Lucha

Woensdag 21 december 2016

Complete chaos in Congo

Zoals verwacht is het chaos in Congo. Hoewel er afgelopen maandagavond, bijna in allerijl, een interim-regering werd aangesteld bestaande uit maar liefst 67 ministers en staatssecretarissen, vielen er vele doden en gewonden. Hoeveel, daarover lopen de bronnen uiteen, maar dat de overheid naar geweld grijpt bij manifestaties, dat staat buiten kijf. Er is geschoten en volgens de BBC is er traangas gebruikt.

Human Rights Watch schrijft in haar persbericht over de presidentiële garde die van deur tot deur trok om jongeren te arresteren. Overal  in Kinshasa waren wegversperringen, waar mensen werden ondervraagd en beroofd van hun geld en telefoons. In Goma werden links en rechts jongeren gearresteerd die in het rood waren gekleed, de symbolische dracht van Lucha.

Inmiddels lijkt whatsapp bij mijn vrienden niet meer te werken. Ik krijg geen berichten meer. Dubbele vinkjes bij verzenden ontbreken, wat er op duidt dat ze niets ontvangen. Hoe het zit met Twitter en Facebook kan ik nog niet zo goed beoordelen. RFI, het Franse station voor Afrika en in Congo het beste beluisterd, wordt al sinds half november gestoord. Daarnaast kunnen nu ook Canal Congo TV en Radio Liberté Kinshasa niet meer worden ontvangen.

De regering wil liever geen pottenkijkers deze dagen in de straten van Kinshasa, zo ondervonden VRT-collega's Peter Verlinden en Robin Ramaekers, die met hun ploeg Congo werden uitgezet. 

In Goma is Lucha bang voor groepen jongeren die geweld gebruiken bij manifestaties en zo Lucha in diskrediet brengen. Serge Sivya die ik een paar weken geleden in Goma sprak, wil daarom dat Lucha wacht met nieuwe acties. Die angst kan ik me goed voorstellen. Ik was in 2011 in Kinshasa, tijdens de campagne voor de presidentsverkiezingen, en ik moet zeggen dat ik nog nooit zoveel testosteron heb geroken als bij de jongeren die het gevolg vormden van regeringspartijen en oppositie. Iedereen stond klaar om er op los te slaan, zogezegd. Deze jongens zijn een makkelijk instrument voor hen die de chaos willen laten voortduren.

Rachel, die ik de afgelopen weken vaak sprak, was volgens haar door de inlichtingendienst één dag lang ontvoerd. Ze smste me ongeveer tien dagen geleden: ze had elektrische schokken gekregen en was flink toegetakeld. Ik heb haar nog geprobeerd te spreken, maar ze kwam niet op de afspreken. Volgens een betrouwbare bron is ze gevlucht naar Bukavu.

De oppositie betwist de legaliteit van de president en de interim-regering. Etienne Tshisekedi riep op tot vreedzaam protest. Tegelijkertijd met alle chaos in de straten van de grote steden, is er de angst dat rebellen het politieke vacuüm gebruiken om gewapenderwijs te nemen waarvan ze denken dat het hun eigendom is. 

Hoe moet het nu verder? Tja. Wie dit recente artikel leest, begrijpt waarom Kabila weinig zin heeft om af te treden. Hij bouwde tijdens zijn presidentschap aan een indrukwekkend familie-imperium dat honderden miljoenen waard is en de tentakels tot in elke uithoek van Congo heeft vastgezogen. Dit imperium profiteert van de chaos die het land nu al twee decennia in haar grip heeft. Never change a winning horse.


Dinsdag 6 december 2016

Wie niet voor de staat is, is een crimineel

Zo gaat het dus in de rouwe werkelijke wereld. Als het je als autoriteit niet zint wat mensen doen, dan zeg je gewoon dat het oplichters en criminelen zijn. 

Ik wilde bij drie leden van Lucha op bezoek in de gevangenis, moest de gouverneur om goedkeuring vragen en kreeg een mailtje van Julien Paluku, de gouverneur van Noord-Kivu met als strekking: mevrouw, u wordt in het ootje genomen door een stelletje nietsnutten, dat net doet alsof ze slachtoffer zijn van politieke intolerantie en inperking van allerlei vrijheden. Maar in werkelijkheid zijn ze uit op uw geld. Ze gebruiken de situatie in Congo om u geld uit de zakken te kloppen. Trouwens, ik ken geen Lucha en de mensen die bij ons in de gevangenis zitten, zijn daar omdat ze de wet hebben overtreden, niet omdat ze zogenaamd lid zijn van Lucha.

