst van advocaten die mogen werken voor mensen die van genocide worden beschuldigd. ‘Maar de advocaten op die lijst zijn van onvoldoende kwaliteit’, aldus Witteveen. Ook de rechters zijn niet altijd even competent. Zo was Witteveen bij alle getuigenverhoren aanwezig in het proces tegen Bandora. Toen hij het (Engelstalige) vonnis las was hij verbijsterd. ‘De rechter trok conclusies die nergens op waren gebaseerd. Het vonnis verzandde in chaos. Bandora werd veroordeeld terwijl er geen bewijs tegen hem was.’

Ook vertelt hij dat in Rwanda de genocidezaken als relatief simpel worden beschouwd. ‘Als winkeldiefstal en dat terwijl het de meest complexe zaken zijn die ik heb meegemaakt.’ Witteveen heeft veel ervaring, zo was hij vijf jaar rechter commissaris die onderzoek deed naar genocidezaken in Rwanda van onder meer Yvonne Basebeya. Witteveen werkte nauw samen met de Genocide Fugetive Tracking Unit. ‘Dan ging een team twee weken het veld in en kwamen ze terug met zo’n tien tot vijftien korte getuigenverklaringen en daar werd dan de beschuldiging op gebaseerd.

Het komt er nu op aan of de commissieleden het advies van Witteveen overnemen. Opmerkelijk is wel dat zowel het Openbaar Ministerie als het ministerie van Justitie nooit met Witteveen hebben gesproken. En dat terwijl hij zo ongeveer de enige is in de hele wereld die een uniek kijkje kreeg in de keuken van de Rwandese rechtspraak en dan met name in de genocidezaken.

Als er een Kamermeerderheid te vinden is dan stelt Joel Voordewind aanvullende kamervragen aan de minister. En dat is dan weer aanleiding voor de advocaten van Iyamuremye en Mugimba om een kort geding aan te spannen.

Lukt dit niet, dan worden ze aanstaande zaterdag op het vliegveld gezet.

Zie ook: https://www.vn.nl/laatste-kans-rwandese-genocideverdachten/

Woensdag 3 november 2016

Slecht nieuws voor Iyamuremye en Mugimba en voormalig hoofdaanklager beschuldigt Kagame van fikse tegenwerking

Minister Ard van der Steur vindt dat er helemaal geen beletsels zijn om Jean Claude Iyamuremye en Jean Baptiste Mugimba terug te sturen naar Rwanda. De rechter heeft gesproken en die vindt dat beide heren een eerlik proces wacht in Rwanda en een goede behandeling in de gevangenis. Van der Steur is niet van plan af te wijken van dit oordeel, zo schrijf hij in antwoord op kamervragen van CU-kamerlid Joel Voordewind..

Het betekent dat Iyamuremye en Mugimba elk moment op het vliegtuig gezet kunnen worden. De advocaten schreven op hun beurt een dringende brief aan de Tweede Kamercommissie die Rwanda in haar portefeuille heeft: In Rwanda wacht hen geen eerlijk proces dus laat hen in Nederland berecht worden. Ze dringen aan op een hoorzitting waarbij Martin Witteveen zijn verhaal kan doen. Witteveen is immers de enige die van heel dichtbij een kijkje in de Rwandese justitieel keuken heeft gekregen. “Hij heeft met eigen ogen gezien dat advocaten geen enkele positie hebben in Rwanda en geen verdediging kunnen voeren’, aldus de advocaten in de brief.Zij wijzen op de merkwaardige houding van de minister die liever vertrouwt op de autoriteiten van Rwanda dan op de eigen ervaren specialist Witteveen.

Op dit moment wordt gekeken of een hoorzitting mogelijk is. Als deze er komt, dan zal dat waarschijnlijk op 10 november aanstaande zijn.

Opmerkelijk is ook het interview in de Canadese krant Globe and Mail met voormalig hoofdaanklager van het Rwanda-tribunaal Louise Ardour. In het artikel zegt ze dat het tribunaal flink werd tegengewerkt door president Kagame als bepaalde onderzoeken hem niet aanstonden. Nu wisten we dat natuurlijk wel, maar het is fijn als het bevestigd wordt door een betrouwbare bron als de voormalig hoofdaanklager. Ardour waarschuwde haar opvolgster Carla del Ponte dat ze maar beter bepaalde onderzoeken buiten Rwanda kon houden, als ze geen risico wilde nemen.

We weten dat Carla del Ponte uiteindelijk door de VS van het ICTR werd verwijderd toen ze de rol van de FPR en Kagame wilde onderzoeken. In een artikel van Peter Erlinder (die zelf uit Rwanda werd gejaagd toen hij Victoire Ingabire wilde verdedigen) staat overigens wel iets pikants.

Hij beschuldigt Ardour ervan, toen ze nog hoofdaanklager was, een rapport (The Hourigan report) te hebben verdonkeremaand, waarin staat dat president Kagame betrokken was bij het neerhalen van het vliegtuig op 6 april 1994. Daarin zaten de Rwandese en Burundese president en dit is het startsein van de genocide. In het recente artikel met de Globe and Mail zegt Ardour dat ze in het bezit is van twee documenten waaruit de betrokkenheid blijkt van de Rwandese president.

Oh ja, en over twee weken vlieg ik naar Oost-Congo. Kijken waar de stemhokjes hadden moeten staan.

Zondag 25 september 2016

Weer een stap in de goede richting:

KAMERMEERDERHEID TEGEN UITLEVERING NAAR RWANDA

Lang uit de lucht geweest; zit in Benin, en pas sinds gisteren een echte internet verbinding. Daarover in een volgend blog meer. Nu eerst het hele mooie nieuws.

De Tweede Kamer vindt dat Jean Claude Iyamuremye en Jean Baptiste Mugimba niet kunnen worden uitgeleverd aan Rwanda. Ze vindt dat de twee genocide-verdachten in Nederland moeten worden berecht.

Het zijn met name de kritische rapporten van Martin Witteveen die voor deze omslag hebben gezorgd. Hij vond, na van heel dichtbij het Rwandese juridische systeem te hebben meegemaakt, dat verdachten van genocide niet kunnen rekenen op een adequate verdediging. Daarmee is een eerlijk proces niet mogelijk.

Ook het laatste ambtsbericht droeg bij aan de kritische houding van de Tweede Kamer. Daarin staat dat justitie niet onafhankelijk van het regime en invloedrijke zakenmensen kan opereren.

Verschillende partijen (een Kamermeerderheid) hebben vragen gesteld aan de staatssecretaris van Veiligheid en Justitie en de minister van Buitenlandse Zaken. Ze vragen onder meer om de uitlevering van Iyamuremye en Mugimba op te schorten en hen in Nederland te berechten.

De minister en staatssecretaris moet de vragen binnen drie weken beantwoorden, maar de minister kan opschorting van de uitlevering weigeren. Het is dus niet zo, dat uitlevering helemaal van de baan is.

Het blijft allemaal spannend. Want hoe staan Buitenlandse Zaken en Justitie in dit alles? Buitenlandse Zaken schreef immers een redelijk kritisch ambtsbericht over mensenrechten en justitie in Rwanda. Terwijl de minister van Justitie vasthoudt aan uitlevering, zo schreef hij in een brief van 23 augustus naar verschillende mensen die bij hem hadden aangedrongen op een proces in Nederland:

‘In onderhavige zaak heeft de rechtbank mij geadviseerd om uitlevering toe te staan, mits de processen van beide heren na uitlevering in Rwanda zullen worden gemonitord op artikel 6 EVRM. Ik heb dit advies overgenomen … ‘

Geen spoor van twijfel hier te bekennen.

De minister van Justitie Ard van der Steur heeft nauwelijks nog krediet en zal niet meer als minister terugkomen, terwijl Bert Koenders van Buitenlandse Zaken zich als een ervaren aal door buitenlandse politieke mijnenvelden beweegt. Ard van der Steur heeft niets meer te verliezen; hij kan de uitleveringen gewoon door laten gaan. Hij is ook degene die beslist, niet de minister van Buitenlandse Zaken.

Het is natuurlijk ook gewoon een kwestie van geld. Procederen in Nederland kost enorm veel geld en tijd. Nederland heeft (onder meer) daarom altijd geroepen dat de processen in het land van herkomst moeten plaatsvinden.

Het zou natuurlijk een regelrechte schande zijn als Van der Steur alsnog besluit om tot uitlevering over te gaan. De mensen die er echt verstand van hebben, zijn ervan overtuigd dat een eerlijke verdediging niet mogelijk is. Je kan nog zoveel monitoren als je wilt, daarin kun je geen verandering brengen.

Van der Steur, kom uit je kasteel, laat vandaag dat glas bourgogne staan en betreedt heel even de echte wereld. Lees gewoon nog even goed de rapporten door van Martin Witteveen en het ambtsbericht van de collega van Buitenlandse Zaken. Leg Amnesty en Human Rights Watch maar even op een andere stapel. Zij hebben ook gelijk, maar zij hebben als het om Rwanda gaat, allang geen stem meer die aankomt bij de Nederlandse politiek en de Nederlandse rechters.

Maandag 18 juli 2016

Nog steeds dreunt het na: van het Haagse Gerechtshof mogen Jean Claude Iyamuremye en Jean Baptiste Mugimba naar Rwanda worden gestuurd om daar terecht te staan voor genocide. Dat betekent dat ze in feite elk moment op het vliegtuig gezet kunnen worden.

De advocaten gingen naar het Europese Hof voor de Rechten van de Mens om uitstel te vragen van de uitlevering, maar kregen nul op het rekest. De verwachting is dat een beroep bij dit Hof weinig kans van slagen heeft, omdat het Hof al in 2011 besliste dat verdachten van genocide kunnen worden teruggestuurd naar Rwanda. Zij behandelden de zaak van Ahurogeze versus Zweden.Ahurogeze werd ervan beschuldigd als Interahamwe leider te hebben gemoord tijdens de genocide. Hij kreeg asiel in Denemarken (2001),maar werd door Zweden gearresteerd toen hij in Stockholm arriveerde (2008). Hij stond namelijk op de Interpollijst. Een maand na zijn arrestatie stuurde Rwanda een officieel uitleveringsverzoek.

