Woensdag 8 januari 2014
Staatssecretaris Teeven in wonderland
Die staatssecretaris Fred Teeven. Die moet zich als Alice in Wonderland hebben gevoeld tijdens zijn driedaagse bezoek aan Rwanda. Met grote knikkerogen van verbazing moet hij rondgelopen hebben. 'Verschrikkelijk indrukwekkend hier te zijn en te zien hoe het land bezig is het verleden van zich af te schudden', zo vertelde hij de verzamelde pers.
Ieder weldenkend mens weet dat je van alles te zien krijgt tijdens een officieel bezoek, maar niet hoe het er in werkelijkheid aan toegaat in een land. De officiële vertegenwoordiger wordt afgehaald met limousines, in het duurste hotel van Kigali gestopt en omringd met officiële en minder officiële vertegenwoordigers van de overheid. Teeven heeft geen stap kunnen zetten zonder dat de Rwandese inlichtingendienst er van op de hoogte was.
Teeven was er om de juridische band tussen de twee landen te verstevigen en tekende onder andere een overeenkomst waarbij beide landen afspreken dat ze elkaars onderdanen gedwongen mogen terugsturen. Nederland steunt Rwanda al sinds 2004 met miljoenen om het justitiële systeem te reorganiseren en te verbeteren. Het is daarom dat Nederland Rwanda maar al te graag helpt met het uitroken van genocidairs, mensen die zich schuldig hebben gemaakt aan massamoord tijdens het voorjaar van 1994. Tijdens de genocide kwamen zo'n 800.000 tot een miljoen Tutsi's en gematigde Hutu's om het leven.
Teeven vertelde dat oorlogsmisdadigers zich niet veilig moesten voelen in Nederland. "Wij zijn zeer bereid mensen uit te zetten naar Rwanda.' Hij verwees daarbij naar Jean Claude Iyamuremye. Die kreeg begin december van de rechter te horen dat hij naar Rwanda mag worden uitgezet. In afwachting van het hoger beroep zit Jean Claude in de Zoetermeerse gevangenis.
Ik heb nergens gehoord of gelezen dat Teeven nog iets heeft gezegd over de weinige politieke ruimte van de oppositie en Victoire Ingabire, die in hoger beroep 15 jaar cel kreeg. Zowel Amnesty International als Human Rights Watch vonden haar proces en beroep niet verlopen volgens internationale normen. Amnesty is dan ook niet te spreken over het bezoek van Teeven aan Rwanda. 'Het is een wensdroom dat het rwandese rechtssysteem op orde is.'
De Nederlandse raadsman van Ingabire, Jan Hofdijk, vindt dat Teeven zich heeft laten inpakken, zo zegt hij vandaag in Trouw. 'Er wordt gemarteld om tot getuigenissen te komen. Uitgezette Rwandezen staat een oneerlijk proces te wachten en in een martelgevangenis leggen ze het loodje.'
Ik geloof ook niet dat Teeven iets heeft gezegd over de dood van Patrick Karegeya, het voormalige hoofd van de inlichtingendienst die op 1 januari in een Zuid-Afrikaans hotel dood (waarschijnlijk gewurgd) werd aangetroffen. Zijn dood zorgt voor veel onrust in de Rwandese gemeenschappen buiten Rwanda.
De berichtgeving in de Nederlandse media is enigszins tendentieus. Wie niet goed leest krijgt de indruk dat alle Rwandezen in Nederland oorlogsmisdadigers zijn. Zeker als Teeven spreekt over zo'n 200 'gevallen'. Natuurlijk moeten mensen die gruwelijkheden en massamoorden hebben begaan berecht worden. Dat spreekt voor zich. Maar het lijkt er op dat Rwanda dit soort beschuldigingen gebruikt om tegenstanders in het buitenland op zijn minst monddood te maken.
Als uiteindelijk het Europese Hof beslist dat Jean Claude mag worden uitgezet, dan wordt daarmee een deur open gezet: alle mensen in ons land die worden beschuldigd van genocide, kunnen worden uitgezet. Het grote probleem daarbij is dat zij hoogst waarschijnlijk niet kunnen rekenen op een eerlijk proces in Rwanda.
Dat zegt ook de advocaat van Jean Claude, Michael Pestman. Op radio 1 vertelde hij gisteren niet veel vertrouwen te hebben in de Rwandese rechtspraak. 'De Rwandese president Kagame is misschien wel de grootste oorlogsmisdadiger van allemaal. Zo heeft hij 200.000 doden op zijn geweten in Oost-Congo. Dat staat in een rapport van de VN. Dat is dus dezelfde Kagame die het vertrouwen heeft van Fred Teeven. Kagame is al sinds 1994 aan de macht. Zo lange tijd is op zich al verdacht. Mijn client wil in Nederland berecht worden, omdat hij dan kans heeft op een eerlijk proces. In Rwanda zal hij dat niet krijgen. Maar het is moeilijk voor Nederland om dat te erkennen. Nederland heeft immers veel geld gestopt in de reorganisatie van het justitiële systeem in Rwanda.'