Aan dat mailtje ging het spelletje kastje en muur vooraf.

Om halftien zat ik aan het bureau van de gevangenisdirecteur. Een nog jongeman met scherpe blik. Of er bij hem drie leden van LUCHA in de cel zaten en zo ja, of ik deze kon bezoeken? 

‘Wat wil je met ze doen?’ Was zijn wedervraag.

‘Met hen praten. Hen interviewen.’

‘Dat gaat niet.’

‘Ach, waarom niet?’

‘Bij jullie hoor ik ook nooit gevangenen over de radio.’

Ik legde uit dat bij ons zware criminelen een uur lang te gast zijn in een populair tv-programma.

Dat begreep hij niet.

Ik deed wat water bij de wijn door te zeggen dat ik niet met een tv- of fotocamera zou werken. Alleen een blaadje papier en een pennetje.

Hij leek wat te verzachten, en vertelde dat ik toestemming nodig had van de gouverneur.

‘Mmm. De gouverneur?’

‘Die is wettelijk de vertegenwoordiger in de provincie van het landelijk gezag en kan hiervoor toestemming geven.’

Dus ging ik naar het kantoor van de gouverneur.

Ik strandde bij een eerste secretaris, die ging vrolijk bellen. Ik mocht een deurtje verder naar de persattaché. Die ging ook bellen, met ene ‘excellence’. Nee ik moest helemaal niet bij de gouverneur zijn, maar bij het provinciale ministerie van Justitie, zo bleek na het telefoontje. Dus ging ik naar het provinciale ministerie van Justitie. 

Daar bleek dat het provinciale ministerie van Justitie niets durfde te doen zonder dat de gouverneur ervan wist. ‘Het is een gevoelig dossier.’ Of ik een brief wilde schrijven naar de gouverneur met een cc naar dit ministerie? Had hij het emailadres van de gouverneur? Nee dat wist het provinciale ministerie van Justitie niet.

Ik stuurde een smsje naar de persattaché, die gaf me binnen het uur het emailadres van gouverneur Julien Paluku.

Vanochtend om kwart over vijf kreeg ik dus de mail van de gouverneur. Hieronder de letterlijke vertaling.

(geen aanhef)

Ik ben er niet van op de hoogte dat er leden zijn van wat u noemt Lucha. Alles wat ik weet is dat er een aantal gevangenen is die zich voordoet als Lucha. In Noord Kivu wordt men niet gearresteerd omdat men lid is van een privé vereniging, maar omdat men de wet overtreedt. 

Verder heb ik afgelopen tijd kunnen constateren dat er criminelen zijn die de internationale pers vaak een rad voor ogen draaien door zich voor te doen als slachtoffer van een intolerante politiek of een aantasting van vrijheden in allerlei vormen. 

Dit werpt vaak een smet op het beeld van de Democratische Republiek Congo: enkele van zijn kinderen gebruiken al hun tijd om zich als slachtoffer voor te doen en geld te vragen van het Westen, vanwege de armoede waartegen wij allen strijden.

Als professioneel journalist heeft u de verplichting om het verschil te zien tussen gewone gevangenen en Congolese geldvragers die zich gedurende de dag als slachtoffer voordoen om zo het beeld van Congo te bezoedelen.

Dit antwoord is dus om u een focus te geven.

Goed verblijf in Noord Kivu

De gouverneur

Ik bezin me op een antwoord. 

Aanvulling: Nog geen half uur nadat ik dit blog had gepubliceerd, kreeg ik een smsje van een van de Lucha-leden: ze wilde de grens over naar Rwanda, want ze werd in de gaten gehouden door de inlichtingendienst. Ze had daarvoor een speciaal pasje nodig. Kosten: 50 dollar. Kon ik dat geven? Ik heb het niet gedaan. Maar niet omdat de gouverneur me waarschuwde. Door geld te geven zou ik Lucha mede financieren; ik vind dat ik dat als journalist niet kan doen.


Zaterdag 3 december 2016

En toen ging het gisteren bijna mis. Ik had al mijn twijfels toen ik de manifestatieplek zag op googlemaps. Tien kilometer van het centrum van Goma, in een gebied waar Mzungus alleen maar voorbijrijden in een grote 4x4. Mijn twijfels werden bevestigd tijdens mijn rit achterop de motortaxi: benzinestation Simba lag ver voorbij het geasfalteerde weggedeelte. Toen ik aankwam was het een gekrioel van tientallen passagiersbusjes, hangjongeren, een markt waar verkopers en kopers zich verdrongen op de vierkante meters. Ik besloot het zekere v oor het onzekere te nemen en vroeg aan de chauffeur van de taximotorop me te wachten. Op deze manier kon ik in elk geval terug wanneer ik wilde. Dat bleek een verstandige beslissing.