Het Hof oordeelde in 2011 dat er geen sprake was van slechte detentie omstandigheden, noch van een kwalitiatief onvoldoende rechtssysteem. Het Europese Hof baseerde zich daarbij vooral op weer een andere zaak; namelijk die van Uwinkindi. Zijn dossier was het eerste dat door het Rwanda tribunaal naar Rwanda werd gestuurd. Het Tribunaal vond Rwanda ver genoeg om zelf de verdachten van genocide te berechten.

In feite zal het Hof niet snel uitlevering verhinderen. Eigenlijk alleen als iemand de doodstraf kan verwachten in het land waarnaar wordt uitgeleverd. De Europese rechters waren in 2011 zeer te spreken over recente ontwikkelingen in de Rwandese rechtssysteem.

Bij nalezing van een en ander kwam ik terecht bij een document over jurisprudentie van het Europese Hof wat betreft behandelde Nederlandse zaken in het jaar 2011. Daarin komt ook de zaak van Ahurogeze versus Zweden ter sprake. Maar wat heeft deze zaak nu met Nederland te maken? Het is immers Ahurogeze versus Zweden. En de man kreeg asiel van Denemarken, niet van Nederland.

Zoals we inmiddels weten, heeft Nederland veel tijd en geld gestoken in de verbetering van het Rwandese rechtssysteem. Nederland vond het blijkbaar ook haar taak in deze zaak van Ahurogeze, om een pro Rwanda verklaring af te leggen. Ik citeer nu uit het stuk Jurisprudentie 2011 Europees Hof voor de Rechten van de Mens

“… op het feit dat zich ook in Nederland verdachten van de Rwandese genocide bevinden, dat het van groot belang is dat deze personen – die zich schuldig hebben gemaakt aan de meest grove mensenrechtenschendingen - voor de rechter gebracht worden en dat dit bij voorkeur in Rwanda zelf dient te geschieden. Daarnaast heeft Nederland benadrukt dat Rwanda de laatste jaren grote vooruitgang heeft geboekt met betrekking tot de ontwikkeling van de rechtsstaat – zowel qua wetgeving als in de praktijk - en is gewezen op de inspanningen dienaangaande van het Nederlands justitieel apparaat sedert 2006, de positieve ervaringen in de samenwerking met de Rwandese autoriteiten en het feit dat de gevangenis waarin klager zou worden gedetineerd aan internationale maatstaven voldoet en ook gebruikt wordt door het Speciale Hof voor Sierra Leone."

Let op de vet getypte regel: hoewel degenen die worden beschuldigd van genocide, zich daarvoor nog nooit hebben moeten of kunnen verantwoorden voor een rechter, vindt Nederland ze al schuldig.

Het is typerend voor de manier waarop Nederland omgaat met de Rwandezen die van genocide worden beschuldigd. Wat Nederland betreft lijkt de rechtszaak een formaliteit, de mensen worden al bij voorbaat schuldig verklaard. Nederland klopt zichzelf en passant ook nog eens op de borst door de wijzen op haar inspanningen sinds 2006 en de positieve ervaringen met Rwanda.

Het zijn spannende dagen voor de Rwandezen in Nederland die kunnen worden uitgezet, omdat ze door de Nederlandse IND worden beschuldigd van genocide. Velen onder hen hebben geen dossier in Rwanda. Het zijn spannende dagen want telkens weer blijkt dat zij van de Nederlandse rechters, noch de Nederlandse regering, noch van Nederlandse ambtenaren, noch de Nederlandse politici ook maar enig begrip kunnen verwachten. Niemand wil geassocieerd worden met potentiële massamoordenaars. Laat Rwanda het maar uitzoeken is het devies. Dat ze in Rwanda een gevaarlijke toekomst tegemoet gaan, is ‘jammer maar helaas…'.

Dinsdag 5 juli 2016

Van Haags Gerechtshof kunnen Iyamuremye en Mugimba worden uitgeleverd

Vandaag om 10.00 uur kwam de schriftelijke uitspraak in de zaken van Jean Claude Iyameremye en Jean Baptiste Mugimba. Het beroep van de staat werd op alle punten toegewezen door de rechter: Iyamuremye en Mugimba kunnen een eerlijk proces tegemoet zien in Rwanda is de conclusie. Er is geen reden om aan te nemen dat de kwaliteit van alle Rwandese advocaten te wensen overlaat om dergelijke processen te voeren. Daarnaast geeft Rwanda voldoende garanties voor een eerlijke rechtsgang, aldus het Gerechtshof Den Haag.

De rapporten van Martin Witteveen werden door de rechters zo ongeveer met de grond gelijk gemaakt; de conclusies van James Alguin die een rapport schreef voor de Staat werden zo ongeveer in zijn geheel overgenomen. Zo vindt het Gerechtshof dat de advocaten de afgelopen tijd voldoende internationale steun ontvingen en zien zij geen bewijs in de stelling dat deze steun bij de verkeerde mensen terechtkwam, zoals Witteveen schreef. Het Gerechtshof zegt niet te kunnen beoordelen of het advocaten honorarium onvoldoende is in dergelijke complexe zaken, zoals de advocaten van Iyamuremye en Mugimba aanvoerden. Ook zal er geld zijn voor onderzoek, aldus het Gerechtshof. In twee zaken is al budget toegewezen.

Het gerechtshof gaat volledig voorbij aan de conclusies van de advocaten dat er op papier van alles goed is geregeld, maar dat de praktijk iets heel anders uitwijst.

Deze uitspraak is natuurlijk zeer teleurstellend. Niet alleen voor de familie en vrienden van Iyamuremye en Mugimba, maar ook voor de Rwandezen in ons land die dreigen te worden uitgezet omdat ze door de Immigratiedienst van genocide worden beschuldigd en voor Rwandezen die in andere landen processen voeren om uitlevering te voorkomen.

De advocaten van Iyamuremye en Mugimba stappen nu naar het Europese Hof voor de Rechten van de Mens. Daar vragen ze allereerst om een interim maatregel, zodat beide mannen niet direct op het vliegtuig gezet kunnen worden. Het Europese Hof beslist hierover binnen een paar dagen Als ze de vraag afwijzen, kunnen beide mannen direct worden uitgeleverd. Het kan zijn dat ze dan al volgende week naar Rwanda gaan.

Hier is de uitspraak.

Dinsdag 7 juni 2016

Het beroep gisteren van Iyamuremye en Mugimba mondde uit in een rapporten en memo-polemiek tussen James Arguin (hoofdaanklager Rwandatribunaal) en Martin Witteveen (voormalig adviseur van de Genocide Fugitive Tracking unit in Kigali). Waarbij het rapport van Arguin werd gebruikt door De Staat om aan te tonen dat Iyamuremye en Mugimba teruggestuurd kunnen worden naar Rwanda omdat hen daar een rechtmatig proces wacht en waarbij de rapporten van Witteveen door de verdediging werden geciteerd om aan te tonen dat Rwanda op dit moment niet in staat is tot een eerlijk proces vanwege gebrekkige verdedigingsmogelijkheden.

Er gebeurden vreemde zaken gisteren in de rechtszaal. Daarover zal ik vanavond meer opschrijven, heb er nu geen tijd voor. In ieder geval hebben de rechters dubbel zo veel tijd nodig om tot een beslissing te komen. In plaats van de gebruikelijke twee weken komt de uitspraak op 5 juli.

Maandag 6 juni beroep Iyamuremye en Mugimba

Volgende week maandag 6 juni om half twee dient in Den Haag het hoger beroep in de uitleveringszaken van Jean Claude Iyamuremye en Jean Baptiste Mugimba. Vorig najaar vond de rechter dat beiden niet konden worden uitgeleverd aan Rwanda tenzij er aan bepaalde voorwaarden was voldaan. De staat ging tegen deze beslissing in beroep; dat vindt dus volgende week plaats.

De rechter vond dat er onvoldoende zekerheid was of de verdachten wel adequaat zouden worden bijgestaan door capabele advocaten. Ook was er geen garantie voor gedegen onderzoek. De rechter kwam tot zijn oordeel mede op basis van een rapport van Martin Witteveen. Deze adviseerde een jaar lang de Genocide Fugitive Tracking Unit, de organisatie in Rwanda die zich bezighoudt met mogelijke genocidairs in het buitenland.Ik ontmoette Witteveen twee keer in Kigali, toen hij er nog maar enkele maanden zat. Hij was toen optimistisch gestemd over mogelijke genocide-processen in Rwanda. In met name het tweede rapport dat hij schreef, is dat optimisme gekanteld, met name vanwege de kwaliteit van de advocaten die de genocidairs kunnen zen zullen bijstaan.

Er is een derde memo, waarin Witteveen nog scherper verwoordt, waarom verdachten niet zonder meer naar Rwanda kunnen worden gestuurd. Ik heb onder meer naar dit memo gewobd, een beroep gedaan op de Wet openbaarheid bestuur, maar zoals gebruikelijk traineert het ministerie van Justitie het geven van informatie. Mijn vraag stuurde ik in juni vorig jaar, ik kreeg na maanden de twee rapporten waarom ik vroeg. Dat was niet verwonderlijk, ze waren inmiddels overal op internet te vinden en emailcorrespondentie waarin veel informatie was weggelakt.Van het memo werd het bestaan erkend, maar krijgen, nee dat ging niet. Openbaarheid zou de relatie met Rwanda kunnen schaden.

Mijn Wob verzoek komt nu bij de rechter, na het beroep van Iyamuremye en Mugimba. Daar zal het memo wel aan de orde komen, zodat mijn Wob-rechter waarschijnlijk het memo gewoon zal vrijgeven, omdat de inhoud na de beroepszaak globaal of gedetailleerd bekend zal zijn.

De rapporten van Witteveen zorgen voor veel beweging in Rwandese uitleveringszaken, ook in het buitenland. Daarnaast zijn een aantal uitzettingszaken geschorst.

