donderdag 14 februari
Limousin: stralende omgeving
Tegenover vrienden vertellen wij graag over ons paradijs in de Corrèze. Paar hectaren grond, beekje door de tuin, midden in ruige natuur waar slechts een enkele toerist zich waagt, wat wil een mens nog meer.
Tot een paar dagen geleden had ik geen idee dat dit gebied het Niger was van Frankrijk. URANIUMLAND. Schepje in de grond, en hup, weer een stralend klompje rots. Ik herinner me nog een nachtmerrie-achtige droom vlak nadat wij het huis hadden gekocht. Ons huis in die prachtige natuur, was omringd door enge, gal brakende fabrieken waar zwarte mannetjes en vrouwtjes ongezonde dwangarbeid deden.
Die droom is dus niet ver bezijden de waarheid. In de Limousin, zo ongeveer bij mij naast de deur, wordt al vanaf het begin van de twintigste eeuw naar uranium gedolven. In de jaren zestig op echt grote schaal, het bedrijf Cogema, (nu Areva) haalde het spulletje uit grote, braakliggende gaten. In 2001 sloot de laatste mijn. Een rapport vindt dat de omgeving van die mijnen gelijk gesteld kan worden aan RADIOACTIEF AFVAL, zozeer heeft het uraniumresidu zich overal opgehoopt. Vooral stroomafwaarts van de mijnen moet het erg zijn. Ik woon dus in een stralende omgeving. De halveringstijd van Uranium 238 is zo’n 4,5 miljard jaar….
Wat er met het afval gebeurde, in de jaren der onschuld, toen veiligheidsmaatregelen nog veel te duur en volstrekt onnodig werden gevonden, lijkt op ons asbestdrama van Etherniet. In de buurt van die fabriek werden paden, wegen, parkeerplaatsen en boerenerven geegaliseerd met het zwaar kankerverwekkende materiaal. Dertig tot veertig jaar later kregen boerendochters, vrachtrijders en aannemers de rekening gepresenteerd in de vorm van asbestkanker, mesothelioom. Hier in onze Corrèze gebeurde hetzelfde en belandde zwaar radioactief rotsmateriaal uit de mijnen op parkeerplaatsen, boerenerven en wegen. Naar schroothandelaren en bric-a-bracs krijg je mij niet meer. Het schijnt dat veel radioactieve rotzooi is opgekocht door spullenboeren.
Stukken rots belandden ook bij moeders op de schoorsteenmantel. Als herinnering aan vaders mooie jaren in de mijn. Valt te becijferen hoeveel mensen eerder zijn gestorven vanwege dat stukje rots op de schoorsteen? De straling is namelijk niet alleen kankerverwekkend, maar kan ook al je lichaamsfuncties aantasten, zodat je gewoon eerder dood blijft. Ook naar het aantal miskramen en misvormde babies blijft het gissen. Resultaten van een grootscheeps bevolkingsonderzoek ben ik nog niet tegengekomen.
Actiegroepen hoor je nauwelijks. Hier en daar is wel site maar ik heb er nog geen ontdekt die me snel op de hoogte brengt van verleden, heden en toekomst als het gaat om de mijnen in de Limousin. Wel veel regio-vergaderingen over het opruimen van de rotzooi. Areva (voorheen Cogema) heeft complete plannen gemaakt; de overheid werkt mee. Er blijkt bij Montlucon een grote open mijn te liggen, Bellezane, waar alle radioactieve afval zomaar wordt gedumpt, Het volk mort wel, maar komt niet in opstand. Er wonen natuurlijk niet zoveel mensen. En de mensen die er wonen, zijn over het algemeen oud. De jongeren wonen in de steden, zoals Limoges en Montlucon en hebben blijkbaar andere dingen aan hun hoofd dan het leefgebied van hun ouders. In Frankrijk, bij uitstek een land van stakers, gaat niemand hiervoor de straat op.
Waarom ik pas nu weet wat er overal om mij heen gebeurde? Allereerst waren de mijnen nauwelijks zichtbaar als ze in bedrijf waren. En als ze werden gesloten: letterlijk zand eroverheen en boompjes erover. Ook volg ik het nieuws niet op de voet als ik in Frankrijk ben. Ik geef me ongegeneerd over aan het buitenleven en ben meer geinteresseerd in de voorraad hout, dan in de politieke knelpunten van dorp en stad in de buurt. Dat verandert nu, dat begrijpt u.
Het lijkt me trouwens fantastisch om een toeristische route van de voormalige mijnen te maken. Dat doen ze in het Ruhrgebied en Belgie ook, dus waarom niet bij ons in de Limousin. Theaters en musea erin en hup, de toeristen stromen toe. Dat er overal nog stukken radioactief schroot en rotsen liggen? Dat maakt het alleen maar spannend en vraagt ook om een nachtelijke versie. Lichtgevende planten, beekjes die oplichten als de zee na een warme zomerdag, ik kan niet wachten.