In al het gekrioel zag ik niemand van LUCHA, de groep die hier een manifestatie zou houden. Ik ging dus op een stoepje zitten met mijn rug tegen de gevel. Op die manier kon niemand ongemerkt zijn hand in mijn rugzak stoppen. Al snel stond er een kring gapende kindertjes om me heen. Ik glimlachte vriendelijk; zij renden doodsbang weg.

Opeens kwam er een jongeman naast me zitten. Ik schoof een eindje opzij, want hij zat dichterbij dan me lief was. ‘Hallo’, fluisterde hij. Ik glimlachte weer, misschien zou hij ook wel wegrennen. ‘Hallo, I’m from LUCHA’, oh … hij was van LUCHA. 

Hij was hier voor mijn veiligheid zei hij. Dat stelde me gerust. Wat gingen ze doen vandaag? Nou, ze gingen pamfletten uitdelen: Bye Bye Kabila was de boodschap en of de bevolking massaal en vreedzaam aan alle manifestaties wilde deelnemen. Iedereen, er waren zo’n tien LUCHA-leden, kreeg een staaltje pamfletten en na een gebaar van iemand, verspreidden ze zich razendsnel over het gebied. 

Ik had inmiddels mijn camera uit mijn rugzakje gehaald en sprintte achter een van hen aan. Mijn rugzakje had ik voor mijn borst hangen, wijs geworden door andere gelegenheden, waarbij de rug niet het meest veilige plekje bleek om deze gelijknamige zak te bewaren.

De jongen stopte razendsnel de briefjes in de handen van de verbouwereerde bevolking. Zo snel, dat ik onmogelijk bruikbare foto’s kon nemen. Er stonden alleen wazige handen en halve hoofden op. Hé ho, riep ik. Kun je even wat vertragen? Maar de jongen hoorde me niet en verdween in de menigte. 

Gelukkig zag ik een andere pamflettenuitdeler die even iets vertraagde, genoeg om wat foto’s te nemen. Toen was ook hij verdwenen. Ik stond wat om me heen te kijken, op zoek naar andere LUCHA-leden, toen een jongeman plotseling aan me begon te trekken. Hij wees naar mijn camera. Hij wilde zien of hij toevallig op een foto stond. Dat wilde hij niet. Toen ik weigerde mijn camera af te staan, werd hij boos. Natuurlijk werden we onmiddellijk omringd door een fikse kring mensen. Een paar vrouwen werden ook boos. Ik had ook hen gefotografeerd zeiden ze, een gooide een lege, gele waterbidon naar me.

Dat was het aanvalssein. De jongen trok aan het koord van mijn camera. Toen dat geen krimp gaf, sloeg hij naar mijn telelens. De vrouwen hadden inmiddels steentjes verzameld die ze naar me begonnen te gooien. Ik wist niet hoe snel ik naar mijn veilige motortaxi moest rennen. Die begreep de situatie en scheurde weg, de mensen in een wolk stof achterlatend. 

Later belde Rachel op, mijn contact bij LUCHA. Niemand was gearresteerd, ondanks de aanwezigheid van de inlichtingendienst en politie.




Donderdag 1 december 2016

Met de uitglijer viel het gelukkig allemaal mee. Dagje niksdoen in hotel deed wonderen. En dus kon ik vandaag en gisteren weer gewoon aan het werk. Filmen vooral. Met name de (technische) nazorg is voor een van huis uit schrijvende journalist zoals ik ‘een crime’. Zo verschenen vandaag op de beelden allemaal strepen. Een nerveuze knoop schoot in mijn maag. Het zou toch niet? Bleek het gewoon aan het domme programma te liggen. Met de originele opnamen was niks aan de hand. Inmiddels heb ik de meer dan 100 takes, ik geloof wel 4 keer bewaard op plekken die ik niet meer kan vinden. Dus ben ik nu met een vijfde bewaring bezig.