Oh ja, hou de avond van 29 juni alvast vrij. Dan wordt er gedebatteerd over de Nederlandse rol bij uitzetting- en uitleveringsprocedures van Rwandezen die verdacht worden van genocide. Plaats van handeling: Humanity House Den Haag. Tijd: 20.00 uur. Organisatie: The Hague Peace Projects. Sprekers: onder andere Joris van Wijk, genocide-specialist, verbonden aan de Vrije Universiteit Amsterdam en Marieke van Eik, kantoor Prakken d’Oliveira, advocate gespecialiseerd in immigratierecht en genocide.

vrijdag 27 november

Uitlevering verboden

Jean Claude Iyamuremye en Jean Baptiste Mugimba mogen niet worden uitgezet. Dat besliste vanochtend de Haagse rechtbank. Er is onvoldoende zekerheid of de uitgeleverde verdachten in Rwanda wel adequaat worden bijgestaan door capabele advocaten. Ook is er onvoldoende garantie dat er genoeg geld is voor gedegen onderzoek. Zelfs met monitoring van het proces door Nederland zijn er onvoldoende garanties. Pas als er voldoende zekerheid dat de verdachten een proces krijgen in Rwanda dat aan de gewenste kwaliteit voldoet, mag er worden uitgeleverd.

De uitspraak mag gerust een trendbreuk worden genoemd. Tot nu toe gingen de meeste rechters er van uit dat uitzetting of uitlevering naar Rwanda met voldoende garanties waren omkleed.

Aan de basis van de uitspraak ligt een rapport van een Nederlands deskundige. Deze constateerde in zijn rapport van juni 2015 dat de verdediging van verdachten ontbreekt of volstrekt onvoldoende is en/of niet gekwalificeerd. Het gaat dan om verdachten die zijn uitgeleverd of overgedragen zijn door het Rwanda Tribunaal. Rwanda was woedend over het rapport. Ook de nederlandse landsadvocaat had geen goed woord over voor het rapport. De expert was vooringenomen, zou te snel conclusies hebben getrokken en de processen niet hebben gevolgd.

Die bewoordingen lijken veel op de uitspraak van de Raad voor de Journalistiek deze week. Die oordeelde dat ik subjectief, tendentieus en niet-waarheidsgetrouw had bericht in Vrij Nederland over Jean Claude Iyamuremye. De raad houdt niet van betrokken journalistiek. Morgen ga ik hier uitgebreid op in. Nu volsta ik even met het volgende: alle feiten in mijn artikel kloppen en zijn gecheked. Ja, in het artikel geef ik deels mijn mening, deels die van Iyamuremye. En wat betreft de zogenaamde 'neutrale' journalistiek: 'Betrokken journalisten halen feiten, inzichten en interpretaties boven water die hun 'neutrale' collega's het publiek onthouden. De betekenis van feitelijke gebeurtenissen is namelijk niet voor iedereen in de maatschappij hetzelfde' (De rekbare waarheid, Taco Rijssemus).

Maandag 16 november 2015

Nederlandse Staat 'verraadt' eigen adviseur in kort geding uitlevering

Er is al zoveel gesproken en geschreven over Parijs, en zal nog zoveel over worden geschreven en gesproken, dat ik hier mijn mond hou. Ik heb er niks zinnigs aan toe te voegen. Laat mij maar blijven schrijven over zaken waar (bijna) niemand over schrijft.

Zoals over het kort geding van Jean Claude Iyamuremye en Jean Baptiste Mugimba tegen de Staat afgelopen vrijdag de dertiende. Zij willen niet uitgeleverd worden naar Rwanda en dit kort geding is hun laatste mogelijkheid om het tegen te houden. Niet aan de orde is hun schuld of onschuld, wel of Rwanda in staat is hen een eerlijk proces te bieden als zij daar zijn. Een hoofdrol in dit kort geding werd gespeeld door een rapport van een Nederlandse adviseur.

Zelden zag ik een landsadvocaat zo intrappen op iemand die ooit 'een van hen' was. Martin Witteveen was officier van justitie, rechter, deed onderzoek naar Oegandees krijgsheer Joseph Kony en tot deze zomer adviseerde hij het openbaar ministerie van Rwanda in zijn hoedanigheid als adviseur internationale misdaad. Witteveen maakte voor een Engelse uitzettingszaak, voor het Engelse OM twee rapporten. Het eerste maakte hij in september 2014 en hierin was hij nog vrij lovend over de justitiële stand van zaken in Rwanda.

Het tweede rapport dateert uit juni 2015 en is een stuk kritischer, zeker wat betreft de rol van advocaten in uitleveringszaken. Zij krijgen te weinig geld voor goed onderzoek, hebben (nog) te weinig kwaliteit voor dergelijke complexe zaken, en voelen zich beknot door het ministerie van Justitie dat hen nauw in de gaten houdt. Tot voor kort mochten advocaten zich niet kritisch uitlaten over het regime, maar onder buitenlandse druk is dat tegenwoordig 'toegestaan'.

Dit tweede rapport riep de grote woede op van Rwanda en de Rwandese orde van advocaten. Witteveen zou maar wat roepen, hij was lang niet bij alle belangrijke processen geweest. De landsadvocaat ging tijdens het kort geding geheel met Rwanda mee: er klopte niets van het tweede rapport.

Met andere woorden: de Nederlandse landsadvocaat hechtte meer geloof aan Rwanda, dan aan Martin Witteveen, gepokt en gemazeld in het internationale recht. Dit nu, is exemplarisch voor de houding van Nederland. Nederland wil niet zien dat 'something is rotten in the state of Denmark'.

Waarom blijft Nederland zo hardnekkig vasthouden aan het standpunt dat het goed procederen is in Rwanda? Dat het in Rwanda heus, echt, zeker, allemaal wel meevalt? Ik heb echt geen flauw idee.

Ik denk dat de advocaten van Iyamuremye er wellicht dichtbij komen. Omdat Nederland al sinds de genocide in 1994 betrokken is bij de wederopbouw van het justitiële systeem en er veel geld en tijd is ingestoken, is er een hoge mate van wensdenken ontstaan. Nederland wil heel graag Rwanda vertrouwen als land en rechtssysteem, zo zeer, dat ze denkt dat zelfs genocide verdachten, de ergste misdaad ter wereld, er een eerlijk proces zullen krijgen.

Natuurlijk is er in die twintig jaar verkokerd denken ontstaan. Als je je bij voortduring richt op de positieve kanten van een land, dan is het lastig de donkere kant te zien. Dat geldt natuurlijk evengoed voor de andere beweging: uitsluitend de negatieve kanten willen zien. Er ontstaat een gevaarlijk conservatief denken, waar geen ruimte is voor nieuwe ideeën.

Het is een gevaarlijk wensdenken conservatisme, omdat er slachtoffers (gaan) vallen. Niet alleen onder de mensen die worden uitgeleverd of uitgezet naar Rwanda. Dit conservatisme wordt door nederland vaak goedgepraat onder het motto: we moeten met Rwanda in gesprek blijven, want anders hebben we helemaal niets meer in te brengen.

Maar wat betekent het als de Nederlandse staat bereid is haar eigen -hoog gekwalificeerde- mensen aan dat 'gesprek' op te offeren?

Uitspraak kort geding: 27 november 2015.

Woensdag 28 oktober 2015

Knullig!

Dat was een knullige voorstelling vandaag in het Haagse Paleis van Justitie. Tientallen mensen hadden zich -letterlijk van heinde en verre- verzameld om het kort geding bij te wonen van Jean Claude Iyamuremye en Jean Baptiste Mugimba. Het paleis van Justitie had daar geen rekening mee gehouden, want het kort geding was gepland in een zaaltje ter grootte van een bezemkast. Oeps, herinnerde men zich plotseling. Rwanda, tja, daar hadden ze in het verleden wel ervaring mee gehad. Daar kwamen altijd veel mensen op af. Ai, helemaal vergeten.

Ook de advocaat van Mugimba was iets vergeten. Mugimba had zich keurig vanochtend om zes uur bij zijn bewakers gemeld, maar die wisten van niets. Moest meneer vandaag van Almere naar Den Haag? Nee hoor, er was geen transport geregeld. Er was niet over gebeld. En dus bleef Mugimba in Almere, tot verdriet van zijn familie en vrienden die wel waren afgereisd.

De advocaten, het OM en de rechters gingen met elkaar in conclaaf. Wel of niet het kort geding door laten gaan was de vraag. Uiteindelijk gaf de afwezigheid van Mugimba de doorslag. Het kort geding wordt verplaatst, waarschijnlijk is begin volgende week de datum bekend.

Is dat positief of negatief die verplaatsing was vervolgens de vraag die iedereen stelde. Lastig te beantwoorden. Misschien gunstig als er een uitspraak ligt dat de vijf Rwandezen in Engeland niet teruggestuurd mogen worden naar Rwanda. Die uitspraak zou er al moeten liggen.

In ieder geval zitten Iyamuremye en Mugimba nog een maand langer in Nederland. Dat is in ieder geval zeker.

Maandag 26 oktober 2015

NOOIT!

Het is een wanhopige Jean Claude Iyamuremye die tegenover me zit in de kleine advocatencel van de gevangenis in Zoetermeer. Hij draagt andere kleren dan zijn gebruikelijke overhemd, trui en jeans, namelijk een blauw pak. Al zijn spullen zijn zoek sinds zijn verhuizing van Krimpen aan de Waard naar Zoetermeer, zo zegt Iyamuremye verdrietig, maar ook wat boos. Een maand geleden verhuisde hij van gevangenis en sindsdien zijn zijn spullen zoek. Zijn kleren, en veel erger nog, zijn hele dossier. 'Ik begrijp er niets van, anderen die tegelijk met mij verhuisden, kregen na een week al hun spullen.'

