BBC-documentaire is 'Recklessy irresponsible'
Woensdag 15 oktober
Jean Gervais Munyaneza loopt nog steeds vrij rond in Rwanda. Dat even eerst. De Nederlandse ambassade kan weinig voor hem doen, officieel is ze niet eens geïnformeerd over zijn komst. Officieel is er dus niemand meer die volgt wat er met hem gebeurt. Als hij niet meer kan bellen met zijn contacten in Nederland, weet niemand meer waar hij is en zal officieel ook niemand navraag doen. Het lijkt me dat ze bij de IND toch even op hun kruintje moeten krabbelen: zoveel moeite om een dossier samen te stellen van een genocide-verdachte en dan lijkt het alsof het Rwanda niets interesseert.
Dat zou kunnen kloppen. De BBC-documentaire dreunt nog steeds door in alle overheidsgebouwen, kan ik me zo voorstellen. En net als bij het regime zijn er stevige voor- en tegenstanders en staan er maar weinig in het grijze midden. Vannacht kreeg ik twee mails in mijn brievenbus. De eerste was een brief aan de BBC ondertekend door 38 wetenschappers, journalisten, adviseurs en supporters van het regime, waaronder een drietal Nederlanders. In de brief wordt de BBC 'recklessly irresponsible' genoemd. De documentaire zou voeding geven aan een nieuwe genocide. '
'An absurd suggestion' zo vinden de ondertekenaars, dat er volgens de BBC tijdens de genocide meer Hutu-slachtoffers waren gevallen (800.000) dan Tutsi-slachtoffers (200.000). 'Het minimaliseren van het aantal Tutsi-slachtoffers is typerend voor genocide-ontkenners', zo schrijven de ondertekenaars in de brief die opvallend veel overeenkomsten vertoont met woordkeuze en ideeën van het regime. Het zal niemand verbazen dat de brief werd gepubliceerd in de New Times.
In de tweede mail die ik kreeg, wordt gesuggereerd dat de ondertekenaars van de brief aan de BBC, al jaren voor het regime werken en ook door het regime worden betaald. Zo zou de schrijver Andrew Wallis 150.000 pond hebben ontvangen voor zijn website 'Open Democracy' en om zijn boek Silent accomplice te schrijven. Wallis was een van de eersten die een stuk schreef waarin hij de documentaire hekelde.
Jammer is wel dat de tweede brief niet ondertekend is. In ieder geval maakt het duidelijk dat voor- en tegenstanders van het regime met stoom uit de neusgaten, lijnrecht tegenover elkaar staan. Er is weinig ruimte voor dialoog. 'Als je met je vinger naar een ander wijst, dan wijzen drie vingers naar jezelf'', waren de wijze woorden van Jean Claude Iyamuremye gisteren. Ik interviewde hem drie uur lang in een klein gevangeniskamertje.
Ook president Paul Kagame sprak eindelijk publiekelijk over de BBC-documentaire en ook in zijn speech viel vanzelfsprekend het woord genocide-ontkenners.
Ik hou mijn hart vast en kijk naar mijn vijf vingers. Ik kijk wel uit. Ik ga niet wijzen.
Vrijdag 10 oktober 2014
Het was te verwachten. Direct na de BBC-uitzending op 1 oktober werd de documentaire Rwanda, the untold story, op pro-Rwanda fora zwartgemaakt. Natuurlijk met de New Times op kop. In het redactioneel commentaar werd gevraagd hoe het zat met de ethische waarden en de kwaliteit van de Britse staatsomroep. De documentaire bevatte eigenlijk het gebruikelijke moddergooien met argumenten die allang waren ontkracht. Natuurlijk werden de door de BBC gebruikte experts Allan Stam, Christian Davenport en Filip Reyntjens weggezet als non-valeurs, en niet-genoemde experts als Rakyia Omaar van African Rights en Allison des Forges van Human Rights Watch de hemel ingeprezen. Ook de pro-regime lobbygroep voor overlevenden van de genocide, Ibuka, schreef de BBC een woedende brief. Ook schrijver en regiospecialist Andrew Wallis uit kritiek op de BBC-documentaire. Hij vindt dat er een eenzijdig beeld wordt geschetst, door mensen die bekend staan als fervent tegenstander van Kagame.
Natuurlijk worden de documentairemakers gebrandmerkt als genocide-ontkenners en genocide-revisionisten.
Het was ook te verwachten dat de BBC-documentaire als de nieuwe video-bijbel zou worden ingehaald door de politieke tegenstanders van het regime. Op de internetsite van mensenrechtenactivist René Mugenzi is er van alles over te lezen. Mugenzi, die in Londen woont, werd zelf door doodseskaders bedreigd. Hij is de zoon van Joseph Mugenzi die na de genocide naar Nederland kwam en nu door de IND van genocide wordt beschuldigd.
In de documentaire wordt betwist dat president Paul Kagame een eind maakte aan de genocide. Zo zegt voormalige RPF-generaal en een van de oprichters van oppositiepartij RNC, Kayumba Nyamwasa: 'De intentie van Kagame was niet om een einde te maken aan de genocide, maar om de oorlog te winnen.' Kayumba woont na zijn vlucht in Zuid-Afrika en overleefde drie aanslagen. Volgens de documentaire had het regime liever hem dood gezien dan collega Karegeya die op 1 januari dood werd aangetroffen in een Zuid-Afrikaanse hotelkamer.
In de documentaire wordt Kagame ervan beschuldigd verantwoordelijk te zijn voor het neerhalen van het vliegtuig met daarin de Rwandese en Burundese presidenten. De vroegere bodyguard van Kagame was erbij toen Kagame 'ja' zei tegen het plan het vliegtuig neer te schieten. 'Op 6 april zat Kagame voetbal te kijken en hij was blij toen hij het nieuws hoorde.'
Het hanteren van andere dodencijfers dan deze: 1 miljoen, verreweg de meeste Tutsi's, is in Rwanda een heikele zaak: je wordt direct gezien als een genocide-ontkenner en daar staat gevangenisstraf op. In de BBC documentaire legt Alan Stam uit dat het totale aantal klopt, maar dat het merendeel bestond uit Hutu's, gewoon, omdat dit statistisch niet anders kan. 'Voor de genocide leefden er 500.000 Tutsi's in Rwanda, na de genocide waren er nog 300.000. Dat betekent dat er 200.000 Tutsi's zijn vermoord en 800.000 Hutu's. Wat de wereld gelooft en wat er echt gebeurde zijn twee verschillende dingen.'
Ingabire is ook in de documentaire te zien vanwege haar beschuldigingen dat de RPF Hutu-bloed aan de handen heeft. Ze werd gefilmd tijdens een verzoeningsbijeenkomst in de gevangenis. Ze mocht natuurlijk niet worden geïnterviewd.