Dinsdag 5 februari 2013
Uranium, Frankrijk en Mali
Niet moslimextremisten, maar de grote economische belangen, met name de uraniummijnen in Niger, zijn de reden van de Franse campagne in Mali. Die mijnen zorgen voor dertig procent van alle uranium dat Frankrijk jaarlijks verbruikt . Bijna alle energie in Frankrijk wordt geleverd door kerncentrales. Het Franse staatsbedrijf Areva speelt een sleutelrol, dat haalt het uranium uit de grond. Frankrijk kan niet tolereren dat een stelletje rebellen hun economie in gevaar brengt. De belangen van Frankrijk in de westelijke Sahel zijn enorm. Er werken ongeveer 45.000 Fransen.Mali verloor vorig jaar mei de noordelijke helft van haar grondgebied aan Touaregs en moslimextremisten. De interim-regering probeerde maandenlang een internationale troepenmacht te vinden om de rebellen tegen te houden. De VN reageerde in januari positief en Frankrijk stond in de coulissen al te trappelen. Op 10 januari landden de eerste soldaten in hoofdstad Bamako.Mali is een vroegere Franse kolonie en de economische banden tussen beide landen zijn nog steeds groot. Het zogenaamde Pact Colonial stond daar borg voor. Dat pact behelsde een groot aantal afspraken, waarvan de meesten in het voordeel van Frankrijk. Zo moest bijvoorbeeld Ivoorkust alle geld dat ze verdiende met buitenlandse handel, eerst storten in de Franse schatkist. Frankrijk besliste vervolgens hoeveel geld Ivoorkust terugkreeg. Het was dit Franse pact colonial dat aan de basis lag van de onlusten na de verkiezingen in 2010. President Gbagbo wilde de Fransen weg hebben. President Ouatarra was het instrument van de Fransen. Ouattarra won, na interventie van Frankrijk en de VN.Frankrijk heeft grote interne problemen. De sociale onrust is groot vanwege (dreigende) bezuinigingen en de financiële situatie is verre van rooskleurig. De socialistische president François Hollande heeft er alle baat bij om ieders blik van zijn etterende binnenland naar een etterend buitenland te geleiden.Frankrijk heeft alle baat bij een stabiele Sahel-regio. Naast de enorme uranium-belangen in Niger levert buurland Algerije bijvoorbeeld 30 procent van het Franse aardgas. Exploitant is het Franse elektriciteitsbedrijf GDF Suez (voor 34 procent eigendom van Franse overheid). Total (21 procent eigendom van de staat) haalt in Algerije olie uit de bodem. Andere grote bedrijven die actief zijn in de regio zijn onder meer wegenbouwer Vinci, EDF (voor 84 procent van Frankrijk) en France Telecom (voor 27 procent eigendom van Franse overheid). De verwevenheid tussen het bedrijfsleven en de Franse politiek is enorm. Franse bedrijven aarzelen niet om karweitjes op te knappen voor de Franse staat als het zo uitkomt. Franse politici stappen over naar een topbaan in het bedrijfsleven en de top van het bedrijfsleven stapt net zo makkelijk over naar de politiek. Een belangrijke rol is weggelegd voor de superscholen waar elke Fransman zijn kinderen op wil hebben: les écoles nationales de l’administration. Hier wordt een Franse elite gevormd die elkaar nooit meer zal loslaten.In buurland Niger haalt het Franse staatsbedrijf Areva dertig procent van het jaarlijks benodigde uranium naar boven voor de 58 Franse kernreactoren. Areva heeft er twee mijnen, een derde wordt gebouwd en moet in 2020 zo’n 5.000 ton uranium gaan leveren. Na een aantal gijzelingen in 2008 en 2010 besloot Frankrijk permanent soldaten te stationeren in Niger om de bedrijven en hun Franse werknemers te beschermen. Areva was niet van plan zich terug te trekken uit Niger, ondanks de gevaren en ondanks het feit dat zeven gijzelaars nog steeds gevangen zitten. Een uraniumrijk land als Niger is niet een-twee-drie te vervangen. De laatste gijzelingsactie bij een grote Algerijnse gasinstallatie waarbij 37 doden vielen, heeft voor weer extra veiligheidsmaatregelen gezorgd.Mali is een grote goudproducent (derde van Afrika). Hier zijn vooral Zuid-Afrikaanse bedrijven actief. Mocht er een Afrikaanse legermacht komen, dan zit Zuid-Afrika op de eerste rij. Hoewel Mali ook uraniumreserves heeft, met name in het Taoudeni-bassin, worden deze reserves niet geëxploiteerd. Critici die de uranium-connectie willen ontkrachten wijzen vaak naar dit bassin: onzin dat complot denken, er wordt helemaal geen uranium gewonnen in Mali.In hetzelfde bassin liggen ook oliereserves. En kijk eens, naast onder meer Canada en Angola heeft ook het Franse Total toestemming gekregen om hier naar olie te boren.Hoewel Zuid-Afrika en Frankrijk meestal lijnrecht tegenover elkaar staan als het gaat om Afrikaanse zaken -Zuid-Afrika wil af van de oud-kolonisator onder het motto Afrika voor de Afrikanen, natuurlijk wel onder leiding van Zuid-Afrika- staan beide landen in het Mali-conflict aan dezelfde kant. Ook Zuid-Afrika is niet gebaat bij een instabiele regio vanwege de goudmijnen. Daarbij komt dat Areva al jaren dolgraag kernreactoren aan Zuid-Afrika wil leveren. Het Maliconflict zou voor Areva wel eens deuren kunnen openen die anders gesloten zouden blijven.Inmiddels is Frankrijk druk doende de verantwoordelijkheid voor de stabiliteit in de Sahel-regio te delen met andere landen. Vandaag vindt in Brussel een conferentie plaats die moet zorgen dat er een 500 man sterke EU-missie wordt gestuurd om het Malinese leger te trainen.