Iyamuremye denkt dat er meer aan de hand is. Dat zijn spullen worden doorzocht op belastend materiaal. Dat het misschien ook een manier is om hem uit balans te brengen. Het gevangenisleven is ongelofelijk moeilijk voor Iyamuremye. Uit alle macht probeert hij zijn onschuld te bewijzen, maar eigenlijk is er niemand die naar hem wil luisteren. De immigratiedienst niet, de rechters niet, de minister niet, zelfs zijn advocaten niet. Want het gaat bij uitlevering niet om schuld of onschuld, maar of je in het ontvangende land wel kunt rekenen op een eerlijk proces en een menswaardig verblijf in een gevangenis.

Voor Iyamuremye is dat onbegrijpelijk. Hij wordt beschuldigd van iets, maar kan zich er niet tegen verdedigen. Hoewel goedlachs en zeer gelovig, hebben de tweeënhalf jaar cel hem ook achterdochtig gemaakt. Zijn vertrouwen in het systeem is weg. Zo kreeg hij onlangs te horen dat hij zou worden overgeplaatst naar Schiphol. Iyamuremye schrok zich een ongeluk en belde direct met zijn advocaten. Het was namelijk 5 oktober en president Kagame van Rwanda was in het land. Iyamuremye was doodsbang dat hij gekidnapped zou worden onderweg naar Schiphol. En was detentiecentrum Schiphol ook niet maar een paar honderd meter verwijderd van de luchthaven? Hij zou in een vliegtuig gegooid kunnen worden, voordat iemand ook maar een pink had kunnen bewegen. Gelukkig wisten zijn advocaten zijn overplaatsing te voorkomen, maar de schok en de achterdocht bleven.

Aanstaande woensdag om 11.00 uur is het kort geding van Iyamuremye in Den Haag. Het is zijn laatste kans. Als hij dit verliest, is de kans groot dat hij terug wordt gestuurd naar Rwanda. Zijn vrouw Jeannett en drie kinderen blijven achter. Ik hoef niemand te vertellen hoe groot hun verdriet zal zijn. Ik roep daarom iedereen op om naar de rechtbank te komen. Om Iyamuremye en zijn gezin te steunen. Om de rechters te laten zien dat er mensen zijn die achter hen staan. Om van de politiek te eisen dat zij hun stem laten horen in het parlement. Rwanda is geen land waar je mensen naar terug stuurt als ze dat niet willen. Steeds meer landen krijgen dat in de gaten, behalve Nederland, dat maar blijft knielen voor het regime.

Donderdag 5 februari 2015

"EEN PAREL"

‘Soms dan tref je er een. Een parel. En dat ben jij Jeanette.’ De docente die het diploma uitreikt is geëmotioneerd. Jeanette veegt wat tranen weg en dan houdt de hele zaal het niet droog. Hier staat iemand die dwars tegen de stroom in, een geweldige prestatie heeft geleverd.

Wie zou het zelfde kunnen opbrengen? Vluchten uit je land, in erbarmelijke omstandigheden leven in Congo, denken dat je in Nederland een thuis hebt gevonden en dan, pats, wordt je echtgenoot gearresteerd en in de gevangenis gezet, omdat Rwanda zegt dat hij waarschijnlijk een massamoordenaar is. Hard bewijs is er niet, maar je hele leven wordt op zijn kop gezet. Opeens moet je drie kinderen opvoeden met alleen je studiefinanciering, want je man kan in de gevangenis natuurlijk niet werken. Sterker nog, de belasting komt langs: of je maar even duizenden euro’s terug wil betalen, want huursubsidie verstrekken aan een massamoordenaar dat doen we in Nederland natuurlijk niet.

Jean Claude zit inmiddels anderhalf jaar in de gevangenis. Zonder dat iemand hem schuldig heeft bevonden. Gewoon, omdat Rwanda zegt dat hij een massamoordenaar is en Nederland hem gehoorzaam opsluit, zonder moeite te doen om te achterhalen of het hier wel echt om een massamoordenaar gaat. Dat moeten ze in Rwanda maar uitzoeken, vindt Nederland en pakt Jean Claude alles af. Zijn werk, zijn gezin, zijn vrijheid, zijn naam.

Lichtpunt is de komst van een derde kind. Roy wordt volgende week een jaar. Andere lichtpuntjes zijn de talloze mensen die Jeanette een handje helpen. De een rijdt met haar naar de gevangenis, een ander is oppasmoeder voor Roy, weer anderen proberen te helpen met de financiële problemen.

Gisteren werd Jeannette gediplomeerd Verzorgende Individuele Gezondheidszorg.“Het is voor iedereen een zware opleiding. Heel veel meiden vielen af. Niet iedereen kan met zwaar zieke mensen omgaan”, zegt haar docente Karin Bootsman van het Mondriaan College. Ze is ontzettend trots op Jeannette. ‘Als iedereen zo’n parel was, zou de wereld er anders uitzien.”

Jeannette kan zo aan het werk. Overal waar ze stage heeft gelopen, willen ze haar graag hebben. Maar hoe organiseer je wisseldiensten en drie kinderen? Haar docent weet het niet. “Tegenwoordig mag je blij zijn dat je aan het werk kunt. Eisen stellen welke uren je wilt werken is er niet meer bij.”

Jeanette is een realiste, ze ziet de problemen onder ogen, maar vandaag viert ze feest in het warme nest van de school. “De klas, de docenten en de opleiding zijn de afgelopen tijd heel belangrijk voor haar geweest, zegt de oppasmoeder.

Jeannette neemt haar diploma in ontvangst, ze krijgt veel applaus. Jean Claude zal het moeten doen met de foto’s.

Maandag 15 september 2014

Veel verontrustend nieuws over Rwandezen die dreigen te worden uitgezet als ongewenst vreemdeling, of te worden uitgeleverd aan Rwanda vanwege de beschuldiging dat ze genocidair zijn geweest in 1994.

Jean Claude Iyamuremye zit in de Zoetermeerse gevangenis te wachten op zijn uitlevering. Als hij daadwerkelijk wordt teruggestuurd naar rwanda, dan wacht hem een uiterst onzekere toekomst. Hij wordt namelijk al jaren gezocht door Rwanda omdat hij gezien heeft dat Rwandezen in Congo een paar jaar na de genocide gruwelijke dingen deden en heeft gezien hoe Rwanda die gruwelijkheden opruimde. Hij kan zelfs namen noemen van de bedrijven die bij de opruiming betrokken waren, zo vertelde zijn raadsman Jan Hofdijk. Het Rode Kruis en de UNHCR ondersteunen het verhaal van Jean Claude. Toch is er tijdens zijn proces nauwelijks aandacht voor geweest. Grote vraag is natuurlijk, waarom niet?

Jean Claude werd dit weekend onverwacht overgeplaatst naar een ander cellenblok van de gevangenis in Zoetermeer, zonder dat hij te horen kreeg waarom. Volgens 'welingelichte kringen' krijgt Jean Claude aanstaande woensdag te horen dat hij mag worden uitgeleverd. Niet de minister heeft dit besluit genomen, maar een ambtenaar voor hem. Minister Ivo Opstelten, die vorige week hevige kritiek kreeg omdat hij stond te stotteren voor de Tweede Kamer en niet eens de briefjes van zijn ambtenaren goed kon voorlezen, hoeft simpelweg alleen maar zijn handtekening te zetten en klaar is Kees. Hij heeft zich niet in het probleem hoeven te verdiepen en hoeft er dus ook geen slapeloze nachten over te hebben. Hij wordt oud, zo zeggen de mensen in Den Haag en wordt in bescherming genomen door zijn ambtenaren. Het is opvallend hoe in deze 1F (genocide)-files ambtenaren het voor het zeggen hebben en in feite beslissen wat er moet gebeuren. Meer over deze schimmige wereld over een paar dagen!

Dan zijn er nog de mensen die dreigen te worden uitgezet. Let op kinderen, er is een verschil tussen uitzetten en uitleveren. Uitleveren doe je op basis van een vraag van een land en op basis van een verdrag, uitzetten beslis je als land zelf: je wilt geen mensen binnen je grenzen die best in hun eigen land kunnen wonen, of die crimineel zijn. Overigens levert Nederland aan Rwanda uit, zonder verdrag; Nederland vond het justitieel systeem nog niet goed genoeg voor zo'n verdrag. Maar toch mogen mensen worden uitgeleverd op basis van een paar zinnen in het Genocideverdrag. Een verdrag dat overigens ook door Noord-Korea werd ondertekend en we weten hoe het staat met de mensenrechten in dat land. Toch vinden rechters het prima als mensen worden uitgeleverd naar Rwanda, omdat Rwanda BELOOFD heeft dat het zich keurig aan alle internationale regels zal houden. Of Nederland is ongelofelijk naïef of er spelen andere belangen. Ik houd het op het laatste.

Oh ja, ik was bezig met de mensen die dreigen te worden uitgezet: inmiddels is er al een aantal zo ver dat ze zijn opgesloten in een kamp, of zich elke week moeten melden bij de politie. Wie zich moet melden, loopt het risico te worden opgepakt, vlak voor uitzetting, omdat de politie niet het risico wil lopen dat iemand alsnog het land uitvlucht. Het is een reëel risico, want wie zou niet vluchten als je weet dat je leven in gevaar is in het land waar je naar toe moet? Ik in ieder geval wel. Ik zou een handtasje hebben klaarstaan met alle belangrijke papieren en een dotje geld. Dag Nederland, bekijk het maar met je zogenaamde 'rechtssysteem’.

Maandag 28 Juli 2014

SPROOKJES!

Een vertrouwenspersoon moet een rapport maken over Jean Claude Iyamuremye, u weet wel de Rwandees die in de gevangenis van Zoetermeer zit, omdat Rwanda heeft gevraagd om zijn uitlevering. Inmiddels hebben de rechter (in december) en de Raad van State (in juni) al besloten dat Jean Claude kan worden uitgeleverd. Het woord is nu aan de minister.

Gisteren kreeg ik een deel van de onderliggende stukken van zijn Individueel Ambtsbericht toegestuurd. De eerste regel van het rapport van de vertrouwenspersoon luidt: "Ik ging naar de wijk (Kicukiro) en ontmoette PER ONGELUK de vijf getuigen …. " (de hoofdletters zijn van mij).

Het zijn deze vijf getuigen die aan de basis staan van het ambtsbericht over Jean Claude.

Natuurlijk. In 2010, 16 jaar na de genocide, wandelt een vertrouwenspersoon de wijk binnen en vindt dan zomaar, heel toevallig, binnen drie dagen, vijf getuigen die Jean Claude beschuldigen van genocide. Hij heeft geen lijstje met namen, hij heeft geen onderzoek gedaan.

Hoe zou hij het hebben aangepakt? Winkels langs? Oudere mensen aanspreken en dan een foto laten zien van Jean Claude? Wie Rwanda een beetje kent weet dat de Rwandezen niet echt extravert zijn en enthousiast beginnen te babbelen tegen elke vreemdeling die hen vragen stelt. Integendeel. Een beetje Rwandees klapt de kaken op elkaar of geeft een antwoord waarvan hij of zij denkt dat het de autoriteiten het meest zal plezieren. Want reken maar dat de plaatselijke bonzen binnen tien minuten weten dat er iemand door de wijk wandelt die vragen stelt over een bepaalde persoon.

Het wordt nog vreemder. Tijdens de procedure van Jean Claude wordt contact gelegd met de tolk die aanwezig geweest zou zijn bij de ondervraging van deze getuigen. Deze tolk verklaart dat vier van de vijf getuigen een reden hebben om tegen Jean Claude te getuigen.

Volgens mij zijn er dus een paar scenario's mogelijk.

Scenario 1: De vertrouwenspersoon wandelt de wijk binnen, spreekt mensen aan, stelt vragen en die beginnen prompt te vertellen over hun ervaringen met Jean Claude tijdens de genocide. De vertrouwenspersoon noteert keurig wat ze vertellen.

Scenario 2: De VP wandelt de wijk binnen, begint (suggestieve) vragen te stellen over Jean Claude en zet mensen aan het denken. Als zij tegen Jean Claude getuigen, zit er mogelijk voordeel voor hen aan vast. Ze bespreken het met de lokale autoriteit en krijgen groen licht voor een ontmoeting de volgende dag/dagen met de vertrouwenspersoon.

Scenario 3: De lokale autoriteiten horen dat er iemand door de wijk wandelt die vragen stelt. Ze nemen contact op met weer hogere autoriteiten en krijgen te horen dat het niet erg is als Jean Claude in een kwaad daglicht wordt gesteld want de hoogste Rwandese autoriteiten hebben om zijn uitlevering gevraagd. Vandaar dat er nu iemand door de wijk wandelt. Of ze maar alle medewerking willen geven om mensen te zoeken die bereid zijn nadelige verklaringen af te leggen.

Scenario 4: De vertrouwenspersoon wandelt door de wijk, de autoriteiten zijn al van te voren op de hoogte gesteld en hebben een aantal mensen geprepareerd. Zij getuigen 'spontaan' tegen Jean Claude als de vertrouwenspersoon vragen gaat stellen.

U kunt stemmen op het meest waarschijnlijke scenario.

Maandag 15 september 2014

Jean Claude nog steeds in gevangenis

Veel verontrustend nieuws over Rwandezen die dreigen te worden uitgezet als ongewenst vreemdeling, of te worden uitgeleverd aan Rwanda vanwege de beschuldiging dat ze genocidair zijn geweest in 1994.

Mijn blog-vakantie is voorbij, ook al ben ik nog niet klaar met HET BOEK. Er gebeurt te veel om niet te vermelden. Morgen iets over een belangrijk congres van de UDF, de partij van Victoire Ingabire.

Maandag 28 Juli 2014

SPROOKJES!

Het zijn deze vijf getuigen die aan de basis staan van het ambtsbericht over Jean Claude.

Volgens mij zijn er dus een paar scenario's mogelijk.

U kunt stemmen op het meest waarschijnlijke scenario.

Donderdag 19 juni 2014

Hoge Raad beslist dat Iyamuremye aan Rwanda kan worden uitgeleverd

Afgelopen dinsdag vertelde de Hoge Raad aan Jean Claude Iyamuremye dat hij best naar Rwanda kon om daar berecht te worden als genocidair. Volgende week maandag begint in Den Haag het proces tegen Jean Baptiste Mugimba, ook beschuldigd van genocide. Net als Jean Claude zit hij in een Nederlandse cel omdat Rwanda vroeg om zijn uitlevering. Net als bij jean Claude moet een Nederlandse rechter beslissen of hij kan worden uitgeleverd.

Gisteren vertelde Joseph Mugenzi, beschuldigd van genocide, op RTL4 dat ontlastende informatie niet en belastend materiaal wel is terug te vinden in zijn dossier dat de IND van hem maakte. Zijn raadsman Jan Hofdijk (hij is jarig vandaag, stuur hem maar een felicitatie) sprak er schande van. Hetzelfde gebeurde bij het dossier van Jean Baptiste Mugimba: ook hier verdween een positief rapport in een bureaulade. Grote vraag is natuurlijk bij hoeveel andere zaken dit is gebeurd en vooral: waarom werden positieve rapporten terzijde gelegd.

Voor Vrij Nederland, dat ook gisteren werd gepubliceerd, schreef ik hier een verhaal over: in Rwanda sprak ik namelijk met de vertrouwensadvocaat die onderzoek deed voor de Nederlandse ambassade. Hij kwam erachter dat zijn rapporten in een aantal gevallen niet waren gebruikt. Hij was daarover geschokt: hoe kon zoiets gebeuren in een rechtstaat als Nederland?

Hoe dat kon gebeuren wordt onderwerp van een volgend onderzoek. Duidelijk inmiddels is wel dat dingen in beweging komen. Mugenzi kreeg -hangende de procedure- dankzij de nieuwe informatie en een brief van Hofdijk aan de president van de Haagse rechtbank, voorlopig zijn verblijfsvergunning terug. Ook zijn AOW wordt met terugwerkende kracht aan hem betaald.

Heel belangrijk wordt het proces van volgende week. Hoe reageren de rechters? Wat heeft het OM voor nieuws te bieden? Hoe scherp zijn de advocaten? Want dat is wel duidelijk geworden: rechters moeten veel meer doorvragen op de vaak wollige en veel te algemene beschuldigingen van het OM/IND. Ik reis (SNCF volente) zondag af naar Nederland. Ik ga het proces zeer nauwkeurig volgen. Ik hou u op de hoogte!

Dinsdag 11 februari 2014

Vriendelijke Afrikaanse bureaucratie in Nederland

"Ik zou graag een interview met Jean Claude Iyamuremye hebben, bij wie moet ik dit aanvragen?", zo vroeg ik drie weken geleden via de telefoon aan de telefoniste van de gevangenis in Zoetermeer.

"Momentje, ik verbind u door met de directie."

"Met mevrouw X".

"Dag, ik ben op zoek naar de directie."

"IK ben de secretaresse van de directie."

"Ik ben een freelance onderzoeksjournalist en werk aan eenartikel voor VN, ik zou graag een interview hebben met Jean Claude Iyamuremye. Kunt u mij helpen?"

"Momentje, ik ga even navragen." Na tien momentjes: "Dan moet u een brief schrijven aan de directie, met uw gegevens en wat u precies wilt."

"Oke." En omdat ik de vaart er in wilde houden, schreef ik de brief direct en deed hem op de post. Vier dagen later had ik nog steeds geen reactie, dus ik belde maar weer eens.

"Met de secretaresse van de directie."

"Dag ik heb een paar dagen geleden een brief geschreven met het verzoek tot een interview, ik heb nog niets gehoord. Weet u hoe het staat?"

"Momentje, ik ga even informeren." Wel dertig momentjes later. "Sorry hoor, het duurde even, maar ik ben bij verschillende mensen langs geweest en het is meneer zelf die u moet uitnodigen en op de bezoekerslijst moet plaatsen."

"Potjandorie, hadden jullie dat vorige week niet kunnen zeggen, nu zijn we vier dagen verder."

"Sorry mevrouw, maar dit is de juiste procedure, op een andere manier gaat het niet."

En dus schreef ik een mail naar de hoogzwangere Jeanette, de vrouw van Jean Claude en kon ik gisteren op bezoek.

Bij de receptie werd ik allerhartelijkst ontvangen. Legitimatiebewijs laten zien, laarzen door de scanner, vijftig cent betaald voor het kluisje voor mijn jas en tas, door drie vergrendelde deuren en uiteindelijk zat ik in de bezoekersruimte, waar twee jonge meisjes zaten te wachten aan een tafeltje. Ik zocht een tafeltje uit en begon ook met wachtten. Onderwijl nog eens doornemend wat ik Jean Claude zou vragen. Ik was de hele ochtend bezig geweest met het nog eens nalezen van de stukken die ik had.

Plots kwam er een vriendelijke bewaker naar binnen die me wenkte. Of ik even naar buiten wilde komen. Welja, waarom niet. Of ik even op die stoeltjes wilde plaatsnemen. Natuurlijk. Maar ondertussen wist ik allang dat het foute boel was. Dit was niet de normale gang van zaken. Er kwam een nog vriendelijker bewaker. Of ik op die en die datum geboren was. "Jazeker", knikte ik blijmoedig, ook al valt het me steeds zwaarder 'Ja' te zeggen als ik mijn geboortedatum moet bevestigen.

"Het spijt me, maar u mag helaas de gevangene niet bezoeken. U heeft niet de juiste procedure gevolgd."

"Ik heb wat niet?" De woede spoot zowat uit oren en neusgaten, maar omdat je een boodschapper nu eenmaal niet doodmept, zeker niet binnen gevangenismuren, hield ik me rustig. Ik legde uit wat ik had gedaan om hier te komen en de boodschapper knikte begrijpend.

"Maar ja, hij kon er niets aan doen, dat begreep ik toch wel?"

"Wie er dan wel iets aan kon doen zodat ik Jean Claude zou kunnen interviewen?"

"Dan moest ik bij de Hoofddirectie zijn, op de Schedeldoekshaven, in Den Haag."