Vanochtend naar een persconferentie van LUCHA. Ik kreeg tien voor acht een smsje dat ze om acht uur zouden beginnen. Ik was al een uur aan het filmen op de tweetalige school, dus ik smste terug, dat ik helaas niet aanwezig kon zijn. Anderhalf uur later kreeg ik weer een smsje. De persconferentie was nog steeds niet begonnen, zou nu tien uur worden. Het was kwart voor tien, ik was net klaar, dus ik racete naar de afgesproken plek. Om 11.00 uur leek er nog geen aanstalten gemaakt te worden met een beginnetje van een persconferentie, dus ik schroefde demonstratief mijn camera uit elkaar. ‘Sorry jongens, ik heb een andere afspraak.’ Dat hielp, binnen vijf minuten werd er een  declaratie voorgelezen en kreeg het journaille de kans om vragen te stellen..

Bye Bye Kabila heet dus de campagne die in Goma vandaag van start gaat. In Kinshasa werd vorige week al de aftrap gegeven. LUCHA roept de bevolking op om massaal gehoor te geven aan artikel 64 van de grondwet. Dat artikel zegt namelijk dat ELKE Congolees moet ingrijpen als een individu of een groep van individuen de macht grijpt. En dat is er volgens LUCHA aan de hand als president Kabila niet op 19 november middernacht is afgetreden. Dan is namelijk zijn tweede en grondwettelijk laatste termijn afgelopen.

Het is aan de Congolezen zelf om actie te ondernemen: niemand anders zal Congo redden, niet de Verenigde Naties, niet de Europese Unie en zeker niet de Afrikaanse Unie, aldus de declaratie die werd voorgelezen.

En dus roept LUCHA de Congolezen op om het land helemaal lam te leggen op 20 december als Kabila niet is afgetreden. Behalve de basisdiensten zoals ziekenhuizen, electra en water, worden alle Congolezen opgeroepen te staken en om vreedzaam de straat op te gaan. 

De diaspora kan in het land waar ze wonen, demonstreren bij de Congolese ambassade of het consulaat.

Tussen 1 december en 20 december wordt iedere Congolees opgeroepen te delen wat hij weet over de bezittingen van de president, zijn familie en zijn trouwe ministers, gouverneurs en rechters. LUCHA vraagt aan alle ministers, kabinetsleden, leden van het parlement, de senaat zowel op landelijk niveau als provinciaal niveau hun zetels op te geven. 

LUCHA vraagt aan de politie, de inlichtingendienst en het leger orders te negeren die hen opdragen manifestaties gewelddadig uit elkaar te halen: geen arrestaties, geen geweld, geen doden.

Daarnaast denkt LUCHA dat het verstandig is, om voor 19 december zoveel mogelijk te hamsteren, omdat op 20 december nog maar weinig winkels open zullen zijn.



Donderdag 25 november 2016

Hoop voor Goma?

Sprak gisteren met drie jonge mensen die deel uit maken van LUCHA. Twee ervan, Serge en Rebecca, werden gearresteerd op 15 februari 2016 en opgesloten in de Gomese gevangenis. “We zijn niet bang voor risico’s. We zijn vastbesloten zaken te veranderen. We hebben de autoriteiten altijd gezien als een soort halfgoden. Maar niet de onveiligheid, de werkloosheid en de armoede zijn het probleem. Wij zijn het probleem. We hebben onze eigenn rol nooit begrepen. Wij zelf moeten onze democratische rol oppakken. Wij kunnen dingen veranderen. Niet door deel uit te gaan maken van het systeem, maar door een kritisch parallel systeem te vormen. En ja, Tunesië en Egype zijn onze voorbeelden.” Morgen begint LUCHA een vreedzame campagne: Bye Bye Kabila.  Natuurlijk ga ik kijken wat dat inhoudt.

Verder gesproken met iemand over de rhesusfactor. Vrouwen die positief zijn (DD) kunnen antistoffen tegen hun kind maken als ze zwanger zijn. Wanneer er niets gebeurt, kan de zwangerschap worden afgebroken. Het onderwerp bleek nauw aan te sluiten bij mijn ervaringen in Benin. Want vrouwen bij wie de kinderen telkens maar weer door het eigen lichaam worden afgestoten, worden gezien …. je raadt het al, als heksen. 

Vandaag ga ik een meisje uitzoeken voor de documentaire die ik aan het maken ben voor het Zoetermeerse Alfrink College en The Hague Peace Projects. Tenminste, als ik het schoolhoofd kan vinden waarmee mijn contact dus ruzie heeft. Hij heeft nog steeds niets van zich laten horen, en dus schuif ik zijn verhaal opzij. Ik kan niet wachten tot meneer weer eens iets van zich laat horen.