Terug in de trein naar Den Haag besloot ik het op zijn Afrikaans aan te pakken nu ik met een typisch gevalletje Afrikaanse bureaucratie te maken had. Ik zou naar het ministerie van Justitie gaan en daar net zo lang op deuren bonken tot ik een bezoek had geregeld. En oh ehh, meneer de bewaker, het ministerie is al een poosje verhuisd naar de Turfmarkt in een gloednieuw gebouw. Het ligt om de hoek van het oude ministerie aan de Schedeldoekshaven, dat wel.

Ik meldde me dus bij de indrukwekkende receptie in de indrukwekkende hal van het ministerie. "Ik wil graag iemand spreken van de Hoofddirectie Dienst Justitiele Inrichtingen." Ik had in de trein snel even opgezocht wat de juiste naam was van de dienst.

"Heeft u een afspraak?'

"Nee, maar …" En ik legde kort uit wat ik wilde. Iemand spreken van de Hoofddirectie, zodat ik een afspraak kon maken voor een interview met Jean Claude. De aardige receptioniste knikte vriendelijk en sloeg aan het bellen.

"Het duurt even" zei ze na tien minuten nog steeds vriendelijk. Ik krijg een antwoordbandje". Een antwoordbandje als je een dienst op je eigen ministerie draait????

"Ik probeer even iemand anders, ik krijg nergens gehoor", zei de nog steeds vriendelijke receptioniste na weer tien minuten, al klonk er nu wat wanhoop door haar stem. Ik daarentegen was vastbesloten op deze ingeslagen weg door te gaan. Ik zou hier weggaan met een afspraak in mijn zak, al moest ik op alle deuren van het imposante ministerie kloppen.

Maar toen de receptioniste was aangeland bij de afdeling communicatie, en de verkeerde mensen begon te bellen, heb ik toch maar ingegrepen. De Hoofddirectie gaf toch geen sjoege. Via internet -wat een zegen is toch zo'n iPhone- belde ik de juiste persvoorlichter(gevangenis). De receptioniste was opeens minder aardig en siste: "Had je dat niet direct kunnen doen?"

De persvoorlichter was natuurlijk aardig, daar zijn persvoorlichters voor opgeleid, en kwam naar beneden toen ik mijn verhaal deels door de telefoon had gedaan. Op een piepklein zwart bankje (maar alles lijkt piepklein in die imposante hal) gingen wij zitten en ik vertelde nogmaals wat er was gebeurd. Dat ik ondanks het herhaaldelijk opvolgen van de opgegeven procedures, ik toch uit de bezoekerszaal werd gehaald en daarom nu hier met hem op het bankje zat. Want ik was het zat om van kastjes naar muren gestuurd te worden. Ik wilde een afspraak. Nu.

De persvoorlichter glimlachte vriendelijk. Wat vervelend dat het allemaal zo was gelopen. Hij was nu vier jaar persvoorlichter en dat had hij nog nooit meegemaakt. Ja, ik had precies gedaan wat me was gevraagd en dat was natuurlijk goed. Ik moest goed begrijpen, de hoofddirectie die zat officieel dan wel hier, maar was eigenlijk ergens anders. En ik was blijkbaar geadviseerd door iemand die absoluut niets van de procedures afwist, want de directie van de gevangenis had mijn vraag aan hem moeten voorleggen. Hij zou dan ja of nee zeggen. Was meneer al veroordeeld? Oh ja, dan moest hij ook mijn verzoek nog aan het OM doorgeven. Weet je wat, als ik hem een mail zou sturen, dan zou hij ervoor zorgen dat het allemaal snel zou worden behandeld.

Ik glimlachte vriendelijk naar de persvoorlichter en sprak mijn verwachting uit dat ik volgende week maandag om kwart over twee bij Jean Claude aan een tafeltje zou kunnen zitten in de Zoetermeerse bezoekerszaal. Ik kan niets beloven, maar ik doe mijn best, glimlachte de persvoorlichter ook. Wij waren zo vriendelijk dat de suiker ervan afspatte.

Toen belde Jean Claude. Waar ik bleef. Hij had een uur op me zitten wachten. Mijn broek zakte nog net niet voor de ogen van de vriendelijke persvoorlichter op mijn enkels, maar ik was opnieuw woest. "De bewakers hebben gvd niet eens aan Jean Claude verteld dat ze me uit de bezoekerszaal hebben gehaald. Hij heeft een uur zitten wachten. Wat een ongelofelijke behandeling." De vriendelijke persvoorlichter haalde vriendelijk zijn schouders op, maar zei niets. Stiekem hoopte ik dat hij op de eigen afdeling al zijn vriendelijkheid heeft laten varen en al vloekend en tierend door de gangen rent.

Vannacht werd ik badend in het zweet wakker met een angstvisioen van de voorlichter die mijn website opzocht. Het eerste wat hij daar zou lezen was een niet zo vriendelijk verhaal over zijn baas, staatssecretaris Teeven. Het zou toch niet zo zijn dat niet zo vriendelijke journalisten ook in Nederland worden geweerd door officiële instanties?

Dinsdag 28 januari 2014

Politici die tegen het bewind van president Paul Kagame zijn, lopen een groot risico in juridische problemen te komen. Ze worden meestal beschuldigd van genocidaire ideologie, banden met terroristen of uit te zijn op geweld. Mensen die regeringspartij RPF verlaten, worden beschuldigd van corruptie. Uitsluitend pro-regime demonstraties zijn toegestaan. Zo werd Sylvain Sibomana vice-voorzitter van de UDF gearresteerd toen hij tijdens het proces van ingabire voor het gerechtsgebouw stond in een T-shirt met als opdruk 'democratie en gerechtigheid'. Ook kritische maatschappelijke organisaties wordt het werken onmogelijk gemaakt; zij zouden dezelfde faciliteiten moeten krijgen als het bedrijfsleven. Dit alles betekent dat oppositie wordt gecriminaliseerd. Deze angstige boodschap is onacceptabel, aldus Maina Kiai, de speciaal gezant voor de vrijheid van vergadering en vereniging van de Verenigde Naties. Lees hier zijn hele commentaar.

Kiai bezocht afgelopen woensdag oppositieleider Victoire Ingabire in haar cel, samen met vertegenwoordigers van Amnesty International en Human Rights Watch. Hij was in Rwanda op uitnodiging van het regime. Kiai prees de ontwikkeling van Rwanda na de genocide maar benadrukte dat de oppositie ongehinderd zou moeten kunnen opereren. Twee weken geleden al sprak de verenigde Staten haar zorg uit over de situatie van de oppositie na de moord op kopstuk Patrick Karegeya, voormalig hoofd van de inlichtingendienst.

Zo ongeveer iedereen weet hoe de vork in de steel zit in Rwanda, behalve Nederland. Die gelooft het nog steeds als Rwanda roept dat iemand terrorist is of genocidair. En dus kan het voorkomen dat Nederland tientallen Rwandezen achter de broek zit omdat ze van genocide worden beschuldigd; Nederland wil hen dolgraag uitleveren aan Rwanda. Hen wordt -en hierin zijn we erger dan Rwanda want er komt geen rechter aan te pas- hun paspoort of verblijfsvergunning ontnomen. Ze worden schuldig bevonden voordat een rechter zich erover uit heeft kunnen spreken. En dat Nederland, vind ik onacceptabel en zeer zorgelijk.

Afgelopen zaterdag was er een demonstratie op het plein van Rwandezen die vinden dat onze regering druk moet uitoefenen op Rwanda zodat alle politieke gevangen en Victoire Ingabire in het bijzonder, worden vrijgelaten. De Rwandezen kwamen uit de hele wereld. Ik vind het een dappere poging, maar ik denk dat er meer nodig is om de ogen te openen van staatssecretaris Teeven en de immigratiedienst, als zelfs de zorg van de Verenigde Staten en de Verenigde Naties die ogen niet verder opent.

Maandag 23 december 2013

Afgelopen vrijdag oordeelde de Haagse rechter dat Jean Claude I. kan worden uitgezet naar Rwanda. Vreemd genoeg hing zij een berg adviezen aan het vonnis: zo zou er een Nederlands waarnemer moeten zijn tijdens zijn proces in Rwanda, moet Nederland aan Rwanda garanties vragen omtrent de veiligheid van Jean Claude, moet Jean Claude zich kunnen beroepen op zijn zwijgrecht, moet hij voor hem belastende getuigen kunnen ondervragen en moet hij kunnen worden bijgestaan door een buitenlandse advocaat. Vooral de behandeling van twee Rwandezen die al zijn uitgeleverd, maakt dat de rechter zich zorgen maakt over het wel en wee van Jean Claude in Rwanda. Toch oordeelde ze dat hij kan worden uitgeleverd. Jean Claude zou de eerste verdachte zijn die door Nederland wordt uitgeleverd. Het OM was al bezig met een onderzoek naar hem, toen Rwanda afgelopen zomer om uitlevering vroeg. Nederland heeft nog geen uitleveringsverdrag met Rwanda. Lees hier meer over Jean Claude.

Het is niet zo dat Jean Claude direct op het vliegtuig wordt gezet. Hij gaat in cassatie en daarna moet de minister van Justitie zich nog uitspreken. Aan hem waren dan ook de adviezen van de rechter gericht. Als ook hij vindt dat Jean Claude kan worden uitgezet, dan kan hij nog een beroep doen op het Europese Hof voor de Rechten van de Mens. Of hij de hele procedure in Nederland zal uitzitten, valt echter te bezien. Via een kort geding kan de rechter hierover beslissen.

In Nederland worden ongeveer twintig Rwandezen door de IND van genocide beschuldigd. Zij lopen allemaal het risico het land uit te worden gezet.

Vrienden van Jean Claude zijn inmiddels een handtekeningenactie voor hem begonnen, hier is het adres: http://petities.nl/petitie/jean-claude-moet-blijven

De zaak Jean Claude I

Op 20 december weet Jean Claude I. Of hij kan worden uitgezet naar Rwanda. Jean Claude wordt ervan verdacht leider te zijn geweest van een gewapende militie tijdens de genocide (1994) in Rwanda. Hij zou jacht hebben gemaakt op Tutsi’s en massamoorden hebben begaan in Nyanza en Kigali. Jean Claude was 18 jaar in 1994.

Jean Claude raakte twee jaar geleden zijn verblijfsvergunning kwijt. In maart dit jaar werd zijn beroep ongegrond verklaard. In juli werd hij gearresteerd toen Rwanda vroeg om zijn uitlevering. Rwanda beschouwt hem als een belangrijke genocidair. Jean Claude zit in voorarrest. Mocht de rechter beslissen dat hij uitgeleverd kan worden aan Rwanda, omdat hem daar een eerlijk proces wacht, dan gaat Jean Claude waarschijnlijk in beroep.

Dit proces is belangrijk, nog zo’n 20 andere Rwandezen worden door de IND ervan beschuldigd genocidair te zijn. Kan Jean Claude worden uitgeleverd, dan wacht hen waarschijnlijk hetzelfde lot.

Het ging hard tegen hard in de rechtszaal. Het OM vond Jean Claude een leugenaar, en verweet de verdediging oude wijn in nieuwe zakken te serveren, gebruikmakend van bevooroordeelde deskundigen die niet zo heel erg deskundig waren. De verdediging beschuldigde het OM op haar beurt bevooroordeeld te zijn en er een eigen agenda op na te houden. Omdat Nederland zoveel miljoenen heeft geinvesteerd in het Rwandese justiele apparaat, kan Nederland niet toegeven dat dat systeem helemaal niet deugt. Ook zou het OM mensen willen uitwijzen wiens zaken eigenlijk strafrechtelijk niet goed te bewijzen zijn. Nederland wil af van de Rwandezen waar misschien een luchtje aan kleeft.

Duidelijk werd dat het OM vermoeid reageert op argumenten die moeten bewijzen dat een eerlijk proces niet mogelijk is. Manipulatie van getuigen, gefabriceerd bewijs, politisering van het proces? Het is allemaal bekend, getoetst en verworpen in vele zaken aldus het OM. Het was dus even slikken toen de verdediging kwam met de liegende getuige in een Canadese zaak, juli 2013. De Canadese rechter ontdekte tegenstrijdigheden in de verklaring van een getuige, waarop de getuige toegaf dat zijn belastende verklaring onjuist was. De man gaf ook toe dat hij in Nederland ook als getuige had opgetreden en dat hij toen ook loog.

Deskundige Filip Reyntjens werd door het OM weggezet als iemand die niet zo heel serieus werd genomen. Zo zouden zijn verklaringen bij het Rwanda-tribunaal in Arusha zijn genegeerd of hoogstens verwerkt in een voetnoot. Reijntjens wilde zelf niet meer optreden als getuige deskundige, omdat hij het mandaat van het tribunaal tekort vond schieten. Er mochten namelijk uitsluitend Hutu’s worden vervolgd, zo meldde advocaat Michiel Pestman. Hij verweet het OM bezig te zijn met een wetenschappelijke karaktermoord.

Het OM gebruikte het proces tegen Ingabire om aan te tonen dat het allemaal zo’n vaart niet loopt met die politisering van processen. Dat Rwanda heel goed in staat is om een eerlijk proces te voeren. Ingabire werd immers vrij gesproken op de zwaartste punten. En stond er in het vonnis niet dat de rechter dacht dat Ingabire een positieve rol zou kunnen spelen in Rwanda na haar vrijlating? Natuurlijk, niet alles is perfect, maar in welk land wel?

De verdediging wees op het vernietigende rapport van Amnesty International. Pestman noemde het proces tegen Ingabire een klucht die nooit in Europa vertoond had kunnen worden. Dus waarom de lat lager leggen voor Rwanda? Pestman verwees ook naar een brief van Iain Edwards, advocaat van Ingabire. Edwards meldt dat advocaten en getuigen werden geintimideerd, dat de verdediging niet altijd een kruisverhoor mocht afnemen aan getuigen. Rwanda gaf tot twee keer toe de garantie dat het een eerlijk proces zou worden. Die garantie was dus niets waard, aldus Pestman.

Pestman vroeg de rechter om de voorlopige hechtenis van Jean Claude op te schorten in afwachting van de uitspraak. Jean Claude zou met een elektronische enkelband geen enkele kans hebben te vluchten. De rechter oordeelde anders. Jean Claude blijft de komende tijd in de cel. Het gaat hier om het zwaarst mogelijke misdrijf en wij vinden de verdachte vluchtgevaarlijk, aldus de rechter.

Buiten de rechtszaal

Achter het juridische gevecht gaat een wereld van ellende schuil. De vrouw van Jean Claude (hierna J.) is in één klap alles kwijt. Echtgenoot, inkomen, maar vooral het gevoel veilig te zijn. “In juli kwamen ze op een ochtend heel vroeg met acht man om mijn man te arresteren en het huis te doorzoeken. Ze maakten een ontzettend kabaal. Het was een traumatische ervaring voor mijn kinderen. Die durfden wekenlang niet terug naar huis; we hebben al die tijd bij mijn zus gelogeerd. Nu gaat het wel weer, maar ze zijn veranderd. Ze werden stil en teruggetrokken en hun schoolprestaties zijn achteruitgegaan. De school maakt zich zorgen.”

J. spreekt goed Nederlands. Ze wil verpleegster worden en loopt stage. Nu Jean Claude in de gevangenis zit, moet ze rondkomen van haar studiefinanciering, een onmogelijke opgave met twee kinderen. Sterker, allerlei toeslagen zijn weggevallen omdat J. in feite illegaal in Nederland verblijft en onlangs stond de Belasting bij aar op de stoep. “We hadden twee jaar lang ten onrechte allerlei toeslagen ontvangen zei de Belasting. Of ik maar even 11.000 euro wilde terugbetalen.”

Het stel leerde elkaar kennen in Kinshasa. Jean Claude was daar vertegenwoordiger van de Rwandese gemeenschap en was vaak te vinden op het kantoor waar uitreispapieren werden afgegeven. Ze trouwden. In 2002 vertrok J. naar Noorwegen samen met haar zuster; ze was toen in verwachting van haar eerste kind. In 2003 vertrok Jean Claude op uitnodiging naar Nederland. ‘Ik ging met mijn zuster naar Noorwegen, omdat dat handiger was in verband met de procedure. In 2004 ben ik ook naar Nederland gegaan, mijn dochter was toen een jaar.’

Jean Claude was ingeburgerd en werd loodgieter. Toen hij last kreeg van zijn rug, wilde hij aan de slag als beveiliger en haalde zijn diploma. Hij heeft nooit als beveiliger gewerkt. ‘We weten niet precies waarom. Er waren problemen, maar ze hebben ons nooit gezegd welke problemen.’

Uiteindelijk, het is 2012, kan Jean Claude aan de slag als taxichauffeur. ‘Hij had daarvoor een Verklaring Omtrent Gedrag nodig. Die heeft hij gewoon gekregen. Dat is toch raar.’

J. weet niet wat ze gaat doen als Jean Claude terug moet naar Rwanda. ‘Hij heeft me geleerd te lachen, te leven. Toen ik hem leerde kennen was ik een dood vogeltje. Ik had zoveel meegemaakt. Ik was vier toen mijn moeder stierf. Mijn vader was al dood. We gingen toen naar een weeshuis. Daar was ik toen de bommen vielen. We zijn toen gevlucht.’

Er volgt een aantal gruwelijke jaren. J. moet, samen met de andere kinderen van het weeshuis, vluchten voor de soldaten van de RPF. Ze is dan acht jaar. ‘We zagen veel dode mensen en veel bloed. We begonnen met 800 kinderen, uiteindelijk waren we nog maar met 200 over. Ik heb me ontfermd over een 4-jarig meisje. Dat droeg ik op mijn rug. Maar op een gegeven moment was ze dood. Dat vond ik heel erg, ik was aan haar gewend geraakt en ze had zo’n mooie glimlach. Maar ik kon er niets aan doen. Ik was zo moe.’

J. voelt zich nu als een dier in een kooi. ‘We hebben geen geld, ik kan niet werken omdat de kinderen niet meer naar de opvang kunnen en straks is er de baby. Wij kunnen niet naar Rwanda. Daar ga ik dood.’

Woensdag 11 december

De zaak Jean Claude I

Op 20 december weet Jean Claude I. of hij kan worden uitgezet naar Rwanda. Jean Claude wordt ervan verdacht leider te zijn geweest van een gewapende militie tijdens de genocide (1994) in Rwanda. Hij zou jacht hebben gemaakt op Tutsi’s en massamoorden hebben begaan in Nyanza en Kigali. Jean Claude was 18 jaar in 1994.

Dit proces is belangrijk, nog zo’n 20 andere Rwandezen worden door de IND ervan beschuldigd genocidair te zijn. Kan Jean Claude worden uitgeleverd, dan wacht hen waarschijnlijk hetzelfde lot. Lees hier verder.

Maandag 9 december 2013

Genocidairs in je achtertuin?

Vandaag is de laatste zitting in het proces tegen Jean Claude I. Hij wordt ervan verdacht meegedaan te hebben met de genocide in 1994 in Rwanda. Rwanda vraagt om zijn uitlevering. Jean Claude kreeg een verblijfsvergunning op basis van leugens zegt het openbaar ministerie dat Jean Claude zo snel mogelijk ziet vertrekken richting Rwanda. Daar wacht hem een eerlijk proces, vindt het openbaar ministerie. Zijn advocaten geloven niks van een eerlijk proces en wijzen op de innige verbintenis tussen staat en justitie. Het openbaar ministerie doet daar vermoeid over. Al die domme advocaten die steeds maar weer datzelfde riedeltje afdraaien, terwijl al die zogenaamde 'bewijzen' over manipulaties van het Rwandese regime, uitsluitend gebaseerd zijn op lucht en al lang door verschillende rechters naar het rijk der fabelen zijn verwezen. Het geeft goed aan hoe het openbaar ministerie omgaat met de argumenten van de advocaten. Ze kijken er niet eens naar, omdat ze van hun eigen gelijk heilig zijn overtuigd. Er valt veel te zeggen over de behandeling van Rwandese Nederlanders die van genocide worden verdacht. Nederlandse media vinden het een 'eng' onderwerp. Stel je voor dat je een gevoelvol portret schrijft over iemand, die vervolgens toch een genocidair blijkt. Het is een begrijpelijk argument, maar ook een ontzettend laf argument. Ik ga daarom de komende dagen veel schrijven over de van genocide verdachte Rwandese Nederlanders. Ik doe dat met de kennis die ik nu heb. Ik hou een aantal verdachten anoniem, omdat zij enorme schade lijden als hun naam bekend raakt bij hun baas, buren en vrienden.

De vrouw van Jean Claude is in verwachting van haar derde kind. Nu Jean Claude geen baan meer heeft, en in voorarrest in de gevangenis zit, moet ze zien rond te komen van haar studiefinanciering; ze studeert verpleegkunde. De belasting stond al snel na de arrestatie van Jean Claude op de stoep: of ze maar even het teveel betaalde aan toeslagen wilde terugbetalen over de afgelopen jaren. Jean Claude was immers met terugwerkende kracht tot 'illegaal' verklaard en had in die hoedanigheid nergens recht op. De vrouw van Jean Claude voelt zich "als een dier in een kooi". Morgen in dit blog haar verhaal.

Woensdag 9 oktober 2013

Mag Jean Claude Iyamuremye worden uitgeleverd? Nee, absoluut niet, volgens de advocaten Goran Sluiter en Michiel Plesman. Rwanda is een dictatuur, Jean Claude is een politiek tegenstander van het regime en heeft geen enkele kans op een eerlijk proces.

Ja hoor, vonden de officieren van Justitie Hester van Bruggen en Ward Ferdinandusse. Nederland mag dan wel geen uitleveringsverdrag hebben, maar dat is geen probleem. Landen als Zweden en Canada leveren al mensen uit aan Rwanda omdat ze in Rwanda een eerlijk proces krijgen. Uitleveren betekent zeker geen schending van de mensenrechten. En daarbij: de Rwandese autoriteiten hebben allerlei waarborgen gegeven. Wat wil een mens nog meer?

Gisteren diende de zaak waarin de rechters moeten beslissen of Jean Claude mag worden uitgeleverd. Advocaten en officieren van justitie mochten hun visie uit de doeken doen. Laten we hopen dat de rechters wanneer ze begin december de zaak inhoudelijk gaan behandelen, minder blijmoedig positivisme ten toon spreiden dan het OM en de moeite nemen het regime en het justitieel systeem kritisch te beschouwen.

Inmiddels zitten zo'n 15 tot 20 Rwandezen nagelbijtend thuis. Hun leven is de afgelopen maanden compleet op zijn kop gezet vanwege de genocide-beschuldiging door OM en IND. Zij dreigen hun Nederlanderschap of hun verblijfsvergunning te verliezen. Sommigen hebben al geen verblijfsvergunning meer, zitten vast of kunnen niet meer werken en hebben ook geen recht meer op medische zorg. Als de rechter beslist dat Jean Claude mag worden berecht in Rwanda, dan is er grote kans dat ook zij worden uitgeleverd.

Nogmaals: van mij mogen alle genocidairs worden opgespoord en -eerlijk- berecht. Maar het OM beschuldigt mensen op basis van uitermate zwak materiaal. (zie 2 oktober hieronder).

Donderdag 3 oktober 2013

Eergisteren is in zijn cel een Rwandees gearresteerd, omdat Rwanda om zijn uitlevering heeft gevraagd. Het gaat om Jean Claude Iyamuremye uit Voorburg. Ik noem zijn achternaam helemaal, omdat in alle buitenlandse berichten zijn achternaam vermeld staat en op deze manier kan er ook geen misverstand ontstaan. Rwanda heeft in juli om zijn uitlevering gevraagd. De man wordt verdacht van massamoord op een school in Kigali. Op 11 april 1994 werden 2.000 Tutsi-slachtoffers vermoord vlakbij de school, nadat de VN-vredesmacht zich uit het gebied had teruggetrokken. Dat zei de woordvoerder van het Openbaar Ministerie Wim de Bruin tegen persbureau AFP in juli dit jaar. Volgens de Bruin was de man een leider van de Interahamwe, dat zijn -meestal jongeren- die de meeste gruweldaden hebben begaan tijdens de genocide. De Bruin zegt dat op basis van informatie van de Rwandese autoriteiten en getuigenverklaringen. De man zou ook betrokken zijn geweest bij nog andere massamoorden en intimidatie van Tutsi's. De Nederlandse rechter beslist 8 oktober of de man daadwerkelijk wordt teruggestuurd. het zou de eerste keer zijn dat zoiets gebeurt.

Voor alle duidelijkheid: ik vind dat genocidairs moeten worden opgespoord en berecht. Mensen die gruwelijkheden hebben begaan, moeten boeten. Ik ken jean Claude niet, ik heb er geen flauw idee van zijn achtergrond. Maar Nederland is de afgelopen twee jaar wel heel volgzaam geworden wanneer Rwanda iemand aanwijst als genocidair.

Het opsporen en berechten van genocidairs is lastig en tijdrovend, dat heeft het Openbaar Ministerie ondervonden in een tweetal zaken, waarin twee Rwandezen schuldig werden bevonden. Voor Iyamuremye heeft het Openbaar Ministerie onvoldoende bewijs en daarom overweegt ze het verzoek tot uitlevering. Dat scheelt een hoop gedoe en geld. Iyamuremye is niet de enige, op dit moment staat zo'n 15 tot 20 Rwandezen hetzelfde te wachten.

Nederland heeft nog geen uitleveringsverdrag met Rwanda. Nederland vindt namelijk het rechtssysteem nog niet goed genoeg. Dat is bijzonder omdat Nederland de afgelopen jaren miljoenen euro's in het rechtssysteem heeft gestoken. Dat geld ging naar onder meer naar opleidingen van rechters en het OM. Het Openbaar Ministerie wijst dan ook naar een uitspraak van het Europees Hof van de Mens (oktober 2011). Dat zegt dat uitlevering van een genocideverdachte niet in strijd is met zijn mensenrechten, omdat hij in Rwanda een eerlijk proces krijgt.

Grote vraag is natuurlijk of Jean Claude inderdaad een eerlijk proces krijgt. Volgens een aantal Rwandezen die door de Nederlandse Immigratie Dienst (IND) eveneens werden aangewezen als mogelijke genocidairs, zitten er onder de 15 tot 20 beschuldigden, vooral mensen die oppositie voeren tegen president paul Kagame. Allen dreigt het Nederlanderschap te worden ontnomen, of hun verblijfsvergunning ingetrokken. Dat kan op basis van artikel 1F van het vluchtelingenverdrag.

Omdat zij zeggen oppositie te voeren is het de vraag of deze mensen eenmaal in Rwanda een eerlijk proces zullen krijgen. Daar zitten namelijk de meeste oppositieleiders in de gevangenis. Victoire Ingabire, Bernard Ntaganda en Deo Mushayidi kregen geen eerlijk proces. Amnesty International en Human Rights Watch oordeelden bijvoorbeeld dat tijdens het proces van Ingabire veel fouten werden gemaakt en dat de rechters bevooroordeeld waren.

President Paul Kagame regeert met ijzeren vuist; divisionisme en ontkenning van genocide zijn in eigen land vaak de kapstok om ongewenste personen aan op te hangen. Voor oppositie in het buitenland heeft hij een ander midden gevondenl: hij beschuldigt ze van genocide en laat zijn zwaarste tegenstanders zelfs op de opsporingslijst van Interpol zetten. Op eigen lijsten van Rwanda is het aantal mensen dat van genocide wordt beschuldigd, sterk gestegen in de loop der jaren. In 1995, kort na de genocide, stonden er 487 mensen op de lijst, in 2007 waren dat er circa 40.000.

Bewijzen dat iemand genocidair is, is lastig. De administratie is lang niet compleet, er circuleren vervalste documenten of documenten zijn onvindbaar, ooggetuigen zijn niet makkelijk te vinden. Daarnaast is het niet ongebruikelijk dat getuigen onder druk worden gezet om een bepaalde verklaring af te leggen. Tijdens de genocide regeerde de chaos. Na de genocide eveneens. De volksrechtbank, de Gacaca, leek in het begin een goed instrument om 'kleine' schuldigen te berechten. Voor de grote massamoordenaars was het Strafhof in Arusha, Tanzania.

Maar de Gacaca verwerd ook tot een instrument om rekeningen te vereffenen met oude vijanden en om politieke tegenstanders van regeringspartij RPF onschadelijk te maken. Zo kon het voorkomen dat Nederlandse Rwandezen door de Gacaca schuldig werden verklaard, terwijl zij niet eens wisten dat zij voor de Gacaca moesten verschijnen. Als Nederlandse onderzoekers van het Openbaar Ministerie naar Rwanda afreizen, moeten ze afgaan op getuigen en documenten die worden aangereikt via de Rwandese officiële kanalen. Misschien zeggen ze de waarheid, misschien ook niet.

Het Openbaar Ministerie kijkt voor het bewijsmateriaal onder meer naar rapporten van mensenrechtenorganisatie African Rights. Dit is een bijzonder onbetrouwbare organisatie die nauwe banden onderhoudt met het Rwandese regime. Hun rapporten over genocidairs zijn niet betrouwbaar, zo oordeelde al de Nederlandse rechter.

Daarnaast maakt het Openbaar Ministerie gebruik van onder meer informatie via internet. Iedereen weet dat The New Times volledig aan de hand loopt van de president. Toch worden artikelen uit deze krant als (aanvullend) bewijsmateriaal gebruikt. Daarnaast is Rwanda een kei in het opzetten van websites. Tom Ndahiro, verbonden aan de New Times en adviseur van de president, zit achter veel pro-Rwanda sites. Soms maakt hij zich bekend, soms ook niet.

Nederland zou dus pas tot uitwijzing moeten overgaan als de beschuldigden een eerlijk proces kunnen krijgen in Rwanda. En dat lijkt nog ver weg.

Buitenpost De Wereld

Site Navigation[